Γνωρίζετε ότι το kozan.gr είναι από τα ελάχιστα site, του είδους του, στην Π.Ε. Κοζάνης, με παραγωγή πρωτογενούς υλικού – ειδήσεων, σταθερά, σε Κοζάνη & τα τελευταία 12 χρόνια και στην Πτολεμαΐδα, καλύπτοντας σε ποσοστό άνω του 80% όλα τα γεγονότα δράσεις που λαμβάνουν χώρα στις δύο μεγαλύτερες πόλεις της Δ. Μακεδονίας;
Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου
Από το βιβλίο μου Προτομές- Ανδριάντες -Μνημεία Κοζάνης “Προσφορά στην τοπική ιστορία”. Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κοζάνης Κοζάνη 2006 σελίδες 237
Η προτομή του ιερολοχίτου Λασσάνη ήταν στημένη επί της πλατείας Νίκης, δίπλα στο άλλο αξιόλογο τέκνο της πόλης ιατροφιλόσοφο Σακελλάριο. Πριν οριστικοποιηθεί η θέση του άλλαξε θέση δύο φορές.
Στο δίδυμο των προτομών ψάλλονταν επιμνημόσυνες δεήσεις και κατατίθενται στεφάνια κατά τις εθνικές γιορτές.
Στην κύρια όψη αναγράφεται
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΛΑΣΣΑΝΗΣ
1790-1870
Δεξιά πλευρά
ΑΝΗΓΕΡΘΗ ΕΝ ΕΤΕΙ 1961
ΔΑΠΑΝΑΙΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΩΝ
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΚΟΖΑΝΗΣ
Αριστερή πλευρά
Το όνομα της γλύπτριας
ΑΛΙΚΗ ΧΑΤΖΗ
Γεννήθηκε στην ελεύθερη κι αδούλωτη Κοζάνη το έτος 1790 στο αρχοντόσπιτο που σώζεται ως σήμερα επί της πλατείας Λασσάνη (περιοχή Mισκιάδικα) και απεβίωσε στην Αθήνα το 1870.
Τα πρώτα γράμματα τα έμαθε στην Κοζάνη με δασκάλους το Γεώργιο Λούϊο και το Γεώργιο Γιαννάκη. Οι δάσκαλοι τού μετέδωσαν και την αγάπη προς την πατρίδα. Διακρινόταν για την ευφυΐα, τη σχολική επίδοση και το χρηστό ήθος. Λάτρης του αρχαιοελληνικού πολιτισμού αλλάζει το επώνυμό του σε Λασσάνη. Λυσανίας ονομαζόταν ο πατέρας του ρήτορα Λυσία. (23\41)
Πατέρας του ήταν ο Ιωάννης Λάσκος-Σαπουντζής (έμπορος σαπουνιών), πρωτοξάδερφος του Αυλιώτη. Κέντρο των οικονομικών δραστηριοτήτων ήταν η Αυστρία. Ευεργέτησε την πόλη της Κοζάνης ιδρύοντας κρήνη (Λάτσκ’ πηγάδ) επί της οδού Παύλου Χαρίση. (Συμβολή οδών Ξ. Τριανταφυλλίδη και Π. Χαρίση)
Μητέρα του ήταν η Κατερίνα Χατζηκλήμου. Η οικογένεια Χτζηκλήμου όπως και άλλες οικογένειες της Κοζάνης προέρχονται από τα Άγραφα. Το 1612 οι κάτοικοι της ορεινής Θεσσαλίας με ηγέτες τους Αρχιερείς Διονύσιο το Φιλόσοφο και Σεραφείμ επαναστάτησαν εναντίον των Τούρκων. Το κίνημα απέτυχε. Τα χωριά πυρπολήθηκαν, οι κάτοικοι ήλθαν στην Κοζάνη με τα ποίμνιά των στις 14 Σεπτεμβρίου. Οι απόγονοι, σήμερα την παραπάνω ημερομηνία, τελούν αγρυπνία και την επομένη λειτουργία στο χαμηλό Αϊ-Λιά, διατηρώντας στη μνήμη των το γεγονός της εγκατάστασης στην πόλη.
Η μητέρα του Λασσάνη είχε ένα θετό αδερφό τον καπετάνιο Πρασινονικόλα. Τις πληροφορίες τις αντλούμε από το ποίημα του Λασσάνη «Κλεφτόπωλο ΙΙ»
Αφηγείται ο Πρασινονικόλας.
«Παιδί ενός πτωχού παπά ψυχοϊόν μ’ επήρεν
η Χατζηκλήμου τώταξε –διότι υπανδρευμένη
σχεδόν προ χρόνων δώδεκα παιδί δεν αποκτούσε.
Το έργον της θεάρεστον την φέρνει ευλογίαν
κι εις έναν χρόνον αποκτά μιαν κόρην Κατερίνην
Χωρίς τινά προτίμησιν η μάνα κι ο πατέρας
μας αναθρέφουν και τα δυο σαν γνήσια αδέλφια
την κόρην εις τα οικιακά κι εμένα εις τα όπλα.».
Την παραμονή του γάμου της Κατερίνας, μητέρας του Λασσάνη, απεσταλμένοι του Αλή Πασά με σχετικό διάταγμα «μπουγιουρντί» ήλθαν στην Κοζάνη για να την πάρουν για το χαρέμι του. Ο θετός αδερφός της, ο γνωστός καπετάνιος του Ολύμπου, Πρασινο-Νικόλας σκοτώνει τους απεσταλμένους, κάνει βιαστικά τους γάμους της αδερφής του κι ο ίδιος κάνει για κατοικία του τις ελεύθερες κορφές του Ολύμπου.
Σχετικό είναι το ποίημα του Λασσάνη.(23\13) Αφηγείται ο θείος του Πρασινο-Νικόλας. Απόσπασμα από το ποίημα «Το κλεφτόπωλον- Τραγούδιον ΙΙ»
«Δυο Τούρκοι εις τον Βοέβοδαν ξεπέζευαν και δείχνουν
μπουγιουρντί τ’ Αλή –Πασά την νύφην ν’ αρπάξουν
και εις το αισχρόν χαρέμι του να την ενταφιάσουν
το κάλλος της επρόδωκεν εχθρός συμπατριώτης.
φορώ τα χρυσοκάπνιστα πιστόλια εις την μέσην
κι ευθύς από τον οίκο μας εις την αγορά εβγαίνω
κι αυτούς εσυναπάντησα τους Τούρκους ερχομένους
μαζί με τον Κοδζάμπαση το έργον να αποσώσουν
καιρόν ποσώς δεν έχασα, στο μέτωπον τον ένα
κι εις την καρδιάν το δεύτερο την μολυβιά τους δίδω
και μ’ αστραπής ταχύτητα στον οίκο μας γυρίζω
Τον γάμο τελειώσατε γονείς μου την ευχή σας!
απόθαναν οι άρπαγες! Το καριοφίλι αδράχνω
και σαν αετός επέταξα στον Όλυμπο επάνω».
Στο ίδιο ποίημα αναφέρεται η ομορφιά της μητέρας του. Το σώμα της ψηλό, λιγνό σαν κυπαρίσσι, μάγουλα δροσερά, μαύρα φρύδια, μεγάλα μάτια, εύθυμη ψυχή. Σύμφωνα με το Λασσάνη ο γάμος ξεκινά με τα προζύμια, κανίσκια (δώρα) από τους καλεσμένους, καταγραφή της προίκας, αφιερώνουν το πρωτόψωμο στη διαρπαγή ανηλίκων από τον κατακτητή και φυσικά δεν λείπουν τα όργανα, ο χορός.
Η πανέμορφη μάνα του Κατερίνα, κόρη του Ιωάννου Χατζηκλήμου, χήρεψε σε ηλικία είκοσι ετών. Ο πατέρας του επιστρέφοντας από τη Βιέννη της Αυστρίας, όπου εμπορευόταν, τον λήστεψαν και τον φόνευσαν καθ’ οδόν άτακτοι Αλβανοί (4\56)
Ο αρραβώνας του.
Ο μεγαλέμπορος της Κοζάνης Νικόλας Τακιατζής εγκαταστημένος στην Πέστη της Ουγγαρίας κι έχοντας υποκατάστημα και στη Λειψία της Γερμανίας προσέλαβε για γραμματέα του το Γεώργιο Λασσάνη. Ενθουσιασμένος ο Τακιατζής από τη συγκροτημένη προσωπικότητα του Λασσάνη θέλησε να τον κάνει γαμβρό αρραβωνιάζοντάς τον με την πανέμορφη κόρη του Αναστασία ή Τιάτιω όπως χαϊδευτικά την αποκαλούσε.
Σχετικά με το γάμο της Αναστασίας και τη διάλυση του αρραβώνα ο Ευάγγελος Τζιάτζιος μελετητής και αντιγραφέας των Αρχείων του Λασσάνη που φυλάσσονται στην βιβλιοθήκη της ελληνικής βουλής γράφει: (44\αρ. φύλλων 497-507)
« Η θυγατέρα του κυρ Νικόλα Τακιατζή, η μνηστή του Λασσάνη η πανέμορφη Αναστασία λόγω της εκπάγλου καλλονής επέσυρε την προσοχή του Αλή Πασά. Ο Ιωάννης Ρούσης ενημέρωσε τον Αλή Πασά ότι βρίσκεται η καλλονή εν Κοζάνη και σπεύδει να την απαγάγει.
Η απόφαση της απαγωγής της ωραίας Κοζανίτισσας εκοινολογήθη στην αυλή. Ο Κοζανίτης ιατρός του τυράννου των Ιωαννίνων πρόγονος του Αθανασίου Διάφα, Γεώργιος Σακελλάριος ειδοποίησε έγκαιρα για τη μελετώμενη απαγωγή.
Η σκέψη της φυγάδευσης της κόρης εγκατελείφθη δια το λόγο ότι τα καραβάνια είχαν αναχωρήσει. Το ταξίδι παρουσίαζε πολλούς κινδύνους. ΄Ενας μόνος τρόπος υπήρχε, μία μόνο λύση να παντρέψουν όσο δυνατό συντομότερα την όμορφη Αναστασία. Ενταύθα έγκειται η ανακρίβεια του ιστορικού της Κοζάνης Λιούφη: ότι ο Αλής ενδιεφέρετο μόνο δια παρθένους και ουχί δι’ υπάνδρους.
Να παντρευτεί η Αναστασία. Ο αρραβωνιαστικός έλειπε εις την ξένη και δεν υπήρχε καιρός να ειδοποιηθεί. Έπρεπε να ενεργήσουν αστραπιαίως, έπρεπε πάση θυσία να βρεθεί γαμβρός και ως τοιούτος βρέθηκε ο έτερος γραμματέας του κ. Νικόλα Τακιατζή Δημήτριος Μεγδάνης.
Ο κυρ Νικόλας Τακιατζής επικαλείται τη συνδρομή του επισκόπου Βενιαμίν ο οποίος και του υποβάλλει το σχέδιο να στεφανώσουν την Αναστασία με το Δημήτριο Μεγδάνη ( γιο του παπα- Χαρίση Μεγδάνη) μία Κυριακή μετά τη λειτουργία, την οποία να έκανε προς βοήθεια ο Τακιατζής.
Η λειτουργία έγινε στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου με πάσα μεγαλοπρέπεια.
Μετά τη λειτουργία το εκκλησίασμα μετέβη στην οικία του Τακιατζή. Εις το παραπλεύρως της υποδοχής δωμάτιο είχαν ετοιμαστεί τα πάντα για τη στέψη. Τα ιερά άμφια του Επισκόπου είχαν μεταφερθεί από την εκκλησία. Η στέψη της Αναστασίας με το Μεγδάνη έγινε εν μέσω πλήθους συγγενών και φίλων.
Οι απεσταλμένοι του Αλή Πασά για την απαγωγή καταφτάνουν, αλλά βρίσκονται προ τετελεσμένων γεγονότων.
Ο Λασσάνης ευρισκόμενος στην Αυστρία όταν πείσθηκε περί τούτου εθλίβη. Eγκατέλειψε αμέσως το εμπορικό κατάστημα και ανεχώρησε για τη Λειψία το έτος 1815 για να στραφεί σε σπουδές στο πανεπιστήμιο.
Εγκαταστάθηκε σ’ ένα πτωχό δωμάτιο. Διήγε αυστηρή ζωή σπουδαστού. Οι διασκεδάσεις και οι τέρψεις για τη ζωή δεν τον ενδιέφεραν. Μελετούσε νυχθημερόν. Αδυναμία του οι ξένες γλώσσες. Σπούδασε ιστορία, φιλοσοφία, πολιτική, φιλολογία, τέχνη, ξένες γλώσσες. Τον ενδιέφεραν τα πάντα.».
Διαφωτιστική ως προς το ζήτημα του γάμου της Αναστασίας Τακιατζή με το Δημήτριο Μεγδάνη είναι η θέση του Κώστα Σιώπη, απογόνου του παπα Χαρίσιου Μεγδάνη.
Ο Κώστας Σιώπης γεννήθηκε το 1898 στην Κοζάνη. Είχε πατέρα το Γεώργιο Σιώπη και μητέρα τη Χιονία Διαμαντίδου. Η Χιονία είχε μητέρα τη Θεοδώρα Μουράτη. Η δε Θεοδώρα ήταν κόρη του Δημ. Μεγδάνη ο οποίος παντρεύτηκε την Αναστασία μνηστή του Γεωργίου Λασσάνη. Ο δε Δημήτριος Μεγδάνης ήταν γιος του Παπα -Χαρίση Μεγδάνη.
«Ο Δημ. Μεγδάνης παντρεύτηκε την Αναστασία θυγατέρα του μεγαλέμπορου Ν. Τακιατζή, πάρα πολύ όμορφη η οποία ήταν προηγουμένως αρραβωνιασμένη με το Γ.Λασσάνη. Επειδή όμως οι άνθρωποι του Αλή Πασά λόγω της ομορφιάς της ήθελαν να την πάρουν για το χαρέμι του, ο πατέρας της αναγκάσθηκε να την παντρέψει εσπευσμένως μέσα σ’ ένα βράδυ με το Μεγδάνη, γιατί έλειπε ο Λασσάνης στη Βουδαπέστη. Όπως φαίνεται ο Αλή Πασάς είτε από λόγους θρησκευτικούς είτε από λόγους αρχής δεν έπαιρνε στο χαρέμι του παντρεμένες γυναίκες παρά μόνο κοπέλες» (49\19-1-97)
Εκτός αυτού ο Λεωνίδας Παπασιώπης αποκαλύπτει ότι οι απόγονοι των θυγατέρων του Δ. Μεγδάνη διηγιόταν πώς οι γιαγιές τους όταν ήταν μικρές θυμόταν πολύ καλά, ότι ο Λασσάνης τους έστελνε πολύ ωραία δώρα από την Οδησσό και από άλλες πόλεις της Ευρώπης. Ο Λασσάνης λόγω της μόρφωσης είχε την πεποίθηση ότι η Αναστασία παντρεύτηκε το Μεγδάνη λόγω ανωτέρας βίας κι όχι γιατί τον ξέχασε. Κι ο Μεγδάνης από την άλλη μεριά πολιτισμένος κι ανώτερος αυτός δεν παρεξηγούσε τις φιλόφρονες εκδηλώσεις του Λασσάνη προς τη γυναίκα του. (49\19-1-97)
Διαθήκη της Αναστασίας συζύγου του Δημητρίου Μεγδάνη.
Η Αναστασία στις 25 Φεβρουαρίου 1880 κάνει την πρώτη διαθήκη της και καταγράφεται σε ειδικό κώδικα της Μητρόπολης. Κληροδοτεί στις κόρες της τα παρακάτω.
Στην Κατίγκω αμπέλι στη Σκίρκα. Στη Θεοδώρα και Ελέγκω από μισό σπίτι. Στη Μητιώ τον κήπο με το νερό. Ακόμα η Θεοδώρα και η Ελέγκω οφείλουν να δώσουν 2000 γρόσια στην Κατίγκω, 1000 στη Μητιώ και 1000 γρόσια για ψυχική σωτηρία του μακαρίτου συζύγου ως ακολούθως. Στους ιερούς ναούς Αγίου Νικολάου, Δημητρίου από 200. Στην ελληνική σχολή 200, στον Αρχιερέα για τέσσερις λειτουργίες 200, για ελεημοσύνη 100 και για τις λοιπές εκκλησίες 100.
Το εργαστήριο σκοπεύει να το πουλήσει, προκειμένου να παντρέψει τη θετή κόρη Χρύσω εντός της Κοζάνης με συνολική προίκα 3000 γρόσια και να ξοφλήσει τα χρέη του μακαρίτου ανδρός της. Τα δε οικιακά σκεύη, μπακίρια, βαένια, στρωσίδια να τα μοιράσουν οι τρεις κόρες αδελφικώς.
Μεταξύ των μαρτύρων ήταν ο Αρχιμανδρίτης Βενιαμίν, ο Κώτιας Κοβεδάρος, ο Δ.Μικρού, ο Κ.Δ. Τακιατζής.
Η Αναστασία ένα χρόνο μετά στις 25 Φεβρουαρίου 1881 συντάσσει δεύτερη διαθήκη. Η διαφοροποίηση με την πρώτη διαθήκη συνίσταται στο ότι η Θεοδώρα και η Ελέγκω πρέπει να δώσουν 7000 γρόσια ως ακολούθως. Στην Κατίγκω 2000 γρόσια, στην Μητιώ 4000 γρόσια και 1000 όπως στην πρώτη διαθήκη. Τα δε στρωσίδια, βαένια, μπακίρια τα κληροδοτεί στην εγγονή Χιονία κόρη της Μητιώς.
Εκτελεστές της διαθήκης ορίζει τον Κων\νο Δ. Τακιατζή, Κων\νο Μ. Γκοβεδάρο και τον αδελφό της Γεώργιο.(53\ΑΒΕ 77, ΣΑΕ 11)
Στα είκοσί του χρόνια εγκαταλείπει το γενέθλιο τόπο. Εγκαθίσταται στην Ευρώπη. Πρώτος σταθμός η Βουδαπέστη. Απασχολείται στις ανθηρές επιχειρήσεις του πεθερού του. Γρήγορα εγκαταλείπει τις δραστηριότητες του Κερδώου Ερμή. Τον συναρπάζει ο Λόγιος Ερμής. Μεταβαίνει στη Λειψία. Σπουδάζει για τέσσερα έτη φιλοσοφία, ιατρική.
Οι επαφές του με τους Έλληνες λογίους και εμπόρους συνετέλεσαν να θέσει ως μοναδική έγνοια την αφύπνιση και την απελευθέρωση του σκλαβωμένου γένους.
Το Μάιο του 1818 διαισθάνεται ότι έφτασε η ώρα της επανάστασης, της απελευθέρωσης της Ελλάδας. Σε άρθρο του στην εφημερίδα «Ερμής ο Λόγιος» που εκδίδεται στη Βιέννη γράφει από την Οδησσό ο Λασσάνης. «Το θέατρο φωτίζει το νου, είναι ουσιώδες μέσο της παιδείας και της αρετής». Στην Οδησσό οι Γραικοί αναγνωρίζοντας τα προτερήματα του θεάτρου παράστησαν διάφορα δράματα στη νεοτέρα γραικική γλώσσα. Αναφέρει ότι τις παραστάσεις «Θερμοπύλες» και «Φιλοκτήτης» τις παρακολούθησαν με δάκρυα χαράς οι ομογενείς, οι οποίοι παρουσιάσθηκαν στο Γραικικό θέατρο της Οδησσού.
Στις 20 Ιουνίου 1818 ο Λασσάνης επισκέπτεται τη Μόσχα. Στέλνει επιστολή στο φίλο του Γεώργιο Παπα-Λαζάρου κάτοικο Πέστης Ουγγαρίας (ομογενής από Βέροια). Του γνωστοποιεί τα παρακάτω.(22 \70) « Οι μικρές προσφορές ομογενών προς τύπωση βιβλίων και φειδωλές ελεημοσύνες προς διερχομένους απόρους ομογενείς, όταν γίνονται από ανθρώπους με μικρό εισόδημα αποτελούν ευεργεσία μεγαλότατη. Για την ίδια προσφορά από ευκατάστατους ομογενείς δεν μπορούν να θεωρηθούν ευεργέτες». Χρησιμοποιεί αποσπάσματα της Αγίας Γραφής σχετικά με τους πλουσίους, για να τεκμηριώσει τις θέσεις του.
Εξυμνεί τη φιλοπατρία των Ζωσιμάδων. Αναφέρει ότι οι Ζωσιμάδες «επειδή δεν ήθελαν να βλέπουν την πατρίδα σ’ αυτή τη ζοφερή κατάσταση ανήγειραν στα Ιωάννινα σχολείο λαμπρότατο με βιβλιοθήκη, ορφανοτροφείο κι ανέλαβαν να πληρώνουν τους δασκάλους και τα σιτηρέσια των φτωχών και επιμελών μαθητών. Εκδώσανε και μοίρασαν δωρεά προς τους ομογενείς κοινωφελέστατα βιβλία».
Η αυτοκράτειρα της Ρωσίας Μαρία όταν επισκέφθηκε το Γραικικό μοναστήρι ευχαρίστησε το Ζώη Ζωσιμά λέγοντας: «Κύριε Ζωσιμά οι ευεργεσίες που καθημερινά κάμνετε στους ομογενείς σας και στο γένος των Ρώσων είναι σε μένα και στον αυτοκράτορα γνωστές. Εξακολουθείτε το θεάρεστο τούτο έργο. Προς τους ομογενείς είπε. Τον άνδρα τούτο, ω Γραικοί, πρέπει να σέβεστε και να τον θεωρείτε ως καύχημα του Γένους».
Γεμάτος συναίσθημα και αξίες ο Λασσάνης συνεχίζει. Οι μονάρχες της Ευρώπης βραβεύουν τους ευεργέτες της ανθρωπότητας, δίνουν αξιώματα και παράσημα σ’ αυτούς που γνωρίζουν να εκπληρώνουν προς την πατρίδα τα ιερά χρέη. Τιμά ο Λασσάνης τους πλουσίους που δε χρησιμοποιούν τον πλούτο για να εκπληρώσουν αισχρές επιθυμίες, αλλά τον χρησιμοποιούν για να ωφελήσουν το γένος και την ανθρωπότητα. Τους πλουσίους χωρίς κοινωνική προσφορά τους αποκαλεί ηλιθίους κι αναίσθητους.
Μεταβαίνει στη Ρωσία το 1818 και γίνεται μέλος της φιλικής εταιρείας, της επαναστατικής συνωμοτικής οργάνωσης που ετοίμασε την επανάσταση του Γένους. Μυήθηκε από το Νικόλαο Γαλάτη (κατά το Φιλήμονα) ο οποίος λίγους μήνες αργότερα θεωρήθηκε ύποπτος και κατά διαταγή των φιλικών δολοφονήθηκε. (23\16) Ο Βαλέριος Μέξας δημοσίευσε κατάλογο φιλικών έχοντας ως πηγή το αρχείο του Σέκερη. Εκεί αναφέρεται ως κατηχητής του Λασσάνη ο Κωνστ. Πεντεδέκας (έμπορος από τα Ιωάννινα). Συγκεκριμένα αναφέρει. «Γεώργιος Ιωάννη Λασσάνης. Από την Κοζάνη της Μακεδονίας. Σπουδαίος. Χρόνων 25. Δια Κωνσταντίνου Χριστοδ. Πεντεδέκα Φλ.30 α΄Μαρτίου 1818.» Το «Σπουδαίος, είναι στη θέση όπου αναφέρεται το επάγγελμα, όρος λογιοτατίστικος σημαίνει δάσκαλος ή άνθρωπος των γραμμάτων (25\159). Ακόμα ο τίτλος «Σπουδαίος» δείχνει το πόσο εκτιμούσε η Αρχή την προσωπικότητα του Λασσάνη. Στον κατάλογο των φιλικών του Σέκερη που περιελάμβανε 541 φιλικούς μόνο δύο είχαν τίτλους ο Λασσάνης ως «Σπουδαίος» κι ο Παναγιωτάκης Α.Ζαΐμης ως «ευγενής». (60\208).Φλωριά είναι η οικονομική συνδρομή που πλήρωσε. Ο Α. Παπαδόπουλος –Βρετός εις την « Νεοελληνική φιλολογία» δημοσίευσε, ζώντος του Γ. Λασσάνη, ότι στη φιλική εταιρία μυήθηκε το 1816.(35 \207)
Το 1818, ως απεσταλμένος της Φιλικής Εταιρείας, διδάσκει στην Οδησσό της Ρωσίας παρά της Ελληνικής σχολής. Στην πραγματικότητα στάλθηκε στην Οδησσό να στρατολογήσει νέους για τον ιερό σκοπό της επανάστασης και απελευθέρωσης της πατρίδας. Γράφει πατριωτικά ποιήματα, οργανώνει διαλέξεις προς τους Έλληνες της Ευρώπης, αρθρογραφεί, αγωνιά για τη σκλαβωμένη πατρίδα του, ανυπομονεί να τη δει ελεύθερη.
Στις 15 Φεβρουαρίου 1819 ανεβαίνει στο γραικικό θέατρο της Οδησσού το έργο του Λασσάνη « Η Ελλάς και ο Ξένος». Παραποιεί το όνομά του για δευτέρα φορά προς το αρχαιοπρεπέστερο Γοργίδα Λυσανίου. (Γεώργιος-Γοργίας)
Τα πρόσωπα του έργου είναι τρία. Το ρόλο «Ελλάς» τον υποδύεται ο Ζακύνθιος Γεώργιος Αβραμιώτης. Ο Λασσάνης ερμηνεύει το ρόλο «Περιηγητής», Ρώσο θαυμαστή του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Το ρόλο «Ερμής» υποδύεται ο Ιθακήσιος Σπυρίδων Δρακούλης, ο μετέπειτα εκατόνταρχος του ιερού Λόχου, ο οποίος μαχόμενος έπεσε στη μάχη του Δραγατσανίου.
Αποσπάσματα του έργου που εμψύχωσαν και διαφώτισαν το γένος.
Περιηγητής: Ω! δυστυχής Ελλάς. …Αν οίκοθεν δεν έχεις καμία βοήθεια, αν τους τρόπους δεν έχεις ισχυρούς, πώς δεν προστρέχεις εις τους ξένους;
Όλοι σε χρεωστούν μυρίας χαρίτας. …
Ελλάς: Ποσάκις δεν επεχείρησαν να με βοηθήσωσι! Αλλά το τέλος ποίον; Πληγαί σκληρότεραι! Και διατί; Διότι ποτέ ξένος δεν βοηθεί ξένον, εάν δεν ελπίζει κέρδη μεγάλα.
Ελλάς: (Για τους ευεργέτες του Έθνους) Αυτοί ανεγείρουν παιδευτήρια, εις τα οποία αι ψυχαί των νέων οδηγούνται εις την αρετή και την φιλοπατρία …
Αυτοί μη φειδόμενοι αδράς δαπάνας στέλλουν εις την σοφή Ευρώπη νέους, δια ν’απανθήσωσιν εκεί ως αι μέλισσαι τα ωφέλιμα των μαθημάτων και να τα μεταδώσουν εις τους ομογενείς των!
Αυτοί καταβάλλουν μεγάλας χρηματικάς ποσότητας προς τύπωσιν κοινωφελών βιβλίων δια να εξαπλωθώσι τα ευεργετικά της σοφίας φώτα εις τους συναδέλφους των. (η οικογένεια Τακιατζή από Κοζάνη χρηματοδότησε εκδόσεις λογίων Κοζανιτών) Αυτοί αγωνίζονται να συστήσωσι και θέατρο όπου παρασταίνομε.
Ελλάς: Ο πλούτος τότε μόνο είναι κτήμα αγαθόν, οπόταν ο έχων αυτόν, τον μεταχειρίζεται φρονίμως. Τουναντίον δε, γίνεται τερατόμορφον άγριο θηρίο και πρώτον τον έχοντα κατασπαράττει. Η μόνη αθάνατος δόξα είναι η αρετή. Η μεγίστη δε αρετή είναι η φιλοπατρία
Ερμής: Θάρσει, ω Ελλάς! Οι Θεοί εισήκουσαν τας δεήσεις σου.
Γνωρίζεται με το Νικόλαο Υψηλάντη το Νοέμβριο του 1819. Δημιουργεί ομάδα νέων ελλήνων φοιτητών, που τάσσεται άμεσα στην κατάλυση του τουρκικού ζυγού. (29\12) Η ομάδα αποτελεί τη μαγιά του Ιερού Λόχου η οποία αναφέρεται στο θεατρικό του έργο «Η Ελλάς και ο Ξένος». « Κι ο μεν Πελοπίδας κατέγραψεν όσους βρήκε μεταξύ των φυγάδων. Ο δε Γοργίδας (Λασσάνης) κατέγραψε όσους εγνώριζε αξίους εις την πόλιν και ούτως συνεστήθη ο ιερός εκείνος λόχος». (στίχοι 361-365)
Στις 22 Φεβρουαρίου 1819 ο Θεοχάρης Κληματιώτης από την Οδησσό γράφει στη Βιέννη στο φίλο του Δροσινό.(35\17) «… Τον κ. Λασσάνη ίσως τον εγνώρισες αυτού και προσωπικώς. Είναι νέος αξιοτίμητος και αξιοαγάπητος δια την παιδεία του και τα πατριωτικά του αισθήματα. Ούτος ήλθε εδώ το περασμένο φθινόπωρο με σκοπό να κατέβει στη φίλη πατρίδα αλλά από διάφορες περιστάσεις έμενε εδώ και συνέγραψε το σύγγραμμα Ελλάς και ο Ξένος».
Το θεατρικό έργο του Λασσάνη Αρμόδιος και Αριστογείτων παίχτηκε στην Οδησσό της Ρωσίας τον Ιανουάριο του 1919
Δάσκαλος στην Οδησσό. Οργανωτής της Επανάστασης του Γένους
Στις 27 Ιανουαρίου 1820 προσλαμβάνεται στην Ελληνοεμπορική σχολή της Οδησσού με τριετή σύμβαση, ως δάσκαλος. Εισάγει την αλληλοδιδακτική μέθοδο σύμφωνα με την οποία ταλαντούχοι μαθητές μεγάλων τάξεων διδάσκουν σε μαθητές μικρότερων τάξεων με επίβλεψη των δασκάλων.
Σκοπός του ήταν να ανυψώσει το εθνικό φρόνημα των συμπατριωτών του, να τους εμπνεύσει την αισιοδοξία ότι μπορούν να πετύχουν την ελευθερία. Χρησιμοποιεί ως μέσα τη διδασκαλία, το κήρυγμα, άρθρα σε εφημερίδες, επιστολές σε δραστήριους φιλογενείς έλληνες, συγγραφή και ανέβασμα πατριωτικών θεατρικών έργων. Ο ίδιος συμμετέχει ως ηθοποιός της ερασιτεχνικής σκηνής. Στη σχολή φοιτούσαν 140 μαθητές.
Στην Οδησσό ακόμα ήταν επικεφαλής ομάδας εταιριστών της Φιλικής Εταιρείας. Ο όμιλος αυτός ερέθισε τους φιλικούς της Κωνσταντινούπολης. Το Λασσάνη τον κατηγορούσαν ως ραδιούργο και ήταν οργισμένοι για την ηγετική του συμπεριφορά. Σύμφωνα με το Νικόλαο Υψηλάντη κινδύνευσε η ζωή του. Υπήρξε υπέρμαχος της αμέσου επαναστατικής δράσεως. Ήταν ζωηρός, ενθουσιώδης, ανήσυχος, ενοχλούσε πολλούς η συμπεριφορά του, γι’ αυτό πίστευαν ότι η τακτική του έβλαπτε παρά ωφελούσε την εθνική υπόθεση. Αποκλείσθηκε από τα ανώτατα αξιώματα της φιλικής εταιρείας. Αποκαταστάθηκε και έλαβε ηγετικό ρόλο κατά την ανάληψη της αρχηγίας από τον Αλέξανδριο Υψηλάντη.(35 \17)
Το Μάιο του 1820 με επιστολή του, μετά από απόφαση των φιλικών, καλεί τον αρχηγό της Φιλικής Εταιρείας (ανάληψη αρχηγίας 12-4-1820) Αλέξανδρο Υψηλάντη να μεταβεί στην πόλη της Οδησσού, για να συζητήσουν τα εθνικά θέματα. Συγκεκριμένα για να διευθετήσουν την ανωμαλία που επικρατούσε στους κόλπους της φιλικής εταιρίας.(35 \223)
Κατά την πενηνταήμερη παραμονή του αρχηγού των Φιλικών, κατά τον μήνα Αύγουστο, ο Λασσάνης συνδέθηκε με ισχυρή φιλία και διορίσθηκε γραμματέας και εντολοδόχος του Υψηλάντη.
Υψηλάντης-Λασσάνης προετοιμάζουν την Επανάσταση.
Τον Αύγουστο του 1820 παραιτείται από τα διδασκαλικά καθήκοντα του ελληνικού σχολείου της Οδησσού. Αφοσιώνεται ολότελα στο έργο της Φιλικής Εταιρείας. Οργανώνει την επανάσταση του Γένους.
Τον Οκτώβριο του1820 ο Υψηλάντης, με το Λασσάνη ως γραμματέα, μεταβαίνει στο Ισμαήλ της Βεσσαραβίας (Ρωσικό έδαφος). Εκεί γίνεται σύσκεψη των Φιλικών. Συμμετέχουν πολλοί φιλικοί, μεταξύ αυτών ο Παπαφλέσσας, ο Ξάνθος, ο Περαιβός.(24 \58)
Συντάσσει προκήρυξη προς τους θαλασσινούς πλοιάρχους την οποία υπέγραψε ο Υψηλάντης.
« Γενναίοι πλοίαρχοι της Ελλάδος. Συμπατριώται
…Η δική σας αφοβία και ευτολμία αποκατάστησαν το ελληνικόν όνομα σεβαστόν εις όλον τον κόσμο. … Η ομόνοια είναι η μόνη ζωογόνος ψυχή, η μόνη ακαταμάχητος δύναμις οποιασδήποτε κοινωνίας. Προσπαθήσατε να εφωδιάζητε τα καράβια σας μικρά είτε μεγάλα, με όσα δύναστε πολεμικά εφόδια …μπαρούτι, κανόνια, βόλια».
Ο Λασσάνης σε άλλη προκήρυξη προς τους Αρχιερείς, άρχοντας, προύχοντας του Αιγαίου πελάγους γράφει: «Ποτέ ξένος δεν βοηθεί ξένον εάν δεν ελπίζει κέρδη μεγάλα».
Σύμφωνα με χειρόγραφο που βρέθηκε στην Εθνική βιβλιοθήκη είχε αποφασισθεί ο Λασσάνης να κατέβει στη Μακεδονία για να οργανώσει τα τμήματα της Φιλικής Εταιρείας, να προετοιμάσει το έδαφος για επαναστατική δράση και να προπορευθεί του Αλέξανδρου Υψηλάντη. Χαρακτηριστική είναι η επιστολή του οπλαρχηγού Ναούμη Παναγιώτη, φιλικού από την Έδεσσα προς το Λασσάνη.
Αγαπητέ φίλε κύριε Γεώργιε Λασσάνη.
Κισνόβι (Ρωσίας) 24 10βρίου 1820
«Έμαθον ότι εκδίδεις ελληνική αρχαιολογία και ότι μελετάς να ταξιδεύσεις εις την φιλτάτην μας πατρίδα δια να θεωρήσεις και να περιγράψεις όσα ερείπια σώζονται διασκορπισμένα εδώ κι εκεί. Αλλά επειδή εις τας παρούσας περιστάσεις, είναι κίνδυνος να ταξιδεύει κάποιος χωρίς συνοδεία… αποφασίζω να σε συνοδεύσω με τριακόσια παλικάρια μου τα οποία εγώ συνάξω οπόταν το αποφασίσετε». Αργότερα το σχέδιο τροποποιήθηκε, ματαιώθηκε κάθοδος του Λασσάνη και Υψηλάντη στην Ελλάδα, γιατί ήταν απαραίτητη η παρουσία τους στη Μολδαβία.
Το Δεκέμβριο του 1820 ο Λασσάνης με διαταγή του Υψηλάντη μεταβαίνει στο Ιάσιο της Μολδαβίας. Συναντάται με τον έλληνα ηγεμόνα Μιχαήλ Σούτσο και διαπραγματεύεται το χρόνο και τα πρακτικά ζητήματα της οργάνωσης του επαναστατικού κινήματος. Ήρθε σε προστριβές με τον ηγεμόνα. Ο Λασσάνης ζητά να του επιτραπεί να οργανώσει επαναστατικά σώματα που θα απαρτιζόταν από τη φρουρά του ηγεμόνα και τους εκεί εγκαταστημένους Έλληνες. Μετά από επίμονες διαβουλεύσεις κατορθώνει να οργανώσει καπετανάτα στη Βλαχία (Ρουμανία) τα οποία απαρτίζονταν από ενθουσιώδεις Έλληνες πατριώτες. Δίδει προτεραιότητα στην πειθαρχία των στρατιωτικών σωμάτων γι’ αυτό συντάσσει στρατιωτική ποινική νομοθεσία.(24\59)
«Κάθε στρατιώτης, στρατηγός και πολεμικός άνθρωπος πρέπει να υποτάσσηται άφωνος,… εις κάθε καιρό και περίστασιν εις τον ανώτερό του, να φέρεται προς αυτόν με σέβας και να εκτελεί τας προσταγάς του με κάθε προθυμία και ταχύτητα. Όποιος αθετήσει τούτο το νόμο να παιδεύεται ως εχθρός της πατρίδος, δηλαδή με θάνατο.
Όποιος αφήσει τη σημαία του ή το τάγμα του και φεύγει να αατιμάζεται πρώτον έμπροσθεν του στρατεύματος ως ανάξιος της τιμής να δουλεύει την Πατρίδα και έπειτα να κηρύσσεται ως άτιμος άνθρωπος εις όλον το Γένος, να μη αναλαμβάνει την τιμή ποτέ…».
Η Επανάσταση στη Μολδοβλαχία.
Στις 24 Φεβρουαρίου 1821 κηρύσσεται η επανάσταση στις παραδουνάβιες ηγεμονίες. Αρχηγός ο Αλέξανδρος Υψηλάντης έχοντας ως υπασπιστή του τον Κοζανίτη Γεώργιο Λασσάνη. Λίγες μέρες πριν την επανάσταση σε σύσκεψη που έγινε στην οικία του Υψηλάντη γράφτηκε η προκήρυξη του αγώνα. «Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος». Ο Λασσάνης σκεπτόταν και υπαγόρευε, ο Τυπάλδος έγραφε.
Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης ζητά από το Λασσάνη να διαβάσει το κήρυγμα. « Ο Λασσάνης αναγινώσκει παλλόμενος από συγκίνηση και δάκρυα χαράς πλημμυρίζουν τους οφθαλμούς του».
Ο Υψηλάντης στις 9 Απριλίου 1821 από την κωμόπολη Τυργόβιστο της Βλαχίας (Ρουμανίας) συστήνει το Γενικόν Βουλευτήριον που θα εξετάζει τις πολιτικές, πολεμικές υποθέσεις. Κυρίως να προμηθεύει το στρατό με τα απαραίτητα και να φροντίζει για το στρατιωτικό νοσοκομείο. Ο Λασσάνης ορίζεται Αρχιγραμματέας (37\Τ.ΙΒ σ. 41, Αλεξ. Δεσποτόπουλος)
Ο Λασσάνης στις 20 Μαΐου 1821από το Γενικό Στρατόπεδο του Τυργόβιστου Μολδοβλαχίας συντάσσει αίτηση προς τον αυτοκράτορα της Ρωσίας στην οποία τονίζεται η ηθική υποχρέωση της Ρωσίας να σώσει τους ομόδοξους Έλληνες.(37\Τ.ΙΒ σ.49)
« Κραταιώτατε και Χριστιανικότατε Αυτοκράτωρ!
… Βλέποντας, ότι η Δακία και Μολδαβία μυριοτρόπως κατασπαράττονται, ότι η θρησκεία πάσχει τα μέγιστα, οι έξοχοι υπουργοί της βαρέως και απανθρώπως φονεύονται, οι αδελφοί μας Χριστιανοί ανηλεώς και τουρκικώς κατασφάζονται, αι δε αθώαι γυναίκες με τα θηλάζοντα νήπια και τα ανήλικα βρέφη των βασανιζόμεναι βιάζονται να αρνούνται τον θεάνθρωπον Ιησούν…
Γενναίε και δίκαιε βασιλεύ. Το έθνος έλαβε απελπισμένον τα όπλα. Η ευτυχής ή δυστυχής έκβασις του μεγάλου τούτου και τολμηροτάτου επιχειρήματος θέλει φέρει την ευτυχία ή τον άφευκτο όλεθρόν του…
Κραταιότατε αυτοκράτωρ! Μη θελήσεις αφανισθώμεν από τον αριθμόν των της Ευρώπης εθνών. …
Οι αρχηγοί των οπλισμένων χριστιανικών Γραικικών δυνάμεων εις Δακία και Μολδαβία».
Ακολουθούν 32 ονόματα οπλαρχηγών. Ο Λασσάνης υπογράφει δεύτερος. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης και οι αδελφοί του δεν υπέγραψαν την αίτηση. Το ρωσικό καθεστώς τους είχε αποκηρύξει.
Ο Λασσάνης ως χιλίαρχος του ιερού λόχου αποτελούμενος από 300 νέους φοιτητές απειροπόλεμους διαλύθηκε ολοκληρωτικώς στη μάχη του Δραγατσανίου στις 7 Ιουνίου 1821.
Μετά τη διάλυση του στρατεύματος Υψηλάντη ο χιλίαρχος Ιωάννης Κολοκοτρώνης με τους 275 στρατιώτες του εγκαταλείπει τη Βλαχία. Διασχίζει τη Βαλκανική δίδοντας συνεχείς μάχες. Φτάνει στην Πελοπόννησο με 100 στρατιώτες στα μέσα Αυγούστου και παίρνει μέρος στην άλωση της Τριπολιτσάς.
Ο αγώνας στη Μολδαβία συνεχίστηκε μέχρι τις 23 Σεπτεμβρίου 1821 με τους επίλεκτους πολεμιστές του Ιωάννη Φαρμάκη από τη Βλάστη Κοζάνης και από το Γεωργάκη Ολύμπιο από το Λιβάδι Ελασσόνας.
Ο Υψηλάντης με το Λασσάνη περνούν σε αυστριακό έδαφος. Οι Αυστριακοί αθετούν τη συμφωνία. Δεν τους επιτρέπουν να κατέλθουν στην επαναστατημένη πατρίδα. Τους φυλακίζουν για επτά έτη ως πολιτικούς αιχμαλώτους. (1821-1823 φρούριο munkacs, 1823-1827 φρούριο Theresientadt)
Μέσα από τη φυλακή γράφει πατριωτικά ποιήματα. Ο διοικητής του φρουρίου γράφει για το Λασσάνη. «Γεώργιος Λασσάνης, γεννημένος στον Όλυμπο στην Ελλάδα, 33 ετών, ορθόδοξος, άγαμος, κοντός, ωοειδές πρόσωπο, μαύρα μαλλιά, μαύρα μάτια και φρύδια, γαμψή μύτη, μικρό στόμα, μακρύ πηγούνι, με κομμένη γενειάδα και καγκελωτό μουστάκι, μιλεί ελληνικά, γαλλικά, γερμανικά και ιταλικά».(36\21) Με παρέμβαση του τσάρου Νικολάου Α΄ αποφυλακίζεται κι ακολουθεί τον Υψηλάντη στη Βιέννη ως το θάνατό του.
Φυλακή (στίχοι 75)
Αναφέρεται στις δύσκολες συνθήκες διαβίωσης.
«Εγείρομαι και παρευθύς με περιτριγυρίζουν
Εκατοντάδες φάλαγγες συλλογισμών αγρίων
και το μικρόν λυχνάριον ο μόνος σύντροφός μου.
…Αλλά, εις τι οι πόδες μου σκοντάπτουν; Α! τι βλέπω
κρικέλα σιδερένια στη γη στερεωμένη …..».
Λύρα (στίχοι 56)
Η λύρα του προσφέρει παρηγοριά, του κρατά συντροφιά στην πολύχρονη, άδικη φυλάκισή του. Ο αγώνας για πολιτική ελευθερία ποτέ δεν πρέπει να ποινικοποιείται.
«Ελθέ εκ νέου, λύρα μου μετά τοσαύτη παύσιν
ελθέ και τόνους άρχισε μελωδικούς να δίδεις
εις τας κραυγάς του Άρεως εις την κλαγγήν των όπλων
αμελημένη λύρα μου σε είχα παραιτήσει
…………………………………………».
Όλυμπος (στίχοι 226)
Οι βουνοκορφές, τα ψηλά βουνά κατά τα χρόνια της σκλαβιάς υπήρξαν οι ελεύθερες περιοχές των Ελλήνων. Αυτές τις αδούλωτες περιοχές εξυμνεί ο ποιητής.
……………………………………………………
«Εγώμ’ ο γερο Όλυμπος στον κόσμο ξακουσμένος!
Τούρκος από τας βρύσεις μου ποτέ δεν εποτίστη.
ποτέ, ποτέ δεν ίδρωσαν εις τον ανήφορό μου
ποτέ δεν τον εδρόσισεν ο ίσκιος των κλαδιών μου.
Κλεφτόπουλα ανίκητα, ανδρεία παλικάρια
τον καθαρόν κι ελεύθερον αέρα αναπνέουν.
Κι ενόσω ζουν, δεν προσκυνούν Πασάν ή και Βεζύρη
Πασάν αυτάχουν το σπαθί βεζύρη το τουφέκι.
………………………………………………………….
Γειά σου και χαρά σου Όλυμπε στον κόσμο ξακουσμένε!
Το γάλα σου μ’ ανέθρεψε, το μαύρο σου ψωμίον,
κι ο καθαρός κι ελεύθερος αέρας σου θα βράζει
αιώνια αμόλυντος βαθιά εις την καρδιά μου!».
Πρώτος ενθουσιασμός των Ελλήνων (στίχοι 231)
Ο απελευθερωτικός αγώνας αρχίζει. Οι πρώτες επιτυχίες ενθουσιάζουν τους Έλληνες. Ο ίδιος εμποδισμένος στην αυστριακή φυλακή δεν μπορεί να ξεχρεώσει το ιερό χρέος προς την πατρίδα.
«Εδώ ο αργυρόμαλλος φιλόστοργος πατέρας
με φίλημ’ αξεκόλλητον- το τελευταίο ίσως
το ευλογεί και με χαρά στον πόλεμο το στέλνει
κι ευθύς κι αυτός ο ίδιος ζηλεύει τον υιόν του.
Τι καρτερώ; Δυο βήματα μου μένουν ως τον τάφο
ας πέσω καν σαν ήρωας! λησμόνησε το γήρας,
τα νιάτα ενθυμήθηκε και δράχνει το τουφέκι.
Εκεί εγλυκοφίλησε τη σύζυγο ο άνδρας
κι εζώσθη το σπαθίον του- Μη κλαίεις ακριβή μου!
Ζωήν, ζωήν ευδαίμονα το αίμα μου θα φέρει».
Διχόνοια των Ελλήνων (στίχοι 41)
Μετά από τέσσερα χρόνια αγώνα στην επαναστατημένη Ελλάδα ξεσπά εμφύλιος πόλεμος. Έλληνες εναντίον Ελλήνων. Αγωνιστές αλληλοσκοτώνονται, φυλακίζονται.
«…Τι καρτερείτε Έλληνες! αι αλυσίδες να τες!
Στον τράχηλόν σας κρέμονται. Καιρός ολίγος μένει.
Παύσατε, λησμονήσατε, τας έχθρας σας τα πάθη.
Δεθήτε με τον ιερόν δεσμό της ομονοίας
κι εις την Εθνοσυνέλευσιν, εις την Κυβέρνησίν μας
προσκολληθείτε όλοι σας μ’ ειλικρινή καρδία.
Τίτλοι κι αξίαι άχρηστοι, ξηραί ονομασίαι
Μη σας αποπλανεύσωσι με την ψευδή των λάμψιν.
«Πατρίδας ελευθερωτής» να τίτλος! Να αξία.
Κι αυτόν να αποκτήσετε αγωνισθήτε όλοι».
Εις το Μεσολόγγι (στίχοι 137)
Οι ελεύθεροι πολιορκημένοι του Μεσολογγίου εμπνέουν το Λασσάνη. Οι Μεσολογγίτες δεν έπεσαν από το σιδερένιο κλοιό των αντιπάλων, από τις υπέρτερες στρατιωτικές δυνάμεις αλλά από την πείνα, όπως το περιγράφει στο ποίημά του.
«Προσφέρουν τους ξηρούς μαστούς εις τα κλαίοντα βρέφη
Και άχ! Εις τας αγκάλας των τα βλέπουν ξεψυχώντα.
Αι χείρες των παλικαριών σχεδόν εκνευρωθείσαι
Μόλις ακόμη δύνανται τα όπλα να βαστάξουν.
Στην θάλασσα και εις τα βουνά τα όμματά των στρέφουν
Πού είσθε φίλοι, Έλληνες, ομογενείς, αδέλφια!
Πού είσθε εξαπτέρυγα, σταυραετοί βουνίσιοι
και σεις πτηνά θαλασσινά με τας λευκάς πτερύγας!
…Βοήθεια δεν θέλομε, ψωμί! Ψωμί! Ζητούμεν»
Για το φάσμα της πείνας των Μεσολογγιτών γράφει κι ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός.
« Άκρα του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει
λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί κι η μάνα το ζηλεύει».
Ωδή εις την Ελευθερίαν (στίχοι 130)
«Όμως-τι έκρηξιν μέσα στα σκότη
Βλέπω; Ναι. Έλληνες συμπατριώται!
Η πολυπόθητη Ελευθερία
Οίκημα άξιον τέλος ευρίσκει
Εις τας καρδίας μας. Να πώς σκορπίζει
Τ’ άψυχα φάσματα της τυραννίας!».
Το Κλεφτόπωλον (στίχοι 702)
Τραγούδιον Ι (Παραθέτει τα κριτήρια επιλογής κλεφτών-αγωνιστών του γένους)
«Οι Κλέφτες ημείς είμεθα παιδιά ελευθερίας,
Χαράτσι δεν πληρώνομεν, Αγάν δεν προσκυνούμεν
…Εσείς ωρέ Μαυρόμοιροι! ωρέ Χαρατσωμένοι!
Σαν ζώα χαμοσύρεσθε, ποδιάς φιλείτε Τούρκων,
εις τον λαιμόν σας κρέμεται πασ’ ώραν το σπαθί των.
Σας σφάζουν σας σκοτώνουσι χωρίς κανέναν Νόμον
… Ελεύθεροι ή θάνατος το σύνθημά μας είναι.
…Με τους κινδύνους παίζομεν, εις τους κινδύνους ζώμεν,
παντού μαζί μας φέρομεν και την ελευθερίαν
παντού μας συντροφεύουσι Χαρά και Ευθυμία.
Ο άφοβος κι ελεύθερος τον Κόσμον Προίκαν έχει!
… Κανέναν δε δεχόμεθα ευθύς σαν παλικάρι
αν πρώτα δεν γνωρίσωμε την αξιότητά του,
τας δοκιμάς μας έχομεν, και αν δεν τας περάσει
κατόπιν μας αρχάριος ν’ ακολουθεί την χρεία
και το ασκί να κουβαλεί ωσού να συνηθίσει
Αλάνθαστον το μάτι του, του ελαφιού ποδάρι,
του ζαρκαδίου πήδημα, καρδιά σαν λεοντάρι,
Αυτά τα προτερήματα το παλικάρι έχει».
Ποιήματα για τους Κοζανίτες κλεφταρματολούς
Σ’ αυτό το ποίημα ο Λασσάνης αναφέρεται στον καπετάνιο θείο του Πρασινο-Νικόλα και στα παλικάρια του στον Καλιανιώτη Τήνα και τον Κοζανίτη Σαλβέρα. Ποιήματα που έχουν σχέση με την τοπική ιστορία με τον τοπικό κλεφταρματολισμό της περιοχής.
« Αυτού ο Καπιτάνος των ο Πρασινο-Νικόλας
το σταυροπόδι κάθεται επάνω εις τα χόρτα.
Και βλέμματα ακίνητα κατεβασμένα φρύδια,
ρυτιδωμένον μέτωπον και συσφιγμένα χείλη.
Προδίδουν, ότ’ ευρίσκεται εις συλλογήν βαθείαν
… Κατόπιν εβγαίνει δεύτερον ο Καλλιανιώτης Τήνας
εξάκουστος τα ελάφια να φθάν’ εις το ποδάρι
μακράν από την πατρίδα του σχεδόν ως μίαν ώραν
σιμά στον Αλιάκμονα –τ’ ορμητικόν ποτάμι-
το Μοναστήρι ευρίσκεται της Αγια-Τριάδος
κι αυτού εις της ανοίξεως τας δροσεράς ημέρας
ελάφι εσυνήθιζεν πωρνόν να κατεβαίνει
να προσκυνεί τον ήλιον να πίνει βρυσονέρι.
Ο Τήνας πιάνει στοίχημα με άλλους ομηλίκους,
το καρτερεί, να! έρχεται, ευθύς εμπρός το βάνει
το φθάν’ και τη μαχαίρα του εις τα πλευρά του χώνει.
… Και τέταρτος επήδησεν ο Χρίστος ο Σαλβέρας
κοντός, σφικτός, φαρδύπλατος, εις τους σαράντα γύρω
κι εις την ταχυποδίαν του το καύχημα τ’ Ολύμπου.
Αυτός εις την πανήγυριν του Αγίου Ιωάννου
ψηλά στο Ξερολίβαδον στην Βέροιαν πλησίον
να πιασθεί ετόλμησεν ως με τον Δελή-Δήμον.
…Ελάτε! Και οι δυό σας να δροσισθείτε χρεία,
μιάν Πλόσκαν Κοζανίτικον, μοσχάτον ηλιασμένον,
φυλάγω σαν αγίασμα δια καιρόν ανάγκης,
ελάτε τας δυνάμεις σας αυτό σας ξαναδίδει
επάνω εις τον ίδρωτα νερόν, μας φαρμακώνει».
Το Κλεφτόπωλον ΙΙ (στίχοι 720)
« να! Η επιθυμία μου, να! Πλέον εκπληρώθη
λαμπρόν μ’ ανοίχθη στάδιον εις όλην την ζωή μου,
ελεύθερον Κλεφτόπουλον να γίνω αξιώθην
τα ίχνη σου πατέρα μου! Τα ίχνη σου βαδίζω
και οδηγόν το πνεύμα σου εις όλα μου θα έχω!
Αρχάριος δεν έγινα να χάσω τον καιρόν μου;
Ευθύς με βρήκαν άξιον να γίνω Παλικάρι.
…-Τι; λέγουν τον σκυλότουρκον να περιποιηθώμεν;
Ποτέ! ποτέ! αδύνατον! Θεός να μας φυλάξει.
Αρκεί ότι είναι άνθρωπος ότι είναι εις ανάγκην!
Βοήθησε τον δυστυχή. Χριστιανός ή Τούρκος
Εγώμαι παλικάριον του Πρασινο-Νικόλα
κι αν ίσως το παραμικρόν ο ξένος κακοπάθειε
εσύ με το κεφάλι σου απόκριαν θα δώσεις.
…Νόμους γραμμένους εις χαρτί ο κλέφτης δεν γνωρίζει
βαθιά εις την καρδιά του τους έχει εγχαραγμένους.
Και άκουσε:Ομόνοια κι αδελφική αγάπη.
Προς όλους τους συντρόφους σου και εις τον Καπιτάνον
τας προσταγάς υπακοήν χωρίς αιτιολογίαν.
Έχθραν και μίσος άσπονδον προς όλους τους απίστους
κι ακόμη μεγαλύτερον προς τους ομογενείς μας
όσα αχρεία όργανα γίνονται των τυράννων
και κατατρώγουν τον ραγιάν σαν λυσσασμένοι λύκοι
Σέβας εις πάντα άοπλον και εις τους οδοιπόρους
και εις τον κατατρεχάμενον χωριάτην προστασίαν
Χριστιανήν ή Τούρκισσα γυναίκα μη σιμώσεις
ολέθριον το μίασμα αυτό παιδί μου είναι
κι αν κρυφίως γίνεται, κρυφόν δεν μένει όμως
Εις κάθε επιχείρημα μας φέρνει δυστυχία.
… Ορκίζομαι ενώπιον Θεού και των ανθρώπων
ορκίζομαι ομόνοιαν κι αδελφικήν αγάπην
Προς όλους τους συντρόφους μου, και εις του Καπιτάνου
τας προσταγάς υπακοήν χωρίς αιτιολογίαν».
Θάνατος του Αλέξανδρου Υψηλάντη. 9 Ιουλίου 1828
Ο Υψηλάντης πνέει τα λοίσθια. Ο υψηλός πυρετός δεν κατεβαίνει. Η εξάντληση αποτυπωμένη στο πρόσωπό του. Το ενδιαφέρον του για την επαναστατημένη Ελλάδα αμείωτο. Κάθε μέρα έστελνε το Λασσάνη να του φέρνει τις εφημερίδες. Χαρακτηριστικά είναι τα τελευταία λόγια του μεγάλου ήρωα. Απευθύνεται στο Λασσάνη.
«-Τι νέα γράφουν οι εφημερίδες;
-Γράφουν ότι ο Καποδίστριας έφτασε στη Μάλτα κι από κει φρεγάτα αγγλική θα τον μεταφέρει στην Ελλάδα
-Δόξα σοι ο θεός, είπε.
Έπειτα ζήτησε από το Λασσάνη να του τρίψει το χέρι του και άρχισε να απαγγέλλει με τα μάτια προς τα επάνω το Πάτερ ημών. Δεν πρόφτασε να το τελειώσει. Εξέπνευσε. Κηδεύτηκε με τη συνοδεία όλων των Ελλήνων της Βιέννης». (27\151)
Η άφιξη του Λασσάνη στην Ελλάδα
Ο Λασσάνης μετά το θάνατο του αρχηγού του και επιστήθιου φίλου του θέτει ως στόχο την άφιξή του στην Ελλάδα. Πρώτος σταθμός η Πράγα. Εκεί ερωτεύεται την Μπαρονέσα Μαριάννα Μάρκελιγικ. Στη συνέχεια παρουσιάζεται στο βασιλιά της Γερμανίας, Λουδοβίκο. Ο Λουδοβίκος, μέγας φιλέλληνας, υποστηρίζει την ελληνική ανεξαρτησία, ο ίδιος λατρεύει την ελληνική γλώσσα, επιθυμεί τα ελληνόπουλα να σπουδάσουν στη χώρα του, οι διαταγές του ήθελε να γράφονται στα ελληνικά, παραχώρησε την εκκλησία του Σωτήρος του Μονάχου στους Έλληνες. Χαίρεται που ο Λασσάνης μιλά πολύ καλά γερμανικά. Ο γιος του, Όθωνας, υπήρξε ο πρώτος βασιλιάς Ελλάδος. (περίοδος βασιλείας 1833-1862)
Τον Ιούλιο του 1828 μέσω Γαλλίας ήλθε στην Ελλάδα. Δημοσίευσε άρθρα στις γαλλικές εφημερίδες σχετικά με το κίνημα στις ηγεμονίες. Υπεραμύνθηκε τον ηγέτη Αλέξανδρο Υψηλάντη.
Ο Στρατάρχης Δημήτριος Υψηλάντης, αναγνωρίζοντας τις αρετές του και τις υπηρεσίες προς τον αδελφό του τον διόρισε στρατοπεδάρχη του Στρατού της Ανατολικής Ελλάδας.
Λαμβάνει μέρος στις τελευταίες μάχες της Εθνικής ανεξαρτησίας, στη Λιβαδειά, Θήβα, Πέτρα.
Η τελευταία μάχη της Πέτρας. (περιοχή μεταξύ Θήβας και Λειβαδιάς)
Τερματίστηκε ο στρατιωτικός αγώνας που άρχισε το Έθνος. Ο αδελφός του Δημήτριος Υψηλάντης μαζί με το Λασσάνη, τον Κασομούλη κι άλλους πολεμιστές έδωσε τον τελευταίο αγώνα του Έθνους στις 12-9-1829
Οι Τούρκοι ζητούν συνθηκολόγηση. Ο Υψηλάντης ορίζει εκπροσώπους το Λασσάνη και το Φιλήμονα. (37\Τ.ΙΒ σ.533, Στέφανος Παπαδόπουλος) Η επανάσταση του Γένους άρχισε με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη έχοντας ως υπασπιστή του το Γεώργιο Λασσάνη στις 24 –1-1821.Τελείωσε με το Δημήτριο Υψηλάντη και το στρατοπεδάρχη της Ανατολικής Ελλάδας, Γεώργιο Λασσάνη.
Αγωνιστής του 21-Δάσκαλος του Γένους
Ο Λασσάνης υπήρξε χιλίαρχος του ιερού Λόχου στη μάχη του Δραγατσανίου, υπασπιστής του αρχηγού της ελληνικής επανάστασης του 1821 Αλεξάνδρου Υψηλάντη, συντάκτης της προκήρυξης της επανάστασης στις παραδουνάβιες περιοχές, στρατοπεδάρχης Ανατολικής Ελλάδας, μαχητής στις τελευταίες μάχες της επανάστασης του 1821, Θήβα, Λειβαδιά, Στεβένικο, Πέτρα.
Πολυτάλαντος και πολυπράγμονας διακρίθηκε ως λογοτέχνης, ιατρός, ποιητής, δραματοποιός, πρωτεργάτης του νεοελληνικού θεάτρου γράφοντας ο ίδιος θεατρικά έργα και ο ίδιος στη θεατρική σκηνή υποδύεται τους ρόλους των έργων του.
Το θέατρό του ήταν στρατευμένο, περιείχε πολιτικά μηνύματα. Τα δύο θεατρικά του έργα ήταν αλληγορικά, προκάλεσαν ενθουσιασμό στους Έλληνες της Ευρώπης, διευκόλυναν το οργανωτικό του έργο, κι αποτέλεσαν ιδεολογικά και επαναστατικά μανιφέστα του 1821. Ο Λάζαρος Νάνος, σχολικός σύμβουλος πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, στη μυθιστορηματική βιογραφία Γεώργιος Λασσάνης γράφει (39\114) «Δίνει δημόσιες διαλέξεις, δημιουργεί κύκλους φιλολογικών συζητήσεων, ξενυχτά συνθέτοντας πατριωτικά ποιήματα. Τα θεατρικά του έργα πυρπολούν τις ψυχές όσων τα παρακολουθούν και τα δάκρυα ρέουν άφθονα από τις κόγχες των ματιών εξαιτίας της βαθιάς συγκίνησης».
Ως δάσκαλος στην ελληνική σχολή της Οδησσού, συνεργάζεται με το Γεώργιο Γεννάδιο και συντάσσουν την πεντάτομη « Στοιχειώδη εγκυκλοπαίδεια των παιδικών μαθημάτων». Ήταν ευφυέστατος, μιλούσε και έγραφε στη γαλλική, γερμανική, ρωσική γλώσσα.
Ακόμα ήταν ικανός, τίμιος, μέγας πατριώτης, αμερόληπτος, εύχαρις, ευγενικός στα αισθήματα, πιστός στις ιδέες του, αγωνιστής, ριψοκίνδυνος, οραματιστής, είχε πλούσιο λόγο, πάντα ήταν αναγνώστης βιβλίων. Αρχικά αγωνίσθηκε με την πέννα, ξεσηκώνει, εμψυχώνει τους επαναστάτες, ο ίδιος μπαίνει επικεφαλής του ένοπλου επαναστατικού αγώνα. Αρχικός σκοπός του ήταν η επαναστατική οργάνωση της Μακεδονίας.
Η επίσπευση της επανάστασης του 21 οφείλεται στους μεγάλους δασκάλους του Γένους, στον Αδαμάντιο Κοραή με τις μεταφράσεις των αρχαίων, στο Ρήγα με το επαναστατικό τραγούδι., στο Λασσάνη με το θέατρο. (54\27)
Η ελεύθερη πατρίδα τον τίμησε διορίζοντάς τον:
Επιθεωρητή του Στρατού. Πρώτο Νομάρχη Αττικής. Υπουργό των Στρατιωτικών. Υπουργό των Οικονομικών. Το 1837 ως μέλος του υπουργικού συμβουλίου πέτυχε την έκδοση διατάγματος «Περί συστάσεως ψαλτικής Σχολής» καθ’ ότι επιτελεί στον ηθικό εξευγενισμό των ανθρώπων και τον καλλωπισμό του βίου.
Το 1870 σε ηλικία 77 ετών αφήνει την τελευταία του πνοή. Δεν πρόλαβε να δει την πατρίδα του την Κοζάνη ελεύθερη.
Ο ιστορικός και συμπολεμιστής Φιλήμονας περιγράφει με τα παρακάτω λόγια την κηδεία του. «Την εσπέρα της Δευτέρας προς την Τρίτη απεβίωσε εν ταις Αθήναις, μετά βραχεία νόσο ο υποστράτηγος Γ. Λασσάνης εν ηλικία υπέρ τα εβδομηκονταεπτά του έτη αλλά ακμαίας έχων προ ημερών ακόμη τας διανοητικάς και σωματικάς δυνάμεις. Υπήρξε εκ των δραστηριοτάτων προσώπων, των παρασκευασάντων και αποτελεσματικώς υπηρετησάντων το μέγα έργο της ελληνικής παλιγγενεσίας. Η κηδεία του μακαρίτου εγένετο μετά της προσηκούσης εις τον βαθμό αυτού παρατάξεως. Δεν μετήλθε την πολιτική ως επάγγελμα. Ούτε επιδίωξε τις επιδείξεις. Ουδείς εκ της αυλής ή της βασιλικής θεραπείας εφάνη παρακολουθών την κηδεία του μεγάλου πατριώτου, ουδείς εκ των αξιούντων τα πρωτεία εν τη πολιτεία».
1.«Αρμόδιος και Αριστογείτων» τραγωδία
Πρόσφατα εκδόθηκε από το ίδρυμα Ουράνη. Το χειρόγραφο βρίσκεται στη βουλή με σελιδαρίθμηση από το 1 –61. Κάθε σελίδα έχει 27 σειρές. Παίχτηκε στην Οδησσό στις αρχές του 1819. Τα πρόσωπα του έργου είναι: Οι τυραννοκτόνοι Αρμόδιος κι Αριστογείτονας. Η Λέαινα που κόβει τη γλώσσα για να μη μιλήσει στους βασανιστές και μαρτυρήσει τα ονόματα των τυραννοκτόνων. Ο Ίππαρχος, τύραννος των Αθηνών. Ο Κλεισθένης αυτοεξόριστος στη Θήβα.
Μετεπαναστατικά το έργο ανεβάζεται στις 6 Αυγούστου του 1836 από την ερασιτεχνική ομάδα του Σκοντζόπουλου. Λίγες μήνες αργότερα παριστάνεται στην Ερμούπολη της Σύρου από το «θέατρο των Εθελοντών» μέσα σε αντιοθωνικό πνεύμα.
Μερικά αποσπάσματα.
Κλεισθένης: Ω! Αθηναίοι. Εξυπνήσατε από το βαθύ σας λήθαργο, στρέψατε τα όμματά σας προς τους ήρωάς μας. Μιμηθείτε το ευγενές παράδειγμά των, προτιμήσατε ένδοξον θάνατον, παρά άτιμον ζωή.
Αρμόδιος: Θάνατος εις τους τυράννους.
Αριστογείτων: Ελευθερία εις τους Αθηναίους.
Ίππαρχος (ψυχομαχών): Κατεστράφη η βασιλεία, κατεστράφη ο θρόνος. Ο Ιππίας να λάβει το σκήπτρο, ο αδελφός μου βασιλεύς.
2.«Εγκυκλοπαίδεια» εξάτομη.
Γράφτηκε σε συνεργασία με το Γ. Γεννάδιο από το 1819-1821
3.Ποιήματα πατριωτικά.
Αποσπάσματα αναφέρουμε στις προηγούμενες σελίδες.
4.Μεταφράσεις-Διαλέξεις.
Αριστομένης και Γόργος του August Lafontain (Μόσχα 1820) Ήταν το αγαπητό ανάγνωσμα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη.
5.«Η Ελλάς και ο Ξένος» Πατριωτικό θέατρο.
ΠΑΡΑ ΤΟΥ
ΓΟΡΓΙΔΑ ΛΥΣΑΝΙΟΥ
ΕΝ ΜΟΣΚΒΑ
1820
6.Φιλική Εταιρεία
Είναι χειρόγραφο, βρίσκεται στο αρχείο της Βουλής. Ασχολείται με τον όρκο των φιλικών, με το συνθηματικό αλφάβητο, με τα ψευδώνυμα των φιλικών.
7.Στρατιωτική ιστορία (1821-1832) (44 σελίδες χειρόγραφες . (3\ΚΤ 107)
Στη Στρατιωτική ιστορία ο Λασσάνης αναφέρει.
«Χωρίς στρατεύματα γυμνασμένα, χωρίς οπλοστάσια και πολεμοφόδια επιχειρούν οι Έλληνες αγώνα Πυγμαίου προς Γίγαντα … Οι έλληνες πριν της επαναστάσεως ήσαν όλοι εξίσου δυστυχείς, εξίσου υπόδουλοι εις τους τούρκους».
Διαιρεί τους Έλληνες σε τέσσερις τάξεις, τους εμπόρους, τους τεχνίτες, τους γεωργούς και τη δυνατότερη τάξη των προεστών ή κοτσαμπάσηδων «καθ’ όσον τα μέλη αυτής χαίροντα την απεριόριστον των τυραννικών αρχών εμπιστοσύνη, είχαν την εξουσία να αποφασίζουν περί της ευτυχίας ή δυστυχίας των επιλοίπων συμπατριωτών των».
Όταν δε ήχησε η σάλπιγγα της απελευθερώσεως εις το μέσο της Ελλάδας, «όλων των τάξεων οι Έλληνες εκινήθησαν πανδημεί και με τον αυτόν ενθουσιασμό κατά τον
εχθρόν, αυτού όμως οι κλέφτες ευρέθησαν οι μόνοι καλώς οπλισμένοι, οι μόνοι εμπειροπόλεμοι».
Αναφέρει ακόμα:
«Οι προεστοί ή οι Κοτσαμπάσηδες έδειξαν και αυτοί κατά την εποχή ταύτη πατριωτισμόν ειλικρινή και απαραδειγμάτιστο, απηρνήθησαν δόξα, τιμήν και καλοζωία, απέπνιξαν και αίσθημα φιλοπρωτίας, επρόσφεραν αφειδώς τα πλούτη των τας προμηθείας πολεμοφοδίων και επαρουσιάσθησαν αυτοπροσώπως εις το στάδιον του πολέμου, γινόμενοι ο καθείς παράδειγμα ευτολμίας εις τους συνεπαρχιώτας του».
«Η φιλαρχία γεννά πάντοτε την φιλοπλουτία, την ιδιοτέλεια και την πλεονεξία». (σ.7 χειρογράφου)
«Η ομάδα των φιλοταράχων στιγματισμένοι για εγκλήματα κλοπές, διαρπαγές, λεηλασίες φώναζαν δικαιώματα και αμοιβές η δε ομάδα των φιλειρηνικών, οι οποίοι απώλεσαν τα πάντα είχαν ως σύνθημα την Ευνομία και Δικαιοσύνη». (σ.18)
«Τόσο ευάγωγος είναι ο Έλλην στρατιώτης, τόσο γνωρίζει το συμφέρον του. Οσάκις βλέπει ότι η κυβέρνησις στερείται των μέσων να του πληρώσει τους μισθούς, προσκολλάται με τυφλή υποταγή εις τους οπλαρχηγούς και τους συντρέχει να πλουτήσωσι κι εκείνοι, δια ν’ αρπάξει και αυτός το ιδικό του και κάτι περισσότερο. Μόλις όμως παρατηρήσει ότι η κυβέρνησις έχει τους τρόπους της τακτικής μισθοδοσίας, αφιερώνεται σ’ αυτή με ψυχή και σώμα και αφήνει τον οπλαρχηγό μεμονωμένο». (σ.32)
Για τη διαφθορά στο δημόσιο βίο.
«Ο διοικητικός και οικονομικός κλάδος του κυβερνήτη δεν είχε ορθές βάσεις να εξιχνιάζονται κλοπές και καταχρήσεις των υπαλλήλων. Αυτοί που ήταν έξω από τα πράγματα κοίταζαν τους κυβερνητικούς υπαλλήλους οι οποίοι στερούνταν πρώτα τον επιούσιον άρτον «τους έβλεπαν τώρα κτηματικούς με χιλιάδες φοινίκων και ταλήρων». (σ.39)
8.Συνοπτική ιστορία της Ελλάδας. 108 χειρόγραφες σελίδες. (3\ΚΤ 107)
Αναφέρει τις τρεις εποχές της ελληνικής ιστορίας. Πρώτη από 1300-1566 (σ.25-49), δεύτερη από 1567-1757 (σ.50-69) και τρίτη από 1757 ως 1814. (σ.70-108)
Για τα ενωτικά στοιχεία των Ελλήνων γράφει.
«Γλώσσα και θρησκεία μόνο συνέδεον κατά τους πρώτους αιώνας τας πολλάς φυλάς των Ελλήνων και πρώτη φορά κατά τον Τρωαδικόν πόλεμο ευρέθη το Πανελλήνιον συγκεντρωμένον.»
Για το Βυζάντιο γράφει.
«Πολυτέλεια, μαλθακότης, οκνηρία, δεισιδαιμονία, όλα τα ελαττώματα της Ασίας εκτός της πολυγαμίας ενεθρονίσθησαν εις τη Βυζαντινή αυτοκρατορία».
Για την τρίτη εποχή, αναφέρει τα παρακάτω που έχουν σχέση με την Ελλάδα.
Οι Ρώσοι παρακίνησαν τους Έλληνες να επαναστατήσουν εναντίον των Τούρκων το 1770 για να «ελαφρωθούν τα σύνορά της από το μεγάλο βάρος της τουρκικής δυνάμεως. … Οι Ρώσοι αντί να προβλέψουν τους ΄Ελληνες με όπλα και άλλα πολεμικά εφόδια, τους
επλανούσαν με πλουσίας ιερατικάς στολάς, με χρυσωμένα ευαγγέλια». (σ.80 χειρογράφου)
Αφηγείται τα αντίποινα των Τούρκων προς τους Έλληνες μετά την ειρήνευση της Τουρκίας με τη Ρωσία και την αποτυχία της ελληνικής επανάστασης. Χίλιες οικογένειες με τη βοήθεια των Άγγλων απέπλευσαν από τη Σμύρνη της Μικράς Ασίας και ίδρυσαν στην Αμερική τη Νέα Σμύρνη.
Στη συνέχεια ομιλεί για το ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1787-1792. Αντιπροσωπεία ελλήνων επισκέπτεται την αυτοκράτειρα Αικατερίνη και την παρακαλεί να τους δώσει ως βασιλιά του ελληνικού έθνους τον εγγονό της Κωνσταντίνο.
Για το Ρήγα λέγει ότι κατά την ώρα της φυλακίσεώς του κατέφαγε τον κατάλογο των ονομάτων των μελών της μυστικής εταιρείας του.(συνεννοημένων Ελλήνων)
Έλληνες έμποροι του Σεμλίνου (Αυστρίας) αποπειράθηκαν να δωροδοκήσουν με το ποσό των 300.000 γροσίων Σέρβους προύχοντες, προκειμένου να πετύχουν την απελευθέρωση του Ρήγα. Το εγχείρημα απέτυχε, γιατί τους υποπτεύθηκε ο πασάς του Βελιγραδίου.
Τον κλήρο ο Λασσάνης τον χωρίζει σε τρείς ομάδες. Στους κοσμικούς ιερείς τους οποίους επαινεί για τη δράση των. Κατά τα χρόνια της σκλαβιάς «εμοίραζαν πάντοτε μαζί με τους ομογενείς των δυστυχίας και ευτυχίας…παρηγορούσαν ως πατέρες τα τέκνα της ενορίας των. ..έδρατταν τα όπλα». Κατηγορεί σφοδρότατα τους μοναστηριακούς και το υψηλό ιερατείο. Δεν παραλείπει να εξαιρέσει ενάρετους ιερείς που ευεργέτησαν το έθνος, όπως ο Αμφιλόχιος της Κοζάνης, Θεόφιλος Βεροίας και άλλους.
Μας δίδει την πληροφορία ότι το 1814 βρισκόταν στην Τσαριτσάνη Ελασσόνας. Εκεί πέθανε ο νεοχειροτονηθείς μητροπολίτης. Τα υπάρχοντά του βγήκαν σε δημοπρασία για λογαριασμό του πασά. «Μόνο τα φορέματά του ανέβηκαν σε 36.000 γρόσια».
Καταφέρεται εναντίον των Φαναριωτών τους οποίους αποκαλεί αυτοχειροτόνητους ευγενείς. Εξαιρεί την οικογένεια των Υψηλαντών. «ως ουσιώδης ωφέλεια μπορεί να θεωρηθεί και το παρά του βοεβόδα Αλεξάνδρου Υψηλάντου συστηθέν και με μεγάλα εισοδήματα προικισθέν ελληνικό σχολείο».
Ο Λασσάνης εκτιμά ιδιαίτερα την τάξη των ξενιτεμένων. Έκτιζαν εκκλησίες, σχολεία, χρηματοδοτούσαν την εκτύπωση ελληνικών συγγραμμάτων, ανήγειραν στην σκλαβωμένη Ελλάδα λαμπρόκτιστα σχολεία.
9.Γερμανικό χειρόγραφο- Ιστορικό Δοκiμιο. (27\σ.77-112)
Περιλαμβάνει 40 σελίδες, γράφτηκε μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας, είναι αδημοσίευτο και βρίσκεται στα αρχεία της ελληνικής βουλής. Το έγραψε στα γερμανικά, για να το διαβάσουν όλο και περισσότεροι Ευρωπαίοι, γιατί ήθελε να αποκαταστήσει την τρωθείσα φήμη του Αλέξανδρου Υψηλάντη και να τονίσει τον καταλυτικό ρόλο που έπαιξε ο ηγέτης του στην επιτυχία της ελληνικής επανάστασης.
Από το χειρόγραφο «Η καρδιά μου αγανακτούσε, όταν έβλεπε με πόση αδικία κρινόταν αυτός ο άνθρωπος, που τον είχε παραγνωρίσει ο κόσμος, και πώς προσπαθούσαν να τον εξευτελίσουν στην κοινή γνώμη».
Το όνομα του Υψηλάντη παραμένει «το πρώτο στολίδι στην ιστορία της ελεύθερης Ελλάδας».
Στο χειρόγραφο θέλει να αποσαφηνίσει τέσσερα σημεία. α)Γιατί ο Αλέξανδρος άφησε την έξοχη καριέρα του στο ρωσικό στρατό και αφιερώθηκε αποκλειστικά στο άγιο έργο της αναγεννήσεως της Ελλάδας. β) Γιατί δεν άρχισε την επανάσταση από ελληνικό έδαφος αλλά από βόρειες επαρχίες της Τουρκίας, οι οποίες βρίσκονταν υπό την προστασία της Ρωσίας. γ)Ποιες ήταν οι αιτίες της αποτυχίας της επανάστασης. δ) Ο τρόπος που η Αυστρία τους φυλάκισε για επτά έτη. Δυστυχώς δε δίνει απαντήσεις σ’ αυτά τα σημεία.
Επίσης καταγγέλλει το γεγονός ότι μεταμφιεσμένοι Άγγλοι αξιωματικοί υπηρετούσαν στον τουρκικό στόλο, ενώ αγγλικά πλοία κατατόπιζαν τους Τούρκους στις κινήσεις των Ελλήνων. Ακόμα ότι Ρώσοι και Γάλλοι πράκτορες διέσχιζαν τη δυστυχισμένη Ελλάδα, άναβαν τα πολιτικά πάθη και προσπαθούσαν να δημιουργήσουν κόμματα φιλικά προς τις χώρες τους.
Επαινεί την τάξη των εμπόρων, γιατί με τις γενναιόδωρες εισφορές τυπώθηκε μεγάλος αριθμός συγγραμμάτων.
Ως ιδρυτή της φιλικής Εταιρείας θεωρεί το Νικόλαο Σκουφά. Ήταν ευέλικτος νους με οργανωτική ικανότητα, προσκυνούσε το Βάκχο, δεινός στην αφήγηση ανεκδότων. Διάλεξε για συνεργάτες τον Αθανάσιο Τσακάλωφ και Εμμανουήλ Ξάνθο. Χαρακτηρίζει τους ιδρυτές
νεανίσκους, οι οποίοι γλεντούσαν στα διάφορα υπόγεια της Οδησσού με χρήματα των πλούσιων χρηματοδοτών, αλλά παράλληλα γράφει ότι συζητούσαν τα πολιτικά πράγματα της Ευρώπης και το μέλλον της Ελλάδας.
Για τους βαθμούς των φιλικών αναφέρει ότι ήταν έξι. Κάθε μυούμενος έπαιρνε ένα αλφάβητο με αριθμούς που θα το χρησιμοποιούσε για την αλληλογραφία του. Αναφέρει στο γερμανικό χειρόγραφο τα 5 κύρια άρθρα της εταιρείας.
Μόνο γνήσιοι Έλληνες μπορούν να μπαίνουν στην Εταιρεία. Αργότερα επεκτάθηκε και σε αλλοεθνείς ορθόδοξους. Το μέλος δεν έπρεπε να ανήκει σε άλλη μυστική οργάνωση. Ορκιζόταν ότι θα αγωνιστούν για την απελευθέρωση της Ελλάδας, να φυλάξουν το μυστικό από τις οικογένειές τους. Κάθε φιλικός έστελνε χρήματα στην αρχή μέσω του φιλικού που τον μύησε. Επίσης μπορούσε να γράψει στην Αρχή. Έπρεπε να στείλει το γράμμα στον κατηχητή του, αυτός στο δικό του κατηχητή και μετά από χρόνο έφτανε στην ηγεσία.
Έγραψε κι άλλα έργα, όπως « Έκθεσις περί ληστείας», «Νεκρολογία Αλεξάνδρου Υψηλάντη» στα γαλλικά. Πολλά έργα είναι ανέκδοτα, τα οποία φυλάσσονται στη βιβλιοθήκη της βουλής.
Δυστυχώς μέχρι σήμερα η τοπική κοινωνία με τους φορείς της δεν ευαισθητοποιήθηκε να εκδώσει σε σειρά τόμων τα έργα του Λασσάνη.
Στην Κοζάνη η οικία του αναπαλαιωθείσα σώζεται ως σήμερα. Βρίσκεται επί της οδού Αρχελάου της πλατείας Λασσάνη. Η οικία με απόφαση 40\1971 του Δημοτικού Συμβουλίου Κοζάνης, απαλλοτριώθηκε για να καταστεί Μουσείο.
Στην οικία του Λασσάνη πριν την αναπαλαίωση υπήρχε μαρμαρίνη επιγραφή η οποία έβλεπε προς την ομώνυμη πλατεία. Η εντοίχιση της μαρμαρίνης πλακός έγινε με απόφαση του Δήμου. Τα αποκαλυπτήρια έγιναν στις 23 Ιουνίου του 1930 κατά τη δεύτερη ημέρα των εορτών της Εθνικής Εκατονταεντηρίδος. Κατά τη διήμερη τελετή πραγματοποιήθηκαν παρελάσεις, επίσημος δοξολογία στο γήπεδο του Ολυμπιακού, στέψη του Λαβάρου των Μακεδονομάχων, επιδείξεις εθνικών στολών, χορών, μακεδονικών ενδυμασιών, σχολικές επιδείξεις, θεατρικές παραστάσεις, λαμπαδηφορία. (50\ΑΒΕ 60\ΣΑΕ 903) Ο δικηγόρος Κ. Τσιτσελίκης με ομιλία παρουσίασε τη δράση του τιμώμενου άνδρα. ( 44\29-6-1930). Σ’ αυτήν αναγράφονταν τα παρακάτω:
« ΕΝ ΤΗ ΟΙΚΙΑ ΤΑΥΤΗ ΕΓΕΝΝΗΘΗ ΤΩ 1793
Ο Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Ο Σ Λ Α Σ Σ Α Ν Η Σ
ΕΚΛΕΚΤΟΣ ΕΡΓΑΤΗΣ ΤΗΣ ΦΙΛΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ
ΧΙΛΙΑΡΧΟΣ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΛΟΧΟΥ ΕΝ ΔΡΑΓΑΤΣΑΝΙΩ
ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΑΡΧΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΤΩ 1828
ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ ΓΕΝΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΥΣ
ΤΩ 1818-1837
ΙΔΡΥΤΗΣ ΤΟΥ ΔΡΑΜΑΤΙΚΟΥ ΛΑΣΣΑΝΕΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ
ΕΤΕΛΕΥΤΗΣΕΝ ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ ΤΩ 1870
Η ΚΟΖΑΝΗ ΓΕΡΑΙΡΟΥΣΑ ΤΟΝ ΕΝΔΟΞΟΝ ΤΟΥΤΟΝ
ΓΟΝΟΝ ΤΗΣ ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ ΤΗΝ ΑΡΕΤΗΝ ΑΥΤΟΥ
ΕΙΣ ΜΙΜΗΣΙΝ ΤΟΙΣ ΤΕΚΝΟΙΣ ΑΥΤΗΣ» (8\24)
Τα σχολεία κατά την εορτή των Τριών Ιεραρχών και εθνικές επετείους, μη υπάρχοντος άλλου μνημείου στην πόλη, κατάθεταν στεφάνους στην αναμνηστική πλάκα τιμώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τη διπλή προσωπικότητα του Λασσάνη τον αγωνιστή με την πένα και με το σπαθί. Από το πρόγραμμα του εορτασμού της επετείου της εθνικής Παλιγγενεσίας της 24ης Μαρτίου 1956 διαβάζουμε. « Ώρα 17.45 μ.μ. Στέψις αναμνηστικής πλακός Λασσάνη εκ μέρους των Σχολείων».
Επιβάλλεται για ιστορικούς λόγους να επανατοποθετηθεί η αναμνηστική μαρμαρίνη πλάκα. Λειτουργούσε ως μία ανοιχτή σελίδα της τοπικής ιστορίας.
Αποσπάσματα Διαθήκης Γ. Λασσάνη (Αθήνα 16 Ιουνίου 1930)
« Εγώ Γεώργιος Λασσάνης γεννηθείς εις την Κοζάνη της Μακεδονίας νυμφευθείς εν Αθήναις κατά το χιλιοστόν οκτακοσιοστόν τριακοστόν τέταρτον έτος την πρώτην (1) Νοεμβρίου την Ευφημίαν Στάμου Λιανοσταφίδα, (η γυναίκα του καταγόταν από την Πάτρα) δεν απέκτησα μέχρι σήμερον είτε κατ’ ευτυχίαν είτε κατά δυστυχίαν τέκνα».
Με τη γυναίκα του έζησε 30 χρόνια γεμάτα αγάπη κι αρμονία. Τα ακίνητα που κληρονομεί όπως οικία, χωράφια, αμπέλια, οικόπεδο, οικία με πατητήρι δεν έχει δικαίωμα να τα απαλλοτριώσει.
Μετά δε την αποβίωση της συζύγου η ακίνητη περιουσία να μεταβεί ως κληροδότημα εις την κυριότητα του εν Αθήναις Εθνικόν Πανεπιστήμιον υπό τους ακολούθους όρους:
Να εκποιήσει την ακίνητη περιουσία, να εξοφλήσει τα χρέη που βαρύνουν την περιουσία
«…Τρίτον να δώσει στο σχολείο της πατρίδος μου Κοζάνης έξι χιλιάδες δραχμάς αργυράς, τα υπόλοιπα χρήματα να τα καταθέσει στην Εθνική Τράπεζα εντόκως. Από τους τόκους και Κεφάλαιο να αμείβονται δύο διαγωνίσματα προς 1000 δραχμές έκαστο. Ένα για την καλύτερη κωμωδία με θέματα από την κοινωνική, οικιακή ζωή, τα ήθη και έθιμα της ζώσας γενιάς των Ελλήνων. Κωμωδία Εθνική θεωρεί «Του Κουτρούλη ο γάμος». Οι συγγραφείς οφείλουν να μη μιμούνται τις φραγκικές κωμωδίες.
Το άλλο διαγώνισμα να έχει σχέση με το καλύτερο δράμα. Η υπόθεση να μην έχει σχέση με την αρχαιότητα, αλλά από τη χιλιετή Βυζαντινή εποχή και τα τετρακόσια χρόνια της τουρκικής δουλείας και κύρια από τη δράση των κλεφτών».
Ο Λασσάνειος Δραματικός Διαγωνισμός λειτούργησε την περίοδο 1889-1910.
Ακόμα με τη διαθήκη του όρισε χίλιες δραχμές κατ’ έτος να διατίθενται ως δίδακτρα σε δάσκαλο που θα διδάσκει σε νέους και νέες την τέχνη του ηθοποιού.
Αγαπά και εμπιστεύεται τη γυναίκα του. Διατάσσει το Πανεπιστήμιο κατά τη διάρκεια της ζωής της να μην την ενοχλήσει για θέματα του κληροδοτήματος.
Ο Λασσάνης σε σχέση με το Βλαδιμηρέσκου.
Ο Θεόδωρος Βλαδιμηρέσκου, ρουμάνος, αρχηγός 3.000 πανδούρων (αρματολών) αρχικά συμφώνησε να συμπαρασταθεί στο κίνημα του Υψηλάντη κατά την επανάσταση στη Μολδοβλαχία. Το όνομά του έχει σχέση με το παράσημο του αγίου Βλαδίμηρου που του έδωσε ο Κ. Υψηλάντης για τη βοήθεια που πρόσφερε κατά το ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1806 υπέρ των Ρώσων.
Στην πορεία του αγώνα έβαλε στόχο να συλλάβει ή να δολοφονήσει τον Ολύμπιο και να του παραχωρηθεί από την Πύλη η ηγεμονία της Βλαχίας. Προσπαθεί να μυήσει στο σχέδιό του τους οπλαρχηγούς του. Τους διαφωνούντες τους δολοφονεί μυστικά. Άλλοι οπλαρχηγοί του συνεργάζονται με τον Ολύμπιο, ο οποίος τον κατηγορεί για τουρκοφροσύνη. Συλληφθείς από τον Ολύμπιο, μετά από διαταγή του Υψηλάντη, καταδικάζεται από πολεμικό συμβούλιο σε θάνατο.
Η συμμετοχή του Λασσάνη στην εκτέλεση του Βλαδιμηρέσκου μέσα από τη βιβλιογραφία.
Ο κ. Βακαλόπουλος (36\20)
« Ο Λασσάνης, σύμφωνα με το πρόσφατο συλλογικό έργο της Ρουμανικής Ακαδημίας ιστορία του ρουμανιού έθνους, μαζί με το Καραβιά παρέλαβε από τον Υψηλάντη τον Θεόδωρο Βλαδιμηρέσκου, τον οποίο και θανάτωσε την νύχτα της 27ης Μαΐου 1821, αλλά ο ρουμάνος ακαδημαϊκός Andrei Otetea στη μονογραφία που δημοσίευσε για το Βλαδιμηρέσκου αναφέρει μόνο το Βασίλη Καραβιά».
Ο Διονύσιος Κόκκινος (27\139)
«Κατά το μεσονύκτιον της 22ας προς την 23ην Μαΐου ο Καραβιάς και ο Λασσάνης απήγαγον το Βλαδιμηρέσκου έξω από τα οχυρώματα προς τα νότια της μητροπόλεως. Εκεί δύο στρατιώται, ο Βαρνάβας και ο Νικόλαος Πάργας, τον κατακομμάτιασαν με τα σπαθιά των. Κατά τον Ηλία Φωτεινόν, ο Ολύμπιος ωδήγησε το Βλαδιμηρέσκου στο Τυργοβίστι προς φιλική δήθεν συνεννόηση κι εκεί τον κράτησε υπό περιορισμό ο Υψηλάντης και έπειτα από ένα γεύμα που του προσέφερε ο Έλλην στρατηγός, παρακαθημένων κι άλλων αξιωματικών, παρέλαβαν το Βλαδιμηρέσκου ανύποπτο ο Καραβιάς και άλλοι και τον εθανάτωσαν».
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (37\Τόμος ΙΒ σ.49)
«Ο Βλαδιμηρέσκου θανατώθηκε κατά τη νύκτα της 22ας προς την 23η Μαΐου. Το θλιβερό τέλος υπαγορεύθηκε από τις σκληρές ανάγκες του πολέμου, όπως εκτιμήθηκαν από τον Υψηλάντη και τους αξιωματικούς του στις δεινές εκείνες ώρες».
Αρχεία του Λασσάνη.
Μετά το θάνατο του Λασσάνη το έτος 1870, τα πιο σημαντικά έγγραφα σύμφωνα με τη γυναίκα του Λασσάνη κ.Λιανοσταφίδα τα πήρε ο ιστορικός Τιμολέων Φιλήμων και τα κατέθεσε στη βιβλιοθήκη της Βουλής. Αυτά τα έγγραφα, δυστυχώς, δε βρίσκονται στη βουλή σύμφωνα με δήλωση του διευθυντή Καλογερόπουλο προς το Φλωρινιώτη, φιλόλογο καθηγητή Ευάγγελο Τζιάτζιο κατά το 1937.
Το σημερινό αρχείο της βουλής προέρχεται από άλλη πηγή. Μία απόγονος της γυναίκας του Λασσάνη η Ερασμία Λιανοσταφίδα Αντωνοπούλου το έτος 1931 τα πούλησε στην ελληνική βουλή αντί του ποσού των 20.000 δραχμών.
Στις 27 Νοεμβρίου 1936 με αίτησή του ο δήμαρχος της Κοζάνης κ. Αστέριος Τέρπου προς τον Υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων ζητεί την απόδοση στη βιβλιοθήκη της Κοζάνης το αρχειακό υλικό του Γ. Λασσάνη που βρίσκεται στη βιβλιοθήκη της βουλής.
Στην αίτηση ο δήμαρχος αναφέρει ότι οι Κοζανίτες κατά τα χρόνια της δουλείας ευρισκόμενοι στη Μεσευρώπη, Ρωσία, Ιταλία ειργάζοντο ποικιλοτρόπως υπέρ της ιεράς ιδέας της απελευθερώσεως του Γένους. Ως προς την εκπαίδευση αναφέρει ότι από τα μέσα του 16ου αιώνα ιδρύθηκε εκπαιδευτικό ίδρυμα η «Στοά» διατηρηθείσα επί 157 έτη στην οποία δίδαξαν οι μεγαλύτεροι δάσκαλοι του Γένους όπως ο μέγας του Γένους διδάσκαλος Ευγένιος Βούλγαρης. Μεταξύ των μεγαλυτέρων τέκνων αναφέρει τον αείμνηστο Γ.Λασσάνη, ο εκ των πρωτίστων φιλικών, γραμματέας και μυστικοσύμβουλος του Αλεξάνδρου Υψηλάντη.
Στη συνέχεια αφού αναφέρεται στις δραστηριότητες του Λασσάνη ζητά από τον πρόεδρο της Βουλής να αποδοθεί το Αρχείο του Λασσάνη στη γενέτειρα για να αναλάβει την έκδοση αν και τούτο αποτελεί εθνικό κειμήλιο ανήκον σε όλο το Έθνος. Η τιμή όμως της εκδόσεως ανήκει στη γενέτειρά του την οποία τόσο τίμησε.
Η Δ\νση της βιβλιοθήκης της Βουλής των Ελλήνων με έγγραφό του προς το Υπουργείο Θρησκευμάτων και Παιδείας (27-2-1937) απορρίπτει την πρόταση για παραχώρηση των αρχείων προς τη βιβλιοθήκη της Κοζάνης. Ωστόσο γνωρίζει ότι διευκολύνει αντιπρόσωπο του Δήμου Κοζάνης να μελετήσει και να αντιγράψει τα 52 χειρόγραφα. Ο δήμαρχος ορίζει αντιγραφέα τον καθηγητή Ευάγγελο Τζιάτζιο, καθηγητή του Βαλταδωρείου γυμνασίου Κοζάνης.
Στις 30 Αυγούστου 1937 ο καθηγητής Ευάγγελος Τζιάτζιος με επιστολή του στο δήμαρχο Κοζάνης τον κ. Τέρπου αναφέρει ότι ξεκίνησε την αντιγραφή των αρχείων. Πληροφορεί ότι αποτελείται από 14.000 στίχους, υλικό αρκετό και ενδιαφέρον. Η βιβλιοθήκη της Βουλής είναι ανοιχτή μόνο για 5 ώρες. Την ημέρα μπορεί να αντιγράψει 600 με 700 στίχους. Συνολικά για την αντιγραφή χρειάζονται 22-25 ημέρες. Χειρόγραφα δεν εξάγονται για κανένα λόγο από τη βιβλιοθήκη. Επειδή δε θα μπορέσει να προλάβει να αντιγράψει όλα τα αρχεία προτείνει στο δήμαρχο να δώσει για αντιγραφή σε δακτυλογράφο της βιβλιοθήκης 4.500 στίχων με το αντίτιμο των 750 δραχμών. Ο ίδιος ήθελε να ολοκληρωθεί η αντιγραφή αλλά οι οικονομικές του δυνατότητες δεν του επέτρεπαν να διαθέσει ο ίδιος το ποσό.
Ο καθηγητής Ευάγγελος Τζιάτζιος καθηγητής τώρα του 4ου γυμνασίου αρρένων Θεσσαλονίκης, εκ Δροσοπηγής Φλωρίνης καταγόμενος, με επιστολή του προς το δήμαρχο Κοζάνης Αστέριο Τέρπου στις 25 Νοεμβρίου 1937 αναφέρει.
«Μετά από δική σας εντολή μετέβη στην Αθήνα και αντέγραψα το αρχείο του ιερολοχίτου Λασσάνη».
Επισκέφθηκε τον τάφο του Λασσάνη, ο οποίος ευρίσκεται πρώτος δεξιά της εισόδου του Νεκροταφείου Αθηνών. Επικοινώνησε με τις αρμόδιες υπηρεσίες του Δήμου Αθηναίων και άντλησε πληροφορίες σχετικές με τον τάφο. Σημειώνεται ότι ο τάφος Λασσάνη δε φέρει καμία ενεπίγραφο πλάκα, ούτε κάτι άλλο που να μαρτυρεί ότι εκεί αναπαύεται ο Κοζανίτης Λασσάνης. « Άσημος και αφανής αναμένει από τους συμπατριώτες του Κοζανίτες την ιστορική αποκατάστασή του. Εύχομαι τα ιερά κόκαλα να ταφώσι το ταχύτερο εις τη Μακεδονική γή».
Με άλλη επιστολή του στις 14-9-37 προς τον κ. Δελιαλή του ενημερώνει ότι στο αρχείο της βουλής υπάρχει το συλλυπητήριο γράμμα της κοινότητος Κοζάνης προς την κυρία Λασσάνη για το θάνατο του ανδρός της. Βρίσκονται δύο ποτήρια του Αλέξανδρου Υψηλάντη που τα χρησιμοποιούσαν στη φυλακή. Ακόμη ότι η δράση του Λασσάνη στη φιλική Εταιρεία ήταν από αριστερά, γι’ αυτό δεν συμπεριλήφθηκε στην «Αρχή» των 16 κι ότι αποπειράθηκαν να τον ξεπαστρέψουν. (3\ΚΤ 98)
Στις 17 Μαρτίου 1952 ο τοπικός τύπος επισημαίνει ότι στην κεντρική πλατεία κι ακριβώς έναντι του κωδωνοστασίου στήθηκε η προτομή του Εθνομάρτυρα της Μακεδονίας Παύλου Μελά του οποίου τα αποκαλυπτήρια θα γίνουν προσεχώς. Και συνεχίζει. Με την ευκαιρία έχουμε να υπενθυμίσουμε στο δήμο και σ’ ολόκληρη την πόλη της Κοζάνης ότι η πόλη γέννησε ένα τέκνο, Μέγα τέκνο το οποίο δικαιούται κάποιας διακρίσεως μιας προτομής το ΓΕΩΡΓΙΟ ΛΑΣΣΑΝΗ. Είναι καιρός πλέον έστω και μετά ένα αιώνα να τιμηθεί ο μεγάλος Κοζανίτης από τους Κοζανίτες.
Στις 23 Ιουνίου 1956 στην πόλη ιδρύεται Τουριστικός όμιλος «Ο ΛΑΣΣΑΝΗΣ».Το πρώτο διοικητικό συμβούλιο απαρτίστηκε από τους Ιωάννη Βαξεβάνο πρόεδρο, Γεώργιο Τιάλιο αντιπρόεδρο, Δημήτριο Ταρτάρα ταμία, Αργύριο Κουντουρά Γεν. Γραμματέα, Αθανάσιο Μούτο έφορο, Εμμανουήλ Παπαδέλη και Έλλη Μάνου, μέλη. Την πρώτη απόφαση που έλαβε ήταν η ανέγερση ανδριάντος του Λασσάνη στην Πόλη.
Στις 30 Οκτωβρίου 1960 οι δάσκαλοι σε Γενική Συνέλευση αποφασίζουν ομόφωνα να κατασκευάσουν προτομή του Λασσάνη αποκλειστικά με δικές τους εισφορές.
Στις 1 Νοεμβρίου 1960 συνιστάται από την εκπαιδευτική περιφέρεια Κοζάνης Επιτροπή ανέγερσης προτομής Γ. Λασσάνη. Με έγγραφό τους στον δήμαρχο Κοζάνης αναφέρουν σχετικά
«…Οι διδάσκαλοι της Περιφερείας Κοζάνης εν τη επιθυμία των, όπως αφ’ ενός μεν συνεισφέρωσι το κατά δύναμιν εις την δημιουργία ευρυτέρας πνευματικής και εκπολιτιστικής κινήσεως εν τη περιοχή…αφ’ ετέρου ως πνευματικοί άνθρωποι εκφράσωσι την απέραντο ευγνωμοσύνη των προς τους εν τη υπηρεσία του Έθνους διαπρέψαντες κατά καιρούς άντρας εις κοινή των σύσκεψη και κατόπιν ημετέρας προτάσεως απεφάσισαν, όπως ανεγείρωσι δαπάναις των μαρμαρίνη προτομή του αειμνήστου Γεωργίου Λασσάνη, την οποίαν προτίθενται να δωρίσουν στο Δήμο, αποτίοντες ούτω ελάχιστον φόρο τιμής εις την μνήμη του λαμπρού και εκλεκτού τούτου τέκνου της Πόλεως Κοζάνης…
Κατόπιν της ανωτέρω αποφάσεως παρακαλούμεν όπως ευαρεστούμενοι γνωρίσητε ημίν τας …απόψεις του Δημ. Συμβουλίου, ως και την θέση εις ην θέλει τοποθετηθεί η εν λόγω προτομή…
Ο Επιθεωρητής Δημ. Σχολείων Ο Πρόεδρος του Διδ. Συλλόγου
Κων. Λάζαρης Βασ. Γιαννάκης
Στις 20 Νοεμβρίου 1960 η Επιτροπή Ανεγέρσεως προτομής Λασσάνη αναθέτει τη φιλοτέχνηση της προτομής στη γλύπτρια Δ\δα Αλίκη Χατζή.
Οι κυριότεροι όροι ήταν η προτομή να κατασκευασθεί εκ λευκού καθαρού μαρμάρου. Ως πρότυπο θα ληφθεί η προσωπογραφία του Λασσάνη, η οποία είναι κατατιθεμένη στη Δημοτική Βιβλιοθήκη φέροντα τη στολή Ιερολοχίτου. Τα έξοδα κατασκευής, μεταφοράς, τοποθέτησης συμφωνήθηκαν στο ποσό των 40.000 δραχμών.
Στις 14 Δεκεμβρίου 1960 ο Επιθεωρητής των Δημοτικών Σχολείων Εκπαιδευτικής Περιφέρειας Κοζάνης με εγκύκλιό του στους εκπαιδευτικούς λειτουργούς αναφέρει σχετικά.
« … Η απόφαση περί ανεγέρσεως της προτομής του Λασσάνη δι εισφορών των διδασκάλων της περιφερείας μας, εξύψωσε εις τα όμματα της κοινωνίας το διδασκαλικό κλάδο και προκάλεσε δημόσιο έπαινο. Εδραιώνεται δια της αποφάσεως ταύτης η εμπιστοσύνη και η εκτίμηση της κοινωνίας και της πολιτείας προς το πρόσωπον του διδ\λου, ο οποίος γνωρίζει να φρονηματίζει και να ηθικοποιεί ουχί μόνον με το λόγο, αλλά και με το παράδειγμά του και με πράξεις μαρτυρούσας, ότι εκείνο το οποίο διδάσκει περί ιδεών και αρετής αποτελεί δι’ αυτών και βίωμα ζωηρό».
Ο ευπατρίδης δικηγόρος Γ.Καράτζιας συγχαίρει τους δασκάλους για την εθνική πατριωτική τους δράση και κύρια ότι δίδουν ένα μάθημα εθνικής αγωγής, προς τη γενέτειρα του Λασσάνη. Επικρίνει τον Τουριστκό Όμιλο που φέρνει το δοξασμένο όνομά του, γιατί ως τώρα ούτε το σπίτι αξιοποίησε σε Εθνικό Μουσείο ούτε μία προτομή όπως αρχικά είχαν αποφασίσει αν και έπρεπε να στήσουν ολόσωμο μαρμάρινο ανδριάντα στην πλατεία, για να απονέμονται σε κάθε εθνική γιορτή οι οφειλόμενες τιμές, η ευγνωμοσύνη κι ο σεβασμός προς τη μνήμη του εξαιρετικού αυτού τέκνου της Κοζάνης.
Στις 14 Φεβρουαρίου 1961 ο Δήμαρχος Κοζάνης κ. Βασίλειος Ματιάκης με έγγραφό του προς την Επιτροπή ανεγέρσεως προτομής Γ. Λασσάνη αναφέρει.
«…Το δημοτικό συμβούλιο κατά τη συνεδρίαση της 26-1-1961 πήρε την απόφαση όπως, λόγω της υψίστης ιστορικής σημασίας η οποία έχει για τον τόπον μας το λαμπρό και εκλεκτό τούτο τέκνο της πόλεώς μας, κατασκευασθεί ανδριάς του αειμνήστου Γ. Λασσάνη εν τη κεντρική πλατεία της πόλεως.
Προς τούτο το δημ. Συμβούλιο εκφράζει τας απείρους ευχαριστίας του δια την θαυμασία ταύτη πρωτοβουλία του συλλόγου σας και παρακαλεί όπως γνωρίσητε επί του προκειμένου τας υμετέρας απόψεις και εν καταφατική περιπτώσει το υφ’ ημών διατεθεισόμενον χρηματικόν ποσό…».
Στις 24 Φεβρουαρίου 1961 η Επιτροπή ανέγερσης προτομής Γ.Λασσάνη απαντώντας στο δήμαρχο Κοζάνης απορρίπτει την πρόταση του δημάρχου για κατασκευή ανδριάντος και συμμετοχή του δήμου με χρηματικό ποσό. Παραθέτουμε τα κυριότερα επιχειρήματα.
«… Η εκλογή της κατασκευής της προτομής του αειμνήστου Γ.Λασσάνη, εξ ουδενός λόγου υπηγορεύθη, ει μη εκ της θέσεως τούτου μεταξύ των πρωταγωνιστών της Εθνεγερσίας μας, η οποία είναι δι’ ημάς τους διδασκάλους η πλουσία πηγή, όθεν αντλούμε το μορφωτικό υλικό το απαραίτητο δια την ορθή εκπαίδευση των μαθητών μας και εκ της σχέσεώς του με τα Ελληνικά Γράμματα, τα οποία και ο κλάδος μας υπηρετεί.
Η μικρή τούτη, αλλά ανιδιοτελής και άκρως συμβολική προσφορά μας δεν ηδυνάμεθα να φαντασθώμε ότι δε θα γίνει αποδεκτή από το δημοτικό συμβούλιο.
Κατά την παράστασή μας ενώπιόν σας ήταν παρόντες και τα μέλη της επιτροπής εξωραϊσμού του δήμου, όσον και το διαρρεύσαν έκτοτε χρονικό διάστημα ουδείς ενδοιασμός εξεφράσθη παρ’ οιονδήποτε επί της προτάσεώς μας, ουδέ μας εδηλώθη παρά τινος, ότι το έργο τούτο προτίθεται όπως ανεγείρει άλλος τις σύλλογος ή οργανισμός.
Κατόπιν των ανωτέρω, ημείς εν τη επιθυμία μας, όπως τάχιστα εκτελέσομε το έργον, αναθέσαμε δια συμβολαίων και από τα μέσα Νοεμβρίου προηγούμενου έτους την φιλοτέχνηση της προτομής εις την εκλεκτή συμπολίτιδα γλύπτρια Δεσποινίδα Χατζή Αλίκη η οποία άρχισε την εκτέλεση. Τροποποίηση ή ματαίωση του τεθέντος αρχικού σκοπού δεν δυνάμεθα να αποτολμήσουμε διότι η εκτέλεση του έργου τούτου απεφασίσθη υπό της Συνελεύσεως όλων των διδασκάλων της περιφερείας μας, εις τους οποίους και δεν είναι πρέπον να εισηγηθώμεν την αναθεώρηση της αποφάσεώς των την στιγμήν μάλιστα που έχουν καταθέσει ήδη το μεγαλύτερο μέρος της εισφοράς των…
Η κατασκευή ανδριάντος αντί προτομής, απετέλει εξ αρχής ευγενή πόθο και ημών των ιδίων, το τοιούτον όμως έργο λόγω της απαιτουμένης σοβαράς δαπάνης δεν ήτο, ουδέ είναι εύκολο να αντιμετωπισθεί εκ της προσφοράς των διδασκάλων. Τυχόν αναζήτηση εισφορών εις άλλους κύκλους ανθρώπων, θα έφερε ημάς μακράν του τεθέντος σκοπού και συνεπώς στην αλλοίωση της σημασίας της προσπαθείας μας»
.
Ο Επιθ. Δημ.Σχολείων Ο πρόεδρος του Διδ. Συλλόγου
Κ.Λάζαρης Β.Γιαννάκης
Στις 3 Μαΐου 1961 το δημοτικό συμβούλιο σε συνεδρίασή του έκανε συζήτηση για το αν πρέπει να κατασκευασθεί ανδριάς χωρίς να μπει σε διαδικασία ψηφοφορίας. Η συζήτηση περιεστράφη στο σημείο τοποθέτησης της προτομής. Τελικά αποφασίζει ομοφώνως όπως ρωτηθεί η επιτροπή ανεγέρσεως προτομής του Γ.Λασσάνη και με συνεργασία του δημάρχου και της επιτροπής σχεδίου πόλεως εξευρεθεί η καταλληλοτέρα θέση δια την τοποθέτηση της προτομής.
Τα αποκαλυπτήρια της προτομής πραγματοποιήθηκαν την Κυριακή 12 Νοεμβρίου 1961.Την αποκάλυψη έκανε ο Νομάρχης Κοζάνης Αριστομένης Κακούρης. Στην τελετή παραβρέθηκαν οι τοπικές αρχές, αντιπροσωπείες του λαού, η στρατιωτική μουσική, η Πανδώρα και πλήθος κόσμου. Ο Επιθεωρητής των Δημοτικών Σχολείων κ. Λάζαρης στην ομιλία του τόνισε ότι οι δάσκαλοι με την πράξη τους δεν επιθυμούν την επίδειξη αλλά θέλησαν να διαδηλώσουν την πίστη και αφοσίωση προς τα ιδανικά που με πάθος υπηρέτησε ο τιμώμενος Λασσάνης. Παραλλήλισε το δάσκαλο με τη δράση του ήρωα. Στην τελετή μίλησε κι ο πρόεδρος του διδασκαλικού συλλόγου ο κ. Γιαννάκης. Οι δάσκαλοι στη συνέχεια δεξιώθηκαν τους επισήμους και τη γλύπτρια Αλίκη Χατζή στην αίθουσα της Χ.Ε.Ν, οι ίδιοι με τους προϊσταμένους παρακάθισαν σε συνεστίαση στο Ερμιόνιο.
Στις 11 Μαρτίου 1964 ο Ν.Δελιαλής απευθύνεται στον εκπρόσωπο του συλλόγου «Λασσάνης» κ.Γαζή και τον παρακαλεί να επισκεφτεί τον Υφυπουργό κ.Παπακωνσταντίνου και του ζητά να μεσολαβήσει να ανακηρυχθεί η οικία της οικογένειας Λιανοσταφίδα που βρίσκεται στο τέρμα της οδού Αιόλου ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Στην οικία δε να εντοιχιστεί και αναμνηστική πλάκα.
Ακόμα ο Δελιαλής που αφιέρωσε τη ζωή του για την ανάδειξη της ιστορίας της πόλης κάνει έκκληση με επιστολή του τον Απρίλιο του 1964 στον κ. Παπακανσταντίνου σχετικά με την οικία του Λασσάνη. Του ζητά να παρέμβει για να απαλλοτριωθεί ή να αγοραστεί η οικία του Λασσάνη από το Υπουργείο Παιδείας όπως αγοράστηκαν δύο οικίες στη Σιάτιστα και Καστοριά με χρήματα του κράτους. Στη συνέχεια η αρχαιολογική υπηρεσία να αναστηλώσει την ιστορική υπηρεσία και να τοποθετηθούν τα ξυλόγλυπτα όπου βρίσκονται σήμερα στο υπόγειο του Δημαρχείου. (καλοριφέρ)
Σήμερα η μορφή του Λασσάνη αποτελεί θυρεό (έμβλημα) του Δήμου. Τον βλέπουμε ως έμβλημα στα λεωφορεία της αστικής συγκοινωνίας. Πλήθος συλλόγων έχουν την επωνυμία του. Σύλλογος Κοζανιτών Αθήνας «Ο Λασσάνης». Πολιτιστικός σύλλογος Ο ΛΑΣΣΑΝΗΣ Μελβούρνης Αυστραλίας.
Το 1933 ιδρύθηκε ο Γυμναστικός σύλλογος « Λασσάνης» Στις 11-2- 1933 δίδεται υπό του γυμναστικού συλλόγου χοροεσπερίδα υπέρ της ενισχύσεως του Ταμείου και αγορά αθλητικών ειδών.
Ευρηματική είναι η πρόσκληση με την παρακάτω ακροστιχίδα.
Λ αέ της Κοζάνης
Α σφαλώς θα σου μείνει
Σ αν όνειρο
Α νάμνησις ο χορός μου
Ν αί θάναι εξαιρετικά
Η επιτυχία σου στο Σινέ Ίρις
Σ τας 11 τρέχοντος μηνός
Επί της οδού Παλαιολόγου διαβάζουμε. Γυμναστικός σύλλογος καλαθόσφαιρας «Λασσάνης». Στις 19 Αυγούστου 1962 ο καλλιτέχνης-ζωγράφος Χρήστος Κατσάνος πραγματοποιεί έκθεση Ζωγραφικής στο Κοβεδάρειο. Ο Δήμος Κοζάνης μετά από συνεδρίαση προβαίνει στην αγορά του πίνακα «Το σπίτι του Γεωργίου Λασσάνη»
Ο Δήμος κατ’ έτος το καλοκαίρι διοργανώνει πολιτιστικές εκδηλώσεις με τον τίτλο «Λασσάνεια».
Πηγή https://basileiosapostolou.blogspot.com/2019/10/normal-0-false-false-false-el-x-none-x.html
