Ήρθε ο Λαζαρος, ήρθαν τα Βαγια
Κάλαντα του Λαζάρου της Αιανής
« Ἦρθε ὁ Λάζαρος, ἦρθαν τὰ Βάγια,
ἦρθε τῶν Βαγιῶν ἡ ἑβδομάδα.
Ήρθ’ ου Λάζαρους, ήρθαν τα βάγια.
ἦρθε ἡ Κυριακὴ ποὺ τρῶν᾿ τὰ ψάρια.
Ξύπνα Λάζαρε καὶ μὴν κοιμᾶσαι,
ἦρθε ἡ μέρα σου καὶ ἡ χαρά σου.
– Βάια, βάια του Βαϊού,
τρώμι ψάρια και κουλιού
και την άλλη Κυριακή,
τρώμε το παχύ τ’ αρνί.
– Η κουτίτσα σας αβγά γιννάει
κι η φουλίτσα σας δεν τα χουράει,
δώστε μας να τα χαρούμε
και του χρόνου πάλι να ρθούμε.
– Του καλαθάκι μ’ θέλ’ αβγό
κι η τζιπούλα μ’ θέλ’ κουκό[σες].
Λαζαρίνα, κουκουτίνα
βάλ’ αβγό στην καλαθίνα.»
Ήρθε, ήρθε πάλι η Πασχαλιά
με τα κόκκινα τα αυγά…… !!!
Μεγάλη Μέρα η σημερινή για τα ντόπια χωριά του Δήμου Κοζάνης. Γιορτάζουν τις Λαζαρίνες, τα κορίτσια του Λάζαρη. Φέτος σε 13 χωριά του Δήμου (Αιανή, Αγία Παρασκευή, Κρόκος, Λευκοπηγή, Άνω-Κώμη, Κάτω-Κώμη, Καισαρειά, Καρυδίτσα, Κήπος, Μηλιά, Καρυδίτσα, Μεταμόρφωση και Χρώμιο) που γεωγραφικά ανήκουν στην πρώην επαρχία Τσιαρτσιαμπά, οι γυναίκες κάθε ηλικίας στολίζονται τα καλά τους , φορούν την παραδοσιακή φορεσιά τους και υποδέχονται το Λάζαρη με ποικίλες εορταστικές εκδηλώσεις
Οι Λαζαρίνες, παρά τις τοπικές παραλλαγές που διαφοροποιούν οριακά το έθιμο από χωριό σε χωριό εκφράζονται ενιαία μέσα από τις ίδιες τελετουργικές κινήσεις, την χρωματική ποικιλομορφία των ίδιων κατά βάση πλουμιστών στολών , τον ιδιαίτερο πλούτο των τραγουδιών και των χορών τους.
Ο πυρήνας του εθίμου παραμένει ίδιος σχεδόν σε όλα τα χωριά: οι γυναίκες δημιουργούν τα μπλίκια τους, συγκεντρώνονται στο κονάκι τους , δίνουν τον όρκο τους, επισκέπτονται τον παπά και τον πρόεδρο όπως και τα σπίτια του χωριού, τραγουδούν, χορεύουν και μοιράζουν την λαζαρόπιτα, πηδούν τη γάστρα ή την πυρουστιά , προσκυνούν και μοιρολογούν την Παναγιά, χορεύουν στην κεντρική πλατεία ή στον αυλόγυρο της εκκλησίας τους.
Το έθιμο, κατάλοιπο της αρχαίας ελληνικής λαϊκής λατρείας , σχετίζεται σταθερά με τον ερχομό της άνοιξης, την αναγέννηση της φύσης και της ζωής. Όπως στο έθιμο παίρνουν μέρος μόνο γυναίκες είναι ουσιαστικά η γιορτή της νέας ζωής και της γονιμότητας των γυναικών που εξισώνεται με την ευκαρπία των αγρών. Στους χριστιανικούς χρόνους το έθιμο αναβαπτίστηκε στο πνεύμα της χριστιανικής πίστης και συνδέθηκε άμεσα με το έθιμο του Λαζάρου, ως «αγαπητό» πρόσωπο προς το λαό, προπομπό και προάγγελο της Ανάστασης του Χριστού ενώ στους χρόνους της Τουρκοκρατίας συμβόλιζε την ελπίδα του σκλαβωμένου γένους για την εθνική του απελευθέρωση.
Οι Λαζαρίνες αποτελώντας την κορύφωση των Πασχαλιάτικων Τελετουργιών στα ντόπια χωριά του Δήμου, επαναλαμβάνονται κάθε χρόνο με τον ίδιο σεβασμό και την ίδια προσήλωση από τις γυναίκες των χωριών γι’ αυτό και τους αξίζει η ένταξη τους στο εθνικό ευρετήριο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς και αργότερα στον αντιπροσωπευτικό κατάλογο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της Ανθρωπότητας της UNESCO.
Σ’ αυτή τη διαδικασία όλα τα χωριά , κατά το πρότυπο των Μωμόγερων, πρέπει να επιδείξουν ενωτικό πνεύμα, σεβόμενα τη φύση και τη δύναμη του εθίμου , που έφθασε ζωντανό και αλώβητο μέχρι τις μέρες μας , χωρίς να κολλά σε πρόσκαιρους τοπικισμούς ή πλασματικές ονοματοθεσίες
Φανή
Καλό το άρθρο σου που αποδεικνύει γνώση, σεβασμό και ευαισθησία , άλλα έχε υπόψη ότι όταν λες πρώην επαρχία Τσιαρτσιαμπά μας στέλνεις 116 χρόνια πίσω στην εποχή της Οθωμανικής διοίκησης και αυτό μας ενοχλεί.
Αν εννοείς περίοδο μετα από αυτή τότε μάθε επαρχία αυτής της ονομασίας επισήμως επι Ελληνικού κράτους δεν υπήρξε ποτέ.
Αποδέξου το επι τέλους , για να γίνεις περισσότερο αγαπητή και η δική μας Φανή .
Καλησπέρα.
Στην επιστήμη της ιστορίας και της λαογραφίας οι καταγραφές γίνονται με τεκμήρια και όχι με συναισθηματικά κριτήρια. Η περιοχή έτσι λεγόταν επί οθωμανικής αυτοκρατορίας και επομένως σωστά αναφέρεται από το άρθρο.
Αυτό που αξίζει να σημειωθεί, νομίζω, και να μας κάνει να νιώθουμε καλά είναι η επιβίωση του εθίμου τόσα χρόνια και η συνεχής αναβίωσή του από τις νέες γενιές.
Χρόνια πολλά και καλή Ανάσταση!
Τζελος
Συμφωνώ με όλα όσα γράφεις Σ.ΑΙ. , πλην της φράσης «σωστά αναφέρεται από το άρθρο.»
Τα χωριά της υπόψη περιοχής – Αιανή ( Κάλλιανη) , Αγία Παρασκευή –Καισαριά Κ.λπ.-προϋπήρχαν της Οθωμανικής κατάκτησης και η περιοχή τους ονομάζονταν από πολλούς αιώνες πριν Ελίμεια. Το έθιμο των Λαζαρίνων ( τα μπλίκια των κοριτσιών που ξεχύνονταν στα σπίτια των χωριών την ημέρα της Ανάσταση ς του Λαζάρου και στη συνέχεια ο χορός – ουσιαστικά τα κάλαντα των κοριτσιών , ήταν ο προάγγελος της Ανάστασης του Χριστού και που στο διάβα των αιώνων εξελίχθηκε ) , δεν γεννήθηκε επί Οθωμανών αλλά πολλούς αιώνες νωρίτερα σε όλη την τότε χριστιανική επικράτεια, όπως και τα Χριστουγεννιάτικα κάλαντα, που τότε, αλλά και μέχρι την εποχή του 1980, ήταν υπόθεση των αγοριών .
Δεν διαφωνούμε πως αυτός ο όρος χρησιμοποιούνταν επι Οθωμανών, αλλά η περιοχή με τη συγκεκριμένη σύνθεση χωριών προϋπήρχε αυτών με άλλο όνομα, όπως προϋπήρχε και το έθιμο των Λαζαρίνων. Γιατί να περιοριζόμαστε στην περίοδο αυτή μόνο;
Ο συγκεκριμένος όρος (αρχικά çarşı Çarşamba = παζάρι της Τετάρτης στη συνέχεια σκέτο Çarşamba =Τετάρτη, που γίνονταν ανάμεσα στα μουσουλμανικά χωριά Ανατολή , Σπάρτο εκεί όπου αντάμωναν οι κάτοικοι της περιοχής για την πραγματοποίηση των εμπορικών τους συναλλαγών ) χρησιμοποιήθηκε και επιβλήθηκε από τους κατακτητές Οθωμανούς αρκετά αργότερα από την εμφάνιση τους στην περιοχή στα πλαίσια της διοικητικής διαίρεσης του Καζά των Σερβίων. Σε αυτόν υπάγονταν και τα ντόπια-χριστιανικά χωριά , αλλά και η Κόζιανη, που ως το 1750 ήταν χωριό με πληθυσμό μικρότερο της Κάλλιανης , των Σερβίων & του Βελβενδού. ( προκύπτει από τα δημοσιευμένα φορολογικά κατάστιχα των Οθωμανών-βιβλίο Καμπουρίδη Κ-Σαλακίδη Κ.)
Ποιος ο λόγος λοιπόν να χρησιμοποιούμε τον ως άνω όρο αποτέλεσμα της Οθωμανικής κατάκτησης, για την οποία εν τέλει οι πρόγονοι μας αγωνίστηκαν και ανέτρεψαν και να μη χρησιμοποιούμε τον όρο που υπήρχε πριν την κατάκτηση άμεσο συνδεδεμένο με την Ελληνική ιστορία αιώνων ; ( δες για την περιοχή περιοδικό « Ελιμειακά», βιβλίο Ν.Χάμμοντ «Ιστορία της Μακεδονίας» ,βιβλίο Γ. Καραμήτρου «ΑΙΑΝΗ» , χάρτες Α. Γαζή και Ρ Φεραίου στη βιβλιοθήκη της Κοζάνης)
Καλή Ανάσταση.