Δήμος Ορεινού Βοΐου – Αναγκαιότητα για την επιβίωση (του Θανάση Αλμπάντη)

Είναι κοινός τόπος, ότι οι τερατώδεις καλλικρατικοί Δήμοι δεν δημιουργήθηκαν μετά από κάποιον μελετημένο χωροταξικό σχεδιασμό, αλλά για τις ανάγκες της βίαιης δημοσιονομικής προσαρμογής του δημόσιου τομέα στις μνημονιακές επιταγές.

Ας μη λησμονάμε, όμως, ότι η χώρα μας, εδώ και 35 χρόνια τουλάχιστον, δεν έχει προχωρήσει σε οποιονδήποτε χωροταξικό σχεδιασμό, λόγω εγκληματικής αβελτηρίας των προηγούμενων κυβερνήσεων και μικροπολιτικών ιδιοτελειών. Αυτό, μαζί με τους λοιπούς παράγοντες υπανάπτυξης –στοχευμένης, μάλλον- είχε ως αποτέλεσμα ολέθρια για την ύπαιθρο και ειδικά την παραμεθόριο χώρα. Κανένας παραγωγικός εκσυγχρονισμός και προγραμματισμός, γι’ αυτό και επήλθε η σταδιακή ερήμωση της επαρχίας και ο αφύσικος παρασιτικός υδροκεφαλισμός ορισμένων αστικών κέντρων.

Όλοι πλέον παραδέχονται, ότι πρέπει να επανασχεδιαστεί η χωροταξία των Ο.Τ.Α., αν θέλουμε αυτοί να καταστούν λειτουργικοί και παραγωγικοί. Επίσης, θα πρέπει και η κεντρική εξουσία να κατανοήσει, ότι το Εθνικό Χωροταξικό ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ να σχεδιαστεί, αν προηγουμένως δεν έχουν εκπονηθεί επιστημονικά και μελετημένα τα ανά ΟΤΑ Γενικά Χωροταξικά Σχέδια.

Ας μην ξεχνάμε, επίσης, ότι οι Δημόσιοι Οργανισμοί, άρα και οι ΟΤΑ, θα λειτουργούν με ρήτρα μηδενικού ελλείμματος. Με τη σημερινή του κατάσταση, ελάχιστοι εξ αυτών δεν θα χρεοκοπήσουν. Πρέπει, συνεπώς, οι αιρετοί δημοτικοί άρχοντες να επανεξετάσουν τις δυνατότητες των ΟΤΑ που ηγούνται και να λάβουν σημαντικές αποφάσεις.

Από τους πλέον προβληματικούς Δήμους της χώρας είναι ο Δήμος Βοΐου. Τεράστιος σε έκταση, με πολλούς οικισμούς διασκορπισμένους και όχι ευχερώς προσβάσιμους, ελάχιστη δημόσια συγκοινωνία, ανομοιόμορφος εδαφικά, άνισος οικονομικά και παραγωγικά, πολλές ιδιαιτερότητες, που σήμερα συνιστούν μειονεκτήματα, αλλά στην πραγματικότητα είναι στρατηγικά πλεονεκτήματα, αν υπάρξει σωστός και ρηξικέλευθος σχεδιασμός.

Το χειρότερο, βέβαια, είναι, ότι στις καθαρά αγροτικές περιοχές, ο ελάχιστος κόσμος που έχει απομείνει, έχει εγκαταλείψει κάθε ελπίδα ανάνηψης και στερείται, λόγω απογοήτευσης, από ελάχιστη ικμάδα παραγωγικής ηθικής.

Λαμβάνοντας υπόψη μας όλα τα παραπάνω, εμείς που υπογράφουμε το κείμενο αυτό, προχωρήσαμε σε συζητήσεις και αναζητήσαμε γνώμες από ανθρώπους που αγαπάνε την περιοχή και κατά καιρούς έχουν διατυπώσει πραγματοποιήσιμες προτάσεις και διεκδικούμε με λόγο και πάθος την δημιουργία Δήμου Ορεινού Βοΐου, που θα συγκροτείται από τον καποδιστριακό πρώην Δήμο Τσοτυλίου και την διευρυμένη πρώην Κοινότητα Πενταλόφου.

Έχουμε υπόψη, επίσης, πως όλη αυτή η περιοχή πριν 20-30 χρόνια ήταν εξαιρετικά παραγωγική σε όλους τους οικονομικούς και κοινωνικούς τομείς, με ιδιαίτερο πολιτισμό, διάχυτο σε όλα τα Βαλκάνια, αλλά και πιο πέρα ακόμη. Έχει, επίσης, άφθονο φυσικό πλούτο, ιδιαίτερα αξιόλογα πολιτιστικά μνημεία, εξαιρετικό κλίμα, εδάφη αμόλυντα από νιτρικά και διοξίνες και δημόσιες κτιριακές υποδομές μεγάλης επιφανείας, που μπορούν να αξιοποιηθούν ποικιλοτρόπως. Απαριθμούμε, λοιπόν, όλα τα πλεονεκτήματα της περιοχής:
1. Υψόμετρο από 850 και άνω μέτρα και κλίμα ξηρό
2. Ορεινό έδαφος με μεγάλη δασοκάλυψη σε κυπελλοφόρα, κωνοφόρα, οπωροφόρα και άλλα εκμεταλλεύσιμα δέντρα, όπου αναπτύσσεται η μελισσοκομία
3. Φτωχά για συμβατικές καλλιέργειες εδάφη, πλην ορισμένων εκτάσεων, αλλά οι με τις άριστες δυνατότητες καλλιέργειας αρωματικών φυτών και βοτάνων, όπως είναι διεθνώς γνωστό
4. Εξαιρετικής ποιότητας κτηνοτροφικά και γαλακτοκομικά προϊόντα
5. Το ξηρό κλίμα ευνοεί την καλλιέργεια οπωροφόρων δέντρων ορεινών ποικιλιών. Κάστανα, καρύδια, φουντούκια, αμύγδαλα, δαμάσκηνα, αλλά και κεράσια, μήλα, αχλάδια. Παλιότερα υπήρχε σημαντική παραγωγή δαμάσκηνων, που αποξηραίνονταν, συσκευάζονταν σε τρεις τοπικές βιοτεχνίες και διετίθεντο και στο εξωτερικό.
6. Το ίδιο κλίμα ευνοεί την αμπελουργία, αφού τοπικοί παραγωγοί έχουν τύχει μεγάλων διεθνών και πανελληνίων βραβείων
7. Εξαιρετικής ποιότητας όσπρια, ιδίως ρεβίθια και φακές, περιζήτητα ως όσπρια Τσοτυλίου ή Βοΐου.
8. Ιαματικά λουτρά Κοιλαδίου, από αρχαιοτάτων χρόνων.
Οι κυριότερες υποδομές, που είναι λειτουργικές και ανά πάσα στιγμή λειτουργικές:

Α. ΤΣΟΤΥΛΙ
1. Το Παλαιό Οικοτροφείο, όπου στεγαζόταν το Δημαρχείο. Μνημειακό κτήριο, ανακαινισμένο πλήρως, ανεγερθέν το 1871.
2. Το Νέο Οικοτροφείο, όπου λειτουργούσε η Σχολή Δημοτικής Αστυνομίας, επιφανείας πολλών χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων
3. Διώροφο κτήριο με αίθουσα θεάτρου και κιν/φου, όπου στεγαζόταν η Κοινότητα Τσοτυλίου και μέχρι πρόσφατα το Τμήμα Συνοριακής Φύλαξης
4. Το Γυμνάσιο Τσοτυλίου, όπου φοιτούσαν 800 μαθητές, με βοηθητικούς χώρους και υπόγεια εργαστήρια και αποθήκες. Πέριξ του Σχολείου πολλές αθλητικές εγκαταστάσεις, προσφάτως ανεγερθέν κλειστό γήπεδο, με κερκίδες για 500 θεατές
5. Δημοτικό Σχολείο και Νηπιαγωγείο, με τεράστιο αύλιο χώρο και στεγασμένες επιφάνειες χιλιάδων τ.μ.
6. Γήπεδο ποδοσφαίρου με χλοοτάπητα, κερκίδες, αποδυτήρια, γραφείο, φωτισμό κ.λπ.
7. Το διαπολιτισμικό σχολείο Πενταλόφου
8. Το Καρούτειο Οικοτροφείο Πενταλόφου
9. Κέντρο Υγείας, στεγαζόμενο στον πρώην Οικοτροφείο Θηλέων, με στεγασμένες επιφάνειες άνω των 1.500 τ.μ.
10. Βρεφονηπιακός Σταθμός σε ανεξάρτητο τριώροφο κτίριο με άφθονο αύλιο χώρο.
11. Το Δουρμουσόγλειο Γηροκομείο, προσφάτως ολοκληρωθέν, με δυνατότητα εξυπηρέτησης 150 ατόμων.
12. Δημοτικό ΚΑΠΗ
13. Το παραδοσιακής αρχιτεκτονικής αρχοντικό Γάρου,
14. Τρία μεγάλου εμβαδού δημοτικά άλση εντός του Τσοτυλίου
15. Το Μοναστήρι της Άγιας Τριάδας (από τον 16ο αιώνα) και πολλά αξιόλογα μεταβυζαντινά μνημεία
16. Το τριώροφο Επισκοπείο Τσοτυλίου
17. Εξαιρετικής αρχιτεκτονικής παραδοσιακοί οικισμοί και διάσπαρτα κτήρια σε όλα τα χωριά και οικισμούς της περιοχής, μέσα σε ονειρικό φυσικό περιβάλλον
18. Διάσπαρτοι δημοτικοί και ιδιωτικοί ξενώνες σε όλη την περιοχή
19. Στο Τσοτύλι είναι η έδρα ενός εκ των τριών μεγαλυτέρων Δασαρχείων της Ελλάδας
20. Κατάφυτοι ορεινοί όγκοι προσπελάσιμοι σε φυσιολάτρες, με εξαιρετικής ποικιλότητας χλωροπανίδα
21. Ειδική μνεία πρέπει να γίνει στη μεγάλη παραγωγή κάθε είδους εδώδιμης ποικιλία μανιταριών, τα οποία συλλέγουν ανεξέλεγκτα ξένοι (κυρίως Ιταλοί), που τα επεξεργάζονται και τυποποιούν στη χώρα τους
22. Ο Υδροηλεκτρικός Σταθμός Πραμόλιτσας, με την τεχνητή λίμνη και τον αναξιοποίητο περιβάλλοντα χώρο

Πρέπει να επισημάνουμε, ότι η καλλιέργεια αρωματικών φυτών και βοτάνων δεν είναι συστηματική, διότι κανένας δεν καθοδήγησε τους παραγωγούς ούτε υπήρξαν μελέτες ούτε κίνητρα για τη δευτερογενή επεξεργασία και κερδοφόρα εμπορία. Γενικά οι παραγωγοί της περιοχής νιώθουν εγκαταλελειμμένοι από το κράτος και τις κυβερνήσεις και γι’ αυτό βιώνουν μεγάλη απογοήτευση. Είναι έτοιμοι να τα παρατήσουν και να ξενιτευτούν.
Ένας συμμαζεμένος Δήμος, όμως, μπορεί να προχωρήσει, μετά από τη σύνταξη επιστημονικών μελετών, στην παραγωγική ανασυγκρότηση της περιοχής, να την ξανακάνει ελκυστική στους νέους και να αναστρέψει την ερήμωση και τον ξενιτεμό.

Η περιοχή ενδείκνυται, μαζί με τα δημοτικά και δημόσια κτήρια και εκτάσεις που έχει για την εκμετάλλευση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, μικρής δυναμικότητας το καθένα, αλλά μεγάλης συνολικής παραγωγής. Ειδικά ενδείκνυται για την κατασκευή μικροφραγμάτων, που θα έχουν και αντιχειμαρρικό ρόλο. Ας μην ξεχνάμε, ότι η νέα ΚΑΠ προβλέπει υποχρεωτικά ένα ποσοστό της γης που καλλιεργείται να αφορά σε «πράσινες» καλλιέργειες. Πράσινη καλλιέργεια θεωρείται η κατασκευή ξερολιθικών κατασκευών (αιμασιές) καθώς και η φύτευση με δασικά δέντρα. Η περιοχή είναι η πλέον κατάλληλη –ίσως- για ένα τέτοιο πιλοτικό πρόγραμμα.

Ανάλογο πρόγραμμα μπορεί να γίνει όσον αφορά τα βότανα και αρωματικά φυτά, δεδομένου ότι παράγει τα παγκοσμίως πυκνότερα αιθέρια έλαια και εσάνς, λόγω του μικροκλίματος και της σύστασης των εδαφών.  Επίσης, είναι αδήριτη ανάγκη για την δημιουργία κτηνοτροφικών πάρκων ή –τουλάχιστον- η δημιουργία σύγχρονων ζωνών κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων.
Για το λόγο αυτό ενδείκνυται να ξεκινήσει από την περιοχή και ένα καινούργιο μοντέλο αγροτικής ανάπτυξης, με τη διενέργεια αναγκαστικού ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΙΚΟΥ αναδασμού και τη δημιουργία αναγκαστικών συνεταιρισμών όσον αφορά: α) Τα αρωματικά φυτά και βότανα, με κεντρικό αποστακτήριο, για τη μεγαλύτερη απόδοση αποστάγματος, β) Τα όσπρια, τα οποία μπορούν να αποτελέσουν Π.Ο.Π., γ) Τα τυροκομικά προϊόντα, δ) Τα μανιτάρια, ε) Τη διαχείριση και εκμετάλλευση των αυτοφυών βοτάνων (τσάι, σαλέπι κ.λπ.), στ) Την εκτροφή θηραμάτων σε κατάλληλα καταφύγια.

Τέλος, σε έναν περιορισμένο εδαφικά Δήμο, μπορεί να μελετηθεί και να εκπονηθεί ρεαλιστικό και αναπτυξιακό Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο, από τους σημαντικότερους παράγοντες και υποδομές ανάπτυξης μια περιοχής και χώρας. Σκέψεις, σχέδια και προγράμματα που ουδέποτε απασχόλησαν τις προηγούμενες κυβερνήσεις της χώρας και τους Ο.Τ.Α., πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, που συνάντησαν και λυσσαλέες αντιδράσεις από τους εγχώριους κοτζαμπάσηδες.