Άννα Καραγκούνη : μια Μεγάλη κυρία της Κοζάνης (της Φανής Φτάκα)

Παραμονές Θεοφανείων, έφυγε για το μεγάλο ταξίδι μια Μεγάλη κυρία της Κοζάνης, η Άννα Καραγκούνη. Η Άννα, με το μικρό της όνομα, όπως την προσφωνούσαν οι περισσότεροι Κοζανίτες της γενιάς της, ανταποδίδοντας με αυτόν τον προσφιλή τρόπο την οικειότητα και την αγάπη που κι αυτή έτρεφε γι’ αυτούς. Η Άννα των μεγάλων όπως και η κυρία Άννα ή η θεία Άννα των μικρών, η «μάνα» χιλιάδων μαθητών και κατασκηνωτών έφυγε έχοντας κερδίσει το σεβασμό και την εκτίμηση όλων των συμπολιτών της, ανεξαρτήτως ηλικίας. Έφυγε πλήρης ημερών αφήνοντας μέσα από το πολύμορφο και αξιοζήλευτο κοινωνικό της έργο το βαθύ της αποτύπωμα στην κοινωνία της Κοζάνης.

Γόνος αρχοντικής οικογένειας της πόλης μας. Από τη μητέρα της Αθηνά Καραγκούνη, κόρη Νάνου Τσιτσέλη ( Γκάτζου) συνδεόταν με δεσμούς συγγένειας με παλιές ονομαστές κοζανίτικες οικογένειες (Τσιτσέλη, Δρίζη, Γκατζόφλια, Πάπιστα, Γκίμπα, Πασιαλή, Κούγια). Ο πατέρας της, Αστέριος Καραγκούνης καταγόμενος από αστική κοζανίτικη οικογένεια διετέλεσε δήμαρχος της Κοζάνης (1929-1934) με αξιόλογο έργο. Η ίδια, όπως και η αδελφή της Ευθυμούλα, αν και άριστες απόφοιτες του εξαταξίου Γυμνασίου Θηλέων της πόλης μέσα στα δύσκολα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου, δε συνέχισαν τις σπουδές τους στο Πανεπιστήμιο προκειμένου να διευκολυνθεί η οικογένεια τους και να στηρίξει οικονομικά τις σπουδές του αδελφού τους Δημήτρη (Τάκη) Καραγκούνη. Εκείνος, διακεκριμένος γιατρός αργότερα, διετέλεσε επί σειρά ετών πρόεδρος του Πανελληνίου Ιατρικού Συλλόγου φθάνοντας μέχρι την ανώτερη τιμητική θέση του προέδρου των Γιατρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ήταν κι αυτός προικισμένος με το ίδιο υψηλό αίσθημα κοινωνικής ευθύνης και καθήκοντος απλώνοντας σε όλη του τη ζωή χέρι βοηθείας σε κάθε πονεμένο συνάνθρωπο του.

Η αδελφή του, η Άννα με τη σειρά της ήταν μια ξεχωριστή προσωπικότητα, με ισχυρή θέληση και μεγάλη δύναμη ψυχής, στοιχεία καθαρά ηγετικά που επέδρασαν καταλυτικά στην μετέπειτα πορεία της ζωής της. Στη δεκαετία του ’50, την εποχή που η χώρα μας προσπαθούσε να συνέλθει από τα δεινά του Εμφυλίου σπαραγμού, αφιερώθηκε με αυταπάρνηση στην υπόθεση της στήριξης των νέων παιδιών και των μητέρων τους. Ως υπάλληλος της Κοινωνικής Πρόνοιας γνώριζε από πρώτο χέρι τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν αυτές οι δυο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες.

Δεν ήταν μόνη της όμως σ’ αυτό το δύσκολο έργο της, κι αυτή ήταν μια από τις πολλές αρετές της Άννας, να καταφέρνει να κινητοποιεί και να έχει σταθερά δίπλα της σε όλη της τη ζωή ένα μικρό στρατό γυναικών .Στρατευμένες και εμπνεόμενες από αυτήν, φίλες ζωής οι περισσότερες και ικανές συνεργάτισσες , όλες εμφορούμενες από τα ίδια μ’ αυτήν ιδανικά την είχαν μπροστάρισσα και αδιαφιλονίκητη αρχηγό . Δεξί της χέρι μια ολόκληρη ζωή ήταν η Θωμαή Γκιάτα και η Βαγγελούδα Βαλαγιάννη, συνεπικουρούμενες από έναν πιο διευρυμένο κύκλο 20 και πλέον γυναικών, στον οποίο ανήκαν η Περιστέρα Δαβάνη, οι αδελφές Φανή και Βούλα Γκουντιό, η Αλίκη Δραγατσίκα, η Λιλίκα Τσιτσιρίκη, η Φανή Μπέλλου, η Πουπνάρα, η Παρασκεούλα Βαρδακα –Ματιάκη, η Δεσποινα Κρανιώτη, η Κική Κράλια κ.α. ενώ στα νεότερα χρόνια στην ομάδα προστέθηκαν η Κούλα Μιχαηλίδου, η Δώρα Δρίζη, η Μαγδαληνή Παπαδοπούλου, η Ζωή Ταγάρα κλπ. συμβάλλοντας η κάθε μια με τον τρόπο της, στην εξύφανση αυτού του μεγάλου ιστού κοινωνικής βοήθειας και δράσης που απλώθηκε σε όλη την πόλη για περισσότερο από 60 χρόνια. Πολλοί κι οι άρρενες χορηγοί και εθελοντές αυτής της μεγάλης δράσης είτε με συνδρομές είτε με άλλους πόρους και μέσα.

Η κ. Αννα το 1960 υπήρξε πρωτεργάτισσα στην ίδρυση του φιλανθρωπικού σωματείου, «Η Στέγη του Παιδιού, ο Άγιος Στυλιανός», γνωστό στους περισσότερους Κοζανίτες και ως ΓΕΧΑ, μιας και στις εγκαταστάσεις αυτής που προϋπήρχαν επί της Ίωνος Δραγούμη πρωτολειτούργησε η Στέγη του Παιδιού. Η Στέγη έγινε για την κυρία Άννα υπόθεση ζωής, αφού ως πρόεδρος του ιδρύματος αφιέρωσε τον εαυτό της στην εύρυθμη λειτουργία του για περισσότερο από 60 χρόνια. Στο έργο αυτό είχε από την αρχή την υποστήριξη και την καθοδήγηση του ιεροκήρυκα της Μητρόπολης Σερβίων και Κοζάνης, πατέρα Απόστολου. Ο «πάτερ Απόστολος» , όπως τον αποκαλούσαν μια ζωή οι Κοζανίτες παρά τα κατοπινά αξιώματα του ( Μητροπολίτης Ζακύνθου(1967) και πολύ αργότερα (1991) Πολυανής, Κιλκισίου και Αγίου Αθανασίου) με καταγωγή από το Βόλο, ήρθε στην Κοζάνη το 1954 ως εκπρόσωπος αρχικά της χριστιανικής παρεκκλησιαστικής οργάνωσης «Ζωή». Στη συνέχεια λόγω της μεγάλης του δράσης χειροτονήθηκε παππάς και αρχιμανδρίτης από τον αείμνηστο μητροπολίτη Διονύσιο.

Με την ίδρυση της Στέγης Παιδιού άρχισε να λειτουργεί ένας ζεστός χώρος φιλοξενίας μαθητών, με καταγωγή από τα κοντ ινά χωριά αλλά και τα πιο μακρινά όπως αυτά των Βεντσίων, οι οποίοι παρακολουθούσαν τις εγκύκλιες σπουδές τους στα δυο Γυμνάσια Θηλέων και Αρρένων της πόλης, μακριά από τους γονείς τους . Η Στέγη για πολλά χρόνια ανέλαβε την ευθύνη λειτουργίας δυο ξεχωριστών οικοτροφείων, (ένα Αρρένων στο Χαμηλό Αη -λιά κι ένα Θηλέων στην οδό Ίωνος Δραγούμη) καλύπτοντας έναντι ενός χαμηλού αντιτίμου όχι μόνο τις ανάγκες διαμονής και σίτισης δεκάδων μαθητών κάθε χρόνο, αλλά και άλλες όπως αυτές της ψυχολογικής στήριξης, της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, της φροντίδας και της ηθικής διαπαιδαγώγησης αυτών σύμφωνα με τα χριστιανικά πρότυπα.
Παράλληλα, αρχές του ’60, η Στέγη ξεκίνησε να λειτουργεί και τις κατασκηνώσεις, μαθητών, αρχικά στο Βελβεντό, στο Μοναστήρι της Αγίας Τριάδας , στη Ζάκυνθο λίγα χρόνια μετά (1967), όπου οι εγκαταστάσεις στήθηκαν με την αμέριστη αρωγή και οικονομική ενίσχυση του τότε Μητροπολίτη Ζακύνθου Αποστόλου, κι αργότερα στο Φτελιό Μαγνησίας (1976) , στο οποίο λειτουργούν μέχρι και σήμερα.
Η Στέγη φρόντιζε και για τους μεγάλους οργανώνοντας συγκεντρώσεις μητέρων και κυριών, ομιλίες και διαλέξεις, μέχρι και γιορτές με δεσπόζουσα κάθε χρόνο στις αρχές Φεβρουαρίου τη γιορτή της Υπαπαντής, αφιερωμένη στη μητέρα. Στις κατασκηνώσεις στο Φτελιό, επί σειρά ετών εκτός των μαθητών συμμετείχαν και πολλές ενήλικες Κοζανίτισσες ως κατασκηνώτριες .
Στη Στέγη , εκτός των οικοτρόφων σύχναζαν τις Κυριακές και πολλά Κοζανιτόπαιδα . Συμμετείχαν σε διάφορες δραστηριότητες όπως μαθήματα κατηχητικού, χορωδίες, γιορτές, παιχνίδια, εκδρομές και εξορμήσεις. Μαζί με τον Προσκοπισμό αυτά τα κυριακάτικα «μαθήματα» ήταν οι μοναδικές «δημιουργικές απασχολήσεις» των παιδιών τις δεκαετίες του ‘ 60 και ‘ 70 στην Κοζάνη.
Ένα από αυτά τα παιδιά, παρακινημένη από τη γιαγιά μου Φώτω, με την οποία η κυρία Άννα διατηρούσε πολύ καλές σχέσεις λόγω συγγενείας, ήμουνα και γω. Στα τέλη της δεκαετίας του ’60, είχα μάλιστα την ευκαιρία, να συμμετάσχω και στις κατασκηνώσεις της Ζακύνθου για τρία συνεχόμενα καλοκαίρια . Μέχρι τότε οι καλοκαιρινές διακοπές στη θάλασσα ήταν άγνωστες για τους περισσότερους Κοζανίτες . Εκεί πρωτοέμαθα να κολυμπώ, να δημιουργώ τις πρώτες κοινωνικές μου συναναστροφές, να συμμετέχω σε πεζοπορίες, σε θεατρικές παραστάσεις.
Η κυρία Αννα έφυγε αφήνοντας πίσω της έρημο ένα παλιό σπίτι μακεδονικού τύπου, το πατρικό των Καραγκούνηδων, με νουβρό, πηγάδι, ξύλινη βαριά εξώπορτα και ελαφρά υπερυψωμένο ανώι, ένα από τα ελάχιστα αυθεντικά εναπομείναντα δείγματα αυτού του είδους μέσα στην πόλη της Κοζάνης. Ένα στενό πλακόστρωτο καλντερίμι χωρίζει το πατρικό σπίτι των Καραγκούνηδων από το διπλανό νεοκλασσικό του Ι.Τιάλιου, που νοικιάζει και χρησιμοποιεί για στέκι του ο Φιλοπρόοδος Σύλλογος Κοζάνης. Σ’ αυτή τη στενούρα το 2014 σε αναπόληση των παλιών κοζανίτικων χωρατάδων οργανώθηκε ένας καινούριος με πολλές ιστορίες και μπέντια. Αίσθηση προκάλεσε σε όλους τους παρευρισκόμενους της βραδιάς η παρουσία της κυρίας Άννας σ’ αυτόν και η διαύγεια του πνεύματος της όταν μίλησε.

Σήμερα, τιμώντας ακόμα περισσότερο τη μνήμη της ,μήπως θα πρέπει ο Δήμος Κοζάνης με χρήματα του Τοπικού Πόρου να αγοράσει το πατρικό της και να το καταστήσει επισκέψιμο ως μια αυθεντική μακεδονική κατοικία, πλήρως επιπλωμένη ως έχει, και μάλιστα με έπιπλα παλιάς αστικής οικογένειας της πόλης, όπως ήταν αυτή της Άννας για να αποτελέσει ένα ενιαίο οικιστικό σύνολο με το διπλανό κληροδότημα του Ι. Τιάλειου; Επί δημαρχίας Π. Κουκουλόπουλου η κυρία Άννα τιμήθηκε για το κοινωνικό έργο που προσέφερε, μήπως τώρα μετά θάνατον δεν της αξίζει να δοθεί το όνομα της και σε μια από τις οδούς της πόλης;

Η κ. Αννα, έφυγε αφήνοντας ένα γερό αποτύπωμα στην πόλη της Κοζάνης τόσο στο σύνολο της όσο και σε κάθε σπίτι και σε κάθε οικογένεια χωριστά. Όλοι έχουν να διηγηθούν κάποια προσωπική εμπειρία, να πουν κάτι γι’ αυτήν. Φίλοι και εχθροί, οπαδοί των χριστιανικών οργανώσεων ή μη, της αναγνωρίζουν την πολύχρονη κοινωνική δράση, την ενάργεια και διαύγεια του πνεύματος της, την ανιδιοτέλεια και κυρίως την πίστη στα ιδανικά που υπηρέτησε με πάθος για 60 ολόκληρα χρόνια. Ήταν πάνω από όλα άνθρωπος των πράξεων και όχι των λόγων.

Αιωνία της η μνήμη! Ας είναι ελαφρύ το χώμα που την σκεπάζει!

Φανή Φτάκα Τσικριτζή

ΥΣ. Ευχαριστώ τον κ. Άγγελο Δεληγιαννίδη, επί χρόνια στο πλευρό του πατέρα Απόστολου και τη γιατρό Δήμητρα Παυλού για την παραχώρηση του φωτογραφικού υλικού.