To kozan.gr, σας παρουσιάζει τις προτάσεις-παρατηρήσεις-σημειώσεις που κατέθεσε η ΑΝΚΟ, στο πλαίσιο της διαβούλευσης επί του Σχεδίου Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (master plan).
1. Γενικές Παρατηρήσεις
Το ΣΔΑΜ παρουσιάστηκε σε 3 τόμους (1 ενιαίο κείμενο και 2 παραρτήματα).
Ως γενική ερώτηση – παρατήρηση που τίθεται προς τον ανάδοχο επί των μέχρι στιγμής παραδοτέων είναι εάν η τελική μορφή του ΣΔΑΜ θα έχει την ροή κειμένου με την επαρκή ανάλυση των διαφόρων ποσοτικών μεγεθών (π.χ. υπολογισμοί θέσεων εργασίας, ΑΕΠ κ.λπ.), η οποία απουσιάζει από την παρούσα απεικονιστική παρουσίαση μέσω πινάκων και διαγραμμάτων.
Στο ίδιο πλαίσιο, ένα ουσιώδες ζήτημα της δίκαιης αναπτυξιακής μετάβασης, αυτό της διακυβέρνησης του συνολικού εγχειρήματος, δεν αντιμετωπίζεται καθόλου από το Master Plan. Φυσικά αυτό αποτελεί αντικείμενο περισσότερο του Επιχειρησιακού Προγράμματος Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης 2021-2027, όπως αναφέρεται και στο γενικό κείμενο που δόθηκε προς διαβούλευση.
Όμως εκτιμάται ότι σε ένα τόσο σημαντικού μεγέθους για το μέλλον μιας περιοχής εγχείρημα θα πρέπει βασικά ζητήματα, όπως αυτό της διακυβέρνησης, να είναι εκ των προτέρων γνωστά προκειμένου να κριθεί και η αποτελεσματικότητά τους. Θα πρέπει να προσδιοριστούν οι διάφοροι υφιστάμενοι ή νέοι φορείς οι οποίοι θα αναλάβουν την υλοποίηση και παρακολούθηση του τελικού προγράμματος όπως θα διαμορφωθεί μετά και την έγκριση του Εδαφικού Σχεδίου ούτως ώστε να έχει την μέγιστη δυνατή αποτελεσματικότητα για την περιοχή καθώς και τη δυνατότητα αναπροσαρμογής σε περίπτωση παρεκκλίσεων.
Στο πλαίσιο αυτό ο ενεργός και ουσιαστικός ρόλος των τοπικών φορέων και δομών στη διακυβέρνηση της δίκαιης αναπτυξιακής μετάβασης αποτελεί εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση για το τελικό αποτέλεσμα.
Τέλος, θα πρέπει να αναφερθεί ότι το Master plan λαμβάνει υπ’ όψη αποκλειστικά τις επιπτώσεις από την απολιγνιτοποίηση χωρίς να υπολογίζει ότι η Δυτική Μακεδονία εισέρχεται στην επόμενη μέρα με ένα ήδη δυσμενές διαμορφωμένο πλαίσιο απασχόλησης σε σχέση με το σύνολο των περιφερειών της χώρας, το οποίο εν πολλοίς ήταν αποτέλεσμα του στρεβλού αναπτυξιακού μοντέλου με την μονοδιάστατη ανάπτυξη του ενεργειακού τομέα. Αποτελεί σημαντική ευκαιρία για την περιοχή εν όψει της αλλαγής του παραγωγικού της προτύπου, το πακέτο των προτεινόμενων παρεμβάσεων να συμβάλλει επιπρόσθετα και στην αντιμετώπιση της υφιστάμενης ανεργίας, η οποία σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ διαμορφώνεται στο 25% του ενεργού πληθυσμού της Δυτικής Μακεδονίας.
2.Παρατηρήσεις επί του Παραρτήματος 1
Οι παρατηρήσεις παρουσιάζονται ανά διαφάνεια του παραδοτέου.
DIAFANEIA 15
Ενώ στη διαφάνεια 15 και στο πλαίσιο των 3 βασικών πυλώνων ανάλυσης αναφέρεται η αναγκαιότητα απάντησης σε 5 κρίσιμα ερωτήματα, στη συνέχεια απουσιάζει παντελώς από την παρουσίαση η απάντηση επί του ερωτήματος «Ποια είναι τα βασικά μακροοικονομικά μεγέθη των επηρεαζόμενων περιοχών;».
Το συγκεκριμένο ερώτημα, το οποίο φυσικά ορθώς τίθεται, αποτέλεσε και συνεχίζει να αποτελεί το σημαντικότερο στοιχείο προβληματισμού, δεδομένου ότι εν πολλοίς καθορίζει και την αναπτυξιακή στρατηγική που θα πρέπει να σχεδιαστεί και εφαρμοστεί.
Η απώλεια πλούτου από την περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας σε όρους Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (Α.Π.Α.) έως την πλήρη απολιγνιτοποίηση μπορεί να ανέλθει σε ποσοστό 35-40% (συμμετοχή του τομέα «εξόρυξη – παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας» ΕΛΣΤΑΤ 2017), ενώ οι απώλειες συνολικών θέσεων εργασίας (άμεσων, έμμεσων και επαγόμενων) σε 20.500 περίπου (2019, εκτιμήσεις επικαιροποιημένης μελέτης του ΤΕΕ-τμήμα Δυτικής Μακεδονίας).
Το Ε.Σ. για την Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση της Δυτικής Μακεδονίας θα πρέπει να δίνει απαντήσεις επί του ανωτέρω βασικού ερωτήματος, λαμβάνοντας παράλληλα υπ’ όψη την ήδη δυσμενή από άποψη μακροοικονομικών δεικτών κατάσταση πριν ακόμη η περιοχή διέλθει στη φάση της πλήρους απολιγνιτοποίησης.
Για τον υπολογισμό των επιπτώσεων της απολιγνιτοποίησης στα μακροοικονομικά μεγέθη της Δυτικής Μακεδονίας υπάρχουν δύο μεγέθη, ένα πραγματικό που αφορά στην άμεση και έμμεση εργασία και την ΑΠΑ που μπορεί να μετρηθεί και είναι κοινά αποδεκτό και ένα υπολογιστικό μέγεθος που αφορά στην επαγόμενη ή προκαλούμενη εργασία και εισόδημα που εξάγεται από την εφαρμογή διαφόρων μοντέλων με κυριότερο αυτό των «Εισροών – Εκροών». Η αξιοπιστία του μοντέλου εξαρτάται από τις παραδοχές που λαμβάνονται υπ’ όψη και φυσικά μειώνεται όταν επιχειρείται η περιφερειοποίηση κλαδικών μεγεθών εθνικού επιπέδου.
Σε κάθε περίπτωση όμως το Master Plan, όπως αναφέρεται, αξιοποίησε τους κλαδικούς πολλαπλασιαστές που υπολογίστηκαν στο πλαίσιο σχετικής επικαιροποιημένης μελέτης του ΤΕΕ Δυτικής Μακεδονίας.
Σύμφωνα λοιπόν με την ίδια μελέτη και με πολλαπλασιαστές απασχόλησης και εισοδήματος του τομέα ενέργειας 3,6 και 2,6 αντίστοιχα, οι εκτιμώμενες συνολικές απώλειες στο σενάριο του “do nothing” έως το 2028 με την πλήρη απολιγνιτοποίηση ανέρχονται σε 20.500 θέσεις, το δε εισόδημα που θα χαθεί σε 1,3 δις € κατ’ έτος.
Το Master Plan με την υλοποίησή του εκτιμάται ότι θα δημιουργήσει 11.500 συνολικές θέσεις εργασίας, οι οποίες υπολείπονται σημαντικά των εκτιμώμενων απωλειών. Φυσικά με την υλοποίηση των εμβληματικών επενδύσεων μπορεί σε μεσομακροπρόθεσμο επίπεδο να υπάρξει αναδιάταξη της οικονομίας και να καλυφθεί το χάσμα, αλλά θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα στο βραχυπρόθεσμο επίπεδο έως το 2028 κατά οποίο θα λάβει χώρα το σύνολο των απωλειών.
Και βέβαια θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και το υπάρχον ήδη ποσοστό ανεργίας που ανέρχεται στο 25% περίπου και το οποίο θα πρέπει να αντιμετωπιστεί στο πλαίσιο της αλλαγής του παραγωγικού μοντέλου της περιοχής.
ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ 26
Στους κύριους προβληματισμούς θα πρέπει:
• Να επισημανθεί ότι η διασύνδεση με το κύριο σιδηροδρομικό δίκτυο αφορά στο μεγαλύτερο μέρος της περιφέρειας (και όχι περιορισμένη όπως αναφέρεται σχετικά) και ιδιαίτερα στον ενεργειακό άξονα Πτολεμαΐδας – Κοζάνης, που προορίζεται να σηκώσει και το κύριο βάρος της απολιγνιτοποίησης.
• Να προστεθεί η ελλιπέστατη λειτουργία οργανωμένων χώρων υποδοχής επενδύσεων.
ΔΙΑΦΑΝΕΙΕΣ 26 & 31
Στα πλεονεκτήματα της περιοχής για την εγκατάσταση των ΑΠΕ δεν γίνεται καμία αναφορά για υδροηλεκτρικά έργα, αν και η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας διαθέτει άφθονο υδάτινο δυναμικό και επιπλέον μεγάλα υδροηλεκτρικά έργα εδώ και πολλές δεκαετίες, ενώ έχουν ήδη εγκατασταθεί αλλά και σχεδιάζονται μικρά υδροηλεκτρικά έργα. Θεωρούμε ότι το πλεονέκτημα της περιοχής μας σε υδάτινο δυναμικό πρέπει να τονιστεί και να ενισχυθούν αντίστοιχες δράσεις στο μέλλον.
Στο ίδιο πλαίσιο και στις καινοτόμες ενέργειες δεν γίνεται καμία αναφορά για την αντλησιοταμίευση, που αποτελεί μέθοδο αποθήκευσης ενέργειας, η οποία είναι ιδιαίτερα σημαντική παράλληλα με την ανάπτυξη των ΑΠΕ.
Αποτελεί την πλέον δοκιμασμένη και ανταγωνιστική λύση αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας με διάρκεια ζωής έως 50 έτη, όταν η καλύτερη εναλλακτική τεχνολογία- μπαταρίες- έχει μικρότερη αποθηκευτική ικανότητα, πολλαπλάσιο κόστος λόγω της ανεπάρκειας αποθεμάτων της πρώτης ύλης (λίθιο) και διάρκεια ζωής έως δέκα χρόνια.
Τα πλεονεκτήματα της Δυτικής Μακεδονίας για την εφαρμογή της αντλησιοταμίευσης είναι τα ακόλουθα:
• Υπάρχουσες υποδομές ταμίευσης ύδατος επί των υφιστάμενων ταμιευτήρων ύδατος, που μπορούν να λειτουργήσουν ως άνω ή κάτω ταμιευτήρας του έργου της αντλησιοταμίευσης.
• Έντονα ορεινό ανάγλυφο, που επιτρέπει την χωροθέτηση και δημιουργία του άνω ταμιευτήρα έργου της αντλησιοταμίευσης με σχετικά μικρή διάταξη φράγματος, με πολύ ικανοποιητικό λόγο όγκου φράγματος / ωφέλιμου όγκου ταμιευτήρα, που οδηγεί σε πολύ λογικό κόστος κατασκευής ταμιευτήρα.
• Επίτευξη μεγάλης υψομετρικής διαφοράς του άνω ταμιευτήρα από τον κάτω ταμιευτήρα, που οδηγεί σε αντίστοιχα μεγάλη αποθηκευτική ικανότητα ενέργειας, αφού η υψομετρική διαφορά αποτελεί τον «εντατικό» παράγοντα.
• Ύπαρξη υποδομών μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας με δίκτυα υψηλής τάσης στην περιοχή λόγω των υφιστάμενων υδροηλεκτρικών και θερμοηλεκρικών σταθμών της ΔΕΗ.
• Ύπαρξη υποδομών μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας υπερυψηλής τάσης (450KV) στην περιοχή της Κοζάνης, ώστε το έργο της αντλησιοταμίευσης να μπορεί να συμβάλλει στην ισορροπία όλου του διασυνδεδεμένου συστήματος, ως έργο Εθνικής σημασίας.
ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ 28
Από τα φυσικά τοπία – πόλους έλξης δεν μπορεί να απουσιάζει η περιοχή των Πρεσπών με τις λίμνες και τους σπάνιους βιοτόπους παγκόσμιας εμβέλειας που προστατεύονται από διεθνείς συνθήκες (Ramsar) και επιπλέον αποτελούν εν δυνάμει πεδίο διασυνοριακής συνεργασίας στους τομείς του περιβάλλοντος και του τουρισμού.
ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ 29
Ο χαλαζίας επαναλαμβάνεται δύο φορές, ενώ απουσιάζει ο χρωμίτης ο οποίος αναφέρεται στην επόμενη διαφάνεια 30.
ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ 33
Θα πρέπει να αναφερθεί η αυξητική τάση που παρατηρείται στην καλλιέργεια και μεταποίηση αρωματικών – φαρμακευτικών προϊόντων. Εκτιμάται ότι σήμερα στη Δυτική Μακεδονία καλλιεργούνται 1,9 ha αρωματικών φυτών και παράγεται το 28% περίπου των ποσοτήτων της χώρας.
ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ 35
Θα πρέπει να αναφερθεί η αναγκαιότητα ολοκλήρωσης του κάθετου άξονα της Εγνατίας Οδού Πτολεμαΐδα – Φλώρινα – Β. Μακεδονία καθώς και του οδικού άξονα Κοζάνη – Λάρισα.
ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ 38
Σήμερα ως προς το σιδηροδρομικό δίκτυο η διασύνδεση αφορά μόνο στη Φλώρινα (όχι Πτολεμαΐδα). Η ανάπτυξη της βιομηχανίας και της μεταποίησης επιβάλλει τη λειτουργία σύγχρονου σιδηροδρομικού δικτύου που να διατρέχει τον ενεργειακό άξονα καθώς και την επέκτασή του προς την Αλβανία.
ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ 78
Αναφορικά με το όραμα για την επόμενη μέρα και ειδικότερα στην «Έξυπνη αγροτική παραγωγή» θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην έννοια της καθετοποίησης ούτως ώστε να αυξηθεί η προστιθέμενη αξία των παραγόμενων αγροτικών προϊόντων.
Στις αντίστοιχες εξεταζόμενες εμβληματικές επενδύσεις θα μπορούσε να προστεθεί η ανάπτυξη ερευνητικού κέντρου – κέντρου γνώσης αγροδιατροφής από το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας για την διαμόρφωση αλυσίδας αξίας στον πρωτογενή τομέα και την ενσωμάτωση της νέας τεχνολογίας – καινοτομίας στην παραγωγή νέων και ανταγωνιστικών προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας στην εγχώρια και διεθνή αγορά.
ΔΙΑΦΑΝΕΙΕΣ 95-96-97
Γενικότερα για τις εμβληματικές επενδύσεις θα πρέπει να συμφωνηθεί ένα σύστημα κριτηρίων αξιολόγησής τους το οποίο θα πρέπει μεταξύ άλλων να περιλαμβάνει:
* Δημιουργία θέσεων εργασίας: Το κριτήριο αυτό θα πρέπει να έχει αυξημένη βαρύτητα λόγω της πολύ σημαντικής κοινωνικής και οικονομικής διάστασης που έχει μια νέα θέση εργασίας η οποία υποκαθιστά μια απολεσθείσα θέση στην τοπική αγορά εργασίας δημιουργώντας πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα.
* Περιβαλλοντικό αποτύπωμα: Το κριτήριο αυτό θα πρέπει με ποσοτικοποιημένο τρόπο να εκτιμά την συμμόρφωση της επένδυσης με τις επιταγές της κλιματικής αλλαγής και της συμβολής που αυτή έχει στη βελτίωση ενός ήδη βεβαρημένου περιβάλλοντος στην περιοχή αναφοράς.
* Προστιθέμενη αξία στο τοπικό παραγωγικό σύστημα: Το κριτήριο αυτό θα πρέπει να εκτιμά τις συνέργειες και τις δικτυώσεις μιας επένδυσης με το τοπικό παραγωγικό σύστημα και του βαθμού που αυτές οι συνέργειες και δικτυώσεις δημιουργούν τοπικές και υπερτοπικές αλυσίδες αξίας.
* Προστιθέμενη αξία καινοτομίας: Το κριτήριο αυτό θα πρέπει να υπολογίζει το βαθμό που μια επένδυση ενσωματώνει καινοτομία και δημιουργεί κανάλια διάχυσης της καινοτομίας αυτής στο τοπικό οικοσύστημα έρευνας και επιχειρηματικότητας και παράλληλα βελτιώνει την ανταγωνιστικότητα των παραγόμενων προϊόντων και των παρεχόμενων υπηρεσιών στην εγχώρια και διεθνή αγορά
* Προστιθέμενη αξία εξωστρέφειας: Το κριτήριο αυτό θα πρέπει να εκτιμά το βαθμό που μια επένδυση είναι προσανατολισμένη σε εξαγωγές, δημιουργεί θετικές εξωτερικές επιδράσεις και συμβάλλει στην εξωστρέφεια της περιοχής προς το διεθνές επιχειρηματικό γίγνεσθαι.
* Προστιθέμενη αξία έρευνας: Το κριτήριο αυτό θα πρέπει να εκτιμά το βαθμό που μια επένδυση ενσωματώνει αποτελέσματα βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας και το βαθμό στον οποίο αξιοποιείται το τοπικό ερευνητικό δυναμικό.
Τα ανωτέρω κριτήρια συμπεριλήφθηκαν και στην έκθεση που κατέθεσε η Θεματική Ομάδα Εργασίας ΣΤ’ (Εμβληματικές επενδύσεις που συνδράμουν στη δίκαιη μετάβαση) της Περιφέρειας και στην οποία συμμετείχαν η ΑΝΚΟ (Τ. Σιδηρόπουλος) και η ΠΕΔ (Λ. Τοπάλογλου).
Πέραν των ανωτέρω κριτηρίων και με την παραδοχή ότι οι εμβληματικές επενδύσεις θα αποτελέσουν ενδεχομένως το έναυσμα για την ανάπτυξη μιας γενικότερης επιχειρηματικής δυναμικής στην περιοχή, θα πρέπει η τελική επιλογή τους να γίνει υπό το πρίσμα αναλύσεων οφέλους – κόστους που να εξετάζει πέραν του αμιγώς επιχειρηματικού κέρδους την γενικότερη συμβολή τους στην οικονομία της περιοχής. Εν κατακλείδι είναι απαραίτητη η περαιτέρω οικονομική ανάλυση των σχετικών επενδυτικών σχεδίων κατά την οποία να υπολογιστούν οι ευρύτερες κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις στην περιοχή εγκατάστασης για να διαπιστωθεί η επίπτωσή τους κυρίως στο εισόδημα και την απασχόληση.
• Με βάση τα ανωτέρω, όπως αναφέρθηκε και για την διαφάνεια 78, στις εμβληματικές επενδύσεις θα μπορούσε να προστεθεί η Ανάπτυξη ερευνητικού κέντρου – κέντρου γνώσης αγροδιατροφής από το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας για την διαμόρφωση αλυσίδας αξίας στον πρωτογενή τομέα και την ενσωμάτωση της νέας τεχνολογίας – καινοτομίας στην παραγωγή νέων και ανταγωνιστικών προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας στην εγχώρια και διεθνή αγορά. Για την ωρίμανση του έργου απαιτείται συγκεκριμένο σχέδιο δράσης που να λαμβάνει υπ’ όψη την υφιστάμενη κατάσταση σχετικών τμημάτων του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, τη συσχέτιση του αντικειμένου του κέντρου με τους υπάρχοντες και εν δυνάμει κλάδους αγροτικής παραγωγής της περιοχής και την διεθνή πρακτική αναφορικά με την ανάπτυξη ανάλογων ερευνητικών κέντρων.
• Επίσης, λαμβάνοντας υπ όψη τα ανωτέρω κριτήρια η ένταξη των φωτοβολταϊκών πάρκων στις εμβληματικές επενδύσεις αποτελεί ερωτηματικό, λόγω των ισχνών αναμενομένων επιπτώσεών τους στο παραγωγικό σύστημα της περιοχής σε σχέση με τα κεφάλαια που θα επενδυθούν. Συνεπώς απαιτείται περαιτέρω ανάλυση των σχετικών επενδυτικών σχεδίων με τη μέθοδο κόστους/οφέλους για τον προσδιορισμό των επιπτώσεών τους στο εισόδημα και την απασχόληση.
• Στις εμβληματικές πρωτοβουλίες/επενδύσεις θα πρέπει να προστεθεί η Ολοκληρωμένη ανάπτυξη της λίμνης Πολυφύτου που συνδυάζει τον αναπροσανατολισμό του παραγωγικού μοντέλου της περιοχής με δράσεις βιώσιμης ανάπτυξης, τις νέες θέσεις εργασίας και τη συμβολή στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων από την απολιγνιτοποίηση (λιγνιτορυχείο Προσηλίου, εργαζόμενοι της περιοχής στη ΔΕΗ κ.λπ.). Για την ωρίμανση της δράσης απαιτείται η εκπόνηση χωροταξικού σχεδίου παρεμβάσεων στην ευρύτερη περιοχή της λίμνης Πολυφύτου, καθώς και σχετικό master plan επενδυτικών πρωτοβουλιών.
• Ίδρυση και λειτουργία Κέντρου Εκπαίδευσης Πολιτικής Προστασίας στο χώρο της ΑΕΒΑΛ, σχετική πρόβλεψη του οποίου περιλαμβάνεται στο υποβληθέν νέο Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΠΠΧΣΑΑ) Δυτικής Μακεδονίας. Βασικός συντελεστής για την εμβληματική αυτή επένδυση θα μπορούσε να είναι το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας με την κατάλληλη προσαρμογή των προγράμματος σπουδών σχετικών σχολών του και ενδεχομένως με την Ίδρυση Ερευνητικού Κέντρου – Ινστιτούτου. Για την ωρίμανση του έργου απαιτείται η εκπόνηση σχεδίου δράσης που να λαμβάνει υπ’ όψη αντίστοιχα κέντρα του εξωτερικού, καθώς και νομοθετικές ρυθμίσεις για τη λειτουργία του. Η δράση αυτή μπορεί να υλοποιηθεί σε εφαρμογή του Ν.4662/20 και ειδικότερα στο πλαίσιο των προβλεπομένων στο άρθρο 39 αναφορικά με την Ακαδημία Πολιτικής Προστασίας και το Κέντρο Ειδικών Εκπαιδεύσεων.
• Αναφορικά με την εμβληματική επένδυση «Υπερσύγχρονη κλινική φυσικής αποκατάστασης», η οποία προβλέπεται για την περιοχή του Αμυνταίου, θα μπορούσε να υπάρξει μια Ολοκληρωμένη παρέμβαση στο χώρο της υγείας με διασυνοριακή – διακρατική διάσταση. Συγκεκριμένα, το Μποδοσάκειο Νοσοκομείο Πτολεμαΐδας με την περαιτέρω διεύρυνση της φημισμένης ορθοπεδικής κλινικής του η οποία καλύπτει ήδη περιστατικά πέραν της γεωγραφικής περιοχής της Δυτικής Μακεδονίας, η Σχολή Εργοθεραπείας του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας σε συνδυασμό με την προτεινόμενη κλινική φυσικής αποκατάστασης μπορούν να αποτελέσουν ένα σημαντικό τρίπτυχο ολοκληρωμένης παρέμβασης στο συγκεκριμένο χώρο της υγείας με διασυνοριακή διάσταση και πολλαπλά οφέλη για την Δυτική Μακεδονία εν όψει της απολιγνιτοποίησης. Για την ωρίμανση της πρότασης θα πρέπει να εκπονηθεί σχέδιο δράσης που να προβλέπει την επέκταση και αναβάθμιση της ορθοπεδικής κλινικής του Μποδοσάκειου Νοσοκομείου, να λαμβάνει υπόψη το πρόγραμμα σπουδών της σχολής Εργοθεραπείας του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας καθώς και τη λειτουργία της κλινικής φυσικής αποκατάστασης. Το σχέδιο δράσης παράλληλα θα πρέπει να έχει εξωστρεφή προσανατολισμό με κεντρικό άξονα της παροχή υπηρεσιών υγείας στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
• Η Δημιουργία Παρατηρητηρίου Ανάπτυξης Δυτικής Μακεδονίας που θα παρακολουθεί σε συνεχή βάση την πορεία υλοποίησης και τα αποτελέσματα από την εφαρμογή του Σχεδίου Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης αποτελεί κομβικό στοιχείο διακυβέρνησης του όλου εγχειρήματος. Με Εισροές που να περιλαμβάνουν τις νέες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου (δημόσιες και ιδιωτικές), τις θέσεις εργασίας που δημιουργούνται, την διαχρονική μεταβολή της Ακαθάριστης Πρoστιθέμενης Αξίας, την παρακολούθηση των δημογραφικών στοιχείων και άλλων αναπτυξιακών δεδομένων, το Έργο του Παρατηρητηρίου θα είναι παρακολούθηση και αξιολόγηση των μακροοικονομικών μεγεθών κατά τη διάρκεια της μετάβασης, η σύνταξη τακτικών εκθέσεων προόδου και η διατύπωση προτάσεων προς τα όργανα σχεδιασμού – προγραμματισμού. Φορέας λειτουργίας του Παρατηρητηρίου θα μπορούσε να είναι η Αναπτυξιακή Δυτικής Μακεδονίας, η οποία διαθέτει σημαντική εμπειρία στο συγκεκριμένο αντικείμενο με την αξιοποίηση των εργαλείων που διαθέτει όπως η Βάση Αναπτυξιακών Δεδομένων Δυτικής Μακεδονίας και το Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών, το Enterprise Europe Network καθώς και λοιπά μεθοδολογικά εργαλεία (Input – Output Model κ.λπ.).
• Σχεδιασμός και υλοποίηση προγράμματος «Εξοικονομώ» για το σύνολο των δημοσίων και ιδιωτικών κτιρίων της Δυτικής Μακεδονίας με στόχους την εξοικονόμηση ενέργειας, την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας και την κινητοποίηση της τοπικής οικονομίας μέσω της ενεργοποίησης σημαντικού αριθμού επαγγελμάτων που εμπλέκονται στη διαδικασία των σχετικών επενδύσεων. Σύμφωνα τη μελέτη του WWF «ΟΔΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΜΕΤΑΒΑΣΗΣ ΣΤΗ ΜΕΤΑΛΙΓΝΙΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ» και με στοιχεία που από το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας και το ΥΠΕΝ, που στηρίχθηκαν στην πρώτη φάση τού «Εξοικονόμηση κατ’ οίκον», εκτιμάται πως με ένα επενδυτικό κόστος 100 εκ. ευρώ, αναβαθμίζονται περίπου 9.210 κατοικίες, δημιουργούνται 163 άμεσες θέσεις εργασίας (συνολικά 650) ενώ η άμεσα τοπικά προστιθέμενη αξία ανέρχεται περί τα 36 εκ. ευρώ. Επιπλέον επιτυγχάνεται εξοικονόμηση πρωτογενούς ενέργειας περίπου 175 GWh. Εκτιμάται ότι, σε όλη την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, περίπου 60.672 κτίρια ανήκουν στην κλάση Η, συνεπώς χρήζουν μεγαλύτερης ανάγκης για άμεση ενεργειακή αναβάθμιση.
• Επίσπευση διαδικασιών ωρίμασης και αναθεώρησης του θεσμικού πλαισίου αναφορικά με τη δημιουργία ΒΙΟΠΑ στην Πτολεμαΐδα και ΒΙΠΕ στην Κοζάνη και αναβάθμιση της λειτουργίας της ΒΙΠΕ Φλώρινας, υιοθέτηση των προτάσεων του ΣΕΒ, που αποτελούν ολοκληρωμένη προσέγγιση. Επιγραμματικά αναφέρονται :
* Κατάρτιση του Επιχειρησιακού Σχεδίου ανάπτυξης των επιχειρηματικών πάρκων, κατόπιν διαβούλευσης των άμεσα εμπλεκόμενων φορέων και ενσωμάτωσή του στην «Εθνική Στρατηγική Ανάπτυξης 2021».
* Κατάργηση της συνυπογραφής για την έκδοση της Απόφασης Έγκρισης ανάπτυξης Επιχειρηματικού Πάρκου, και αντικατάστασή της από Υπουργική Απόφαση (ΥΑ) κατόπιν εισήγησης της αρμόδιας Διεύθυνσης της Γενικής Γραμματείας Βιομηχανίας.
* Θεσμοθέτηση της δυνατότητας μεταβολής της έκτασης και των ορίων του Επιχειρηματικού Πάρκου, για ήσσονος σημασίας μεταβολές, με απόφαση Γενικού Διευθυντή έναντι της προβλεπόμενης συνυπογραφής από τους συναρμόδιους Υπουργούς.
* Θεσμοθέτηση νέου τύπου Επιχειρηματικού Πάρκου, αυτού της «Μεγάλης Μεμονωμένης Μονάδας», όπως εξάλλου προβλέπεται στο Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τη Βιομηχανία (ΥΑ 11508/2009).
* Εισαγωγή προβλέψεων για τη ρύθμιση θεμάτων δασικού χαρακτήρα και ρεμάτων, εντός της έκτασης που προορίζεται για την ανάπτυξη του Επιχειρηματικού Πάρκου και δεν ανήκουν σε περιοχές ή δεν διέπονται από ειδικό καθεστώς προστασίας, ώστε να μην εμποδίζεται η έκδοση της απόφασης έγκρισης έως ότου ολοκληρωθεί ο χαρακτηρισμός τους ή/και εγκριθούν οι περιβαλλοντικοί όροι αντίστοιχα.
* Θέσπιση της δυνατότητας ενεργοποίησης μηχανισμού διασφάλισης της είσπραξης των νομοθετημένων πόρων της Εταιρείας Διαχείρισης Επιχειρηματικού Πάρκου (ΕΔΕΠ).
* Κατάργηση ή αναθεώρηση δυσμενών περιορισμών δόμησης που τίθενται σε ΓΠΣ, ΣΧΟΟΑΠ και αφορούν σε όρια αρτιότητας και περιορισμούς μετά την πολεοδόμηση περιοχών για την περίπτωση των επιχειρηματικών πάρκων.
* Εναρμόνιση των Ν. 4067/2012 (ΝΟΚ) και Ν. 3982/2011 ως προς το ανώτατο επιτρεπόμενο όριο κάλυψης για τα Επιχειρηματικά Πάρκα.
* Θέσπιση και ενεργοποίηση εργαλείων συγχρηματοδότησης επενδύσεων σε Επιχειρηματικά Πάρκα και μετεγκατάστασης επιχειρήσεων εντός Επιχειρηματικών Πάρκων. Θέσπιση ειδικών φορολογικών κινήτρων για την ανάπτυξη Επιχειρηματικών Πάρκων και την εγκατάσταση και μετεγκατάσταση επιχειρήσεων εντός αυτών.
* Θεσμοθέτηση της δυνατότητας εκχώρησης αρμοδιοτήτων αδειοδοτουσών αρχών σε Εταιρεία Ανάπτυξης Επιχειρηματικού Πάρκου για συγκεκριμένες διαδικασίες (κατόπιν ενεργοποίησης σχετικής διαδικασίας διαπίστευσης).
* Πρόγραμμα ενημέρωσης των επενδυτών για τις διαθέσιμες επενδυτικές ευκαιρίες ανάπτυξης Επιχειρηματικών Πάρκων στην ελληνική επικράτεια και των επιχειρήσεων για τα οφέλη λειτουργίας εντός Επιχειρηματικών Πάρκων.
ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ 103
Όπως αναφέρθηκε και στην εισαγωγική παρατήρηση θα πρέπει να παρουσιαστεί ο αναλυτικός τρόπος υπολογισμού των διαφόρων μεγεθών απασχόλησης (ενδεχομένως σε παράρτημα).
ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ 192
Στη διαφάνεια 192 παρατίθεται λίστα με τα υπό ανάπτυξη φωτοβολταϊκά έργα που ετοιμάζει η ΔΕΗ στο λεκανοπέδιο της Πτολεμαΐδας. Στα 20 από τα 21 φωτοβολταϊκά πάρκα, ο δείκτης που παρουσιάζεται: Στρέμμα / MW κυμαίνεται από 13 – 26, κάτι που είναι λογικό δεδομένου ότι και η μορφολογία του εδάφους δεν επιτρέπει πάντα την χωροθέτηση των πάνελ με τον ίδιο τρόπο.
Επισημαίνουμε όμως πως το τελευταίο έργο που παρουσιάζεται στην λίστα αυτή, έχει δείκτη 205 στρέμματα ανά MW! Ο δείκτης αυτός είναι ιδιαίτερα μεγάλος, που σημαίνει ότι η χωροθέτηση των φωτοβολταϊκών θα είναι ιδιαίτερα αραιή αφού αφορά την κυρίως περιοχή των ορυχείων. Θεωρούμε απαραίτητο στην περιοχή αυτή (αλλά και όχι μόνο σ’ αυτή), να γίνουν όλες οι απαιτούμενες ενέργειες για την επανένταξή της στο φυσικό περιβάλλον (αποκατάσταση), ανεξάρτητα από το αν σε ένα μικρό μέρος της χωροθετηθούν φωτοβολταϊκά πάνελ.
Επίσης, δεν είναι κατανοητό πως θα συνδυαστούν οι αρχικές προτάσεις για την θεσμοθέτηση χρήσεων γης που αναφέρονται για τις περιοχές των λιγνιτορυχείων Αμυνταίου και Πτολεμαΐδας (διαφ. 161 και 163) με τον σημερινό προγραμματισμό της ΔΕΗ, που σύμφωνα με τους χάρτες της ΡΑΕ και τα αναφερόμενα στο σχέδιο δίκαιης μετάβασης, όλη η περιοχή των ορυχείων καλύπτεται από μεγάλα φωτοβολταϊκά πάρκα. Επιπλέον, δεν λαμβάνεται υπ’ όψη η πρόταση της Παγκόσμιας Τράπεζας για ένα μοντέλο επαναπόδοσης των εδαφών με διαφορετικές χρήσης και όχι μονοδιάστατο.
3. Ειδικά Ζητήματα για θεσμικού τύπου παρεμβάσεις
• ΓΥΠ (Γη Υψηλής Παραγωγικότητας)
Λόγω της αλλαγής του παραγωγικού μοντέλου, όπως αυτό διαμορφώνεται στην περιοχή και θα λάβει χώρα τα επόμενα χρόνια, θα πρέπει να επικαιροποιηθεί η κατάσταση που ισχύει με το τι επιτρέπεται να κατασκευαστεί και τι όχι σε περιοχές ΓΥΠ. Πολλές περιοχές έχουν ορθά χαρακτηριστεί ως τέτοιες, αλλά με τα δεδομένα που ίσχυαν πριν από δεκαετίες.
Ειδικότερα, για την τουριστική αξιοποίηση της πρωτογενούς παραγωγής και της μεταποίησης της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, προτείνεται η επικαιροποίηση της νομοθεσίας, ώστε να γίνει εφικτή η κατασκευή εντός ΓΥΠ κύριων τουριστικών καταλυμάτων. Στην επικαιροποίηση αυτή προτείνεται να υπάρχει και η πρόβλεψη μέγιστης δυναμικότητας (π.χ. μέχρι 50 κλίνες), ώστε να μην γίνει κατάχρηση αυτής της επικαιροποίησης με κατασκευή μεγάλων μονάδων που δεν συνάδουν τόσο με το ανάγλυφο όσο και με την προοπτική της ευρύτερης μεταλιγνιτικής περιοχής. Το μέγεθος αυτό θα μπορεί καταστήσει βιώσιμο ένα τέτοιο εγχείρημα, θα εξυπηρετεί βασικά τουριστικά μεγέθη (π.χ. ένα λεωφορείο 50 θέσεων) ενώ παράλληλα θα συμβάλει στην ανάπτυξη του οινοτουρισμού και της προώθησης των τοπικά παραγόμενων (αγροτικών και μη) προϊόντων.
Προτείνεται η εκπόνηση εδαφολογικής μελέτης σε τέτοια κλίμακα ώστε αφενός να αποτυπωθούν οι εδαφολογικές αλλαγές που έχουν επέλθει από τη δραστηριότητα της ΔΕΗ και αφετέρου να αποτελέσει στρατηγικό εργαλείο για τη χωροθέτηση νέων δραστηριοτήτων σε γη που δεν χαρακτηρίζεται ως υψηλής παραγωγικότητας και παράλληλα να αποτυπωθεί η γη η οποία θα μπορούσε να αξιοποιηθεί από τη γεωργική βιομηχανία.
• Διαχείριση υπόγειων και επιφανειακών υδάτων στη μεταλιγνιτική εποχή
Υδρογεωλογικά την περιοχή όπου αναπτύσσονται τα ορυχεία της ΔΕΗ (ορυχεία Αμυνταίου και Πτολεμαΐδας) χαρακτηρίζουν δύο (2) υδρογεωλογικές ενότητες:
* ο υπερκείμενος των λιγνιτικών στρωμάτων ιζηματογενής υδροφορέας,
* ο υποκείμενος «βαθύς καρστικός» υδροφορέας, ο οποίος όμως βρίσκεται σε μεγάλο βάθος και μπορεί να αξιοποιηθεί μόνο υπό ορισμένες συνθήκες.
Μεταξύ των δύο υδροφορέων αναπτύσσονται σε διάφορα βάθη λιγνιτικές στιβάδες με ενδιάμεσες ενστρώσεις στείρων υλικών.
Για την προστασία των ορυχείων η ΔΕΗ αντλεί από ένα μέτωπο γεωτρήσεων αρκετά εκατ. κυβικά μέτρα νερό κάθε χρόνο και ανάλογα με το επίπεδο εξόρυξης του λιγνίτη, μεταβάλλεται και η υδροστατική στάθμη των υδρογεωτρήσεων. Το νερό αυτό μετά τη χρήση του (όπου είναι απαραίτητο) απάγεται από επιφανειακούς αποδέκτες μετατρέποντας έτσι σημαντική ποσότητα υπόγειου νερού σε επιφανειακό, αλλάζοντας προφανώς και το υδρολογικό ισοζύγιο της περιοχής.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, η υδροστατική στάθμη των πρώτων γεωτρήσεων του Δήμου Κοζάνης που βρισκόταν στα -6m, κατά τη δεκαετία του ’80 μετρήθηκαν στάθμες στα -26m και -32m. Και ενώ μετά το 1991, λόγω εφαρμογής των περιοριστικών μέτρων της Ν.Α. Κοζάνης, σύμφωνα με το Ν.1739/87, δεν ανορύχθηκαν πολλές υδρογεωτρήσεις, η υδροστατική στάθμη πέφτει ραγδαία στα -63m, στα -110m και σε πολλές υδρογεωτρήσεις σήμερα τα αντλητικά συγκροτήματα τοποθετούνται στα -130m και στα -150m. Η πτώση της στάθμης οφείλεται στην όλο και αυξανόμενη εξόρυξη λιγνίτη σε κατώτερα στρώματα, που οδηγεί αναπόφευκτα και στην άντληση των νερών.
Επιπλέον, σήμερα μεταφέρονται εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού από την λίμνη Πολυφύτου για την λειτουργία των ΑΗΣ, ενώ ένα μέρος αυτού του νερού τελικά οδηγείται μέσω του Σουλού στην λίμνη Βεγορίτιδα.
Πλέον, με την αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου της περιφέρειας και την μετάβαση στην απολιγνιτοποίηση, θα πρέπει να επανεξεταστεί το υδρολογικό δυναμικό της περιοχής, λαμβάνοντας υπόψη τις νέες χρήσεις.
Ως εκ τούτου προτείνεται η εκπόνηση υδρογεωλογικού Master Plan για την περιοχή με το οποίο:
* θα αποσαφηνιστεί αν και σε ποιο βαθμό η καταστροφή του υπόγειου υδροφορέα από την αντλητική μέχρι σήμερα δραστηριότητα είναι οριστική,
* θα αξιολογηθεί σε ποιες περιοχές και με ποιους τρόπους δύναται να βελτιωθεί,
* θα εκτιμηθεί σε ποιες περιοχές ο υδροφορέας έμεινε αδιατάρακτος,
* Θα εκτιμηθεί το περιβαλλοντικό κόστος της μέχρι σήμερα διαχείρισης,
* θα υπάρχουν επιστημονικά τεκμηριωμένες απόψεις για την αναθεώρηση του ποσοτικού και ποιοτικού χαρακτηρισμού των ΥΥΣ,
* θα επανακαθοριστεί το υδρολογικό ισοζύγιο λαμβάνοντας υπόψη τις νυν αλλά και κυρίως τις μελλοντικές απαιτήσεις βάσει των προγραμματισμένων δράσεων της μεταλιγνιτικής περιόδου (π.χ. θα συνεχιστεί η άντληση νερού από τη λίμνη Πολυφύτου που τελικά θα οδηγείται στην λίμνη Βεγορίτιδα;)
Η δράση αυτή αφενός θα διαφυλάξει ένα σημαντικό φυσικό πόρο, αφετέρου θα συμβάλει στη λύση σημαντικών προβληματισμών (πχ καθορισμός στάθμης Βεγορίτιδας), ενώ παράλληλα θα επιταχύνει επενδύσεις που ενδεχομένως θα «σκοντάφτουν» σε περιορισμούς που προβλέπονται από τα υφιστάμενα σχέδια διαχείρισης υδάτων.
Παράλληλα με μια οικονομοτεχνική θεώρηση των επιπτώσεων από τη μεταβολή της υδροστατικής στάθμης στις γεωτρήσεις, ιδίως της λεκάνης Σαριγκιόλ, θα μπορούσε να υπολογιστεί η πρόσθετη οικονομική επιβάρυνση που υπήρξε στον πληθυσμό και να υπάρξει ανάλογη ανταπόδοση ως ένα κοινωνικό μέτρο δίκαιης μετάβασης.
Τα αποθέματα νερού θα αποτελέσουν κρίσιμη παράμετρο στην μελλοντική διαμόρφωση της περιοχής. Καλώς τονίζεται, χωρίς νερό δεν υπάρχει γεωργία και πολλές άλλες δραστηριότητες
ΑΝΚΟ λεμε και κλαιμε!
Όταν έχει επιχειρήματα ο άνθρωπος τους αποστομώνει όλους…απόφοιτος Harvard σίγουρα