Την επόμενη εβδομάδα, οι αρχαιολογικές υπηρεσίες γιορτάζουν με σειρά εκδηλώσεων την «Ευρωπαϊκή Μέρα Συντήρησης», για να αναδείξουν το έργο της συντήρησης που έχει διασώσει και αναδείξει πάμπολλα μνημεία της πατρίδας μας. Στο Δήμο Βοΐου θα ανοίξουν τις πόρτες τους, το Αρχοντικό Μαλιόγκα (Αργυριάδη) στην Σιάτιστα και ο Ιερός Ναός του Αγίου Γεωργίου στην Εράτυρα.
Ο Δήμος Βοΐου οργανώνει παράλληλες εκδηλώσεις για την μέρα αυτή. Το Σάββατο 12 Οκτωβρίου 2019, οι ιδιοκτήτες του Αρχοντικού Κανατσούλη (Χατζημιχαήλ) δέχτηκαν την πρόταση του Δήμου να ανοίξουν τις πόρτες του μεγαλοπρεπούς μνημείου.
Η ιστορία της οικογένειας Χατζημιχαήλ (κατά τον Γεώργιο Λάιο) ξεκινά το 1700, όταν ο έμπορος και κτηματίας Χατζημιχαήλ Νίκου από το Δρυόβουνο κατέφυγε στην Σιάτιστα. Οι γιοί του Παύλος, Δούκας και Νικόλαος στην Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία ίδρυσαν εμπορικό οίκο στην Βιέννη. Οι εμπορικές τους δραστηριότητες, εκτός από την Βαλκανική Χερσόνησο, απλωνόταν από την Βουδαπέστη και την Βιέννη μέχρι τη Λειψία και βορειότερα μέχρι το Άμστερνταμ. Τα τρία αδέρφια ήταν ενεργά μέλη της ελληνικής κοινότητας της Βιέννης. Ο Παύλος παρέμεινε μόνιμα στην Βιέννη και το 1798 απέκτησε τίτλο ευγενίας.
Ο Νίκος Χατζημιχαήλ έχτισε το μεγαλοπρεπές αρχοντικό απέναντι από την Μητρόπολη Σισανίου & Σιατίστης. Το εμπορικό σύμβολο της οικογενείας και η χρονολογία 1757 είναι χαραγμένα στην κτητορική πλάκα πάνω από την κεντρική είσοδο του σπιτιού (άλλες ιστορικές μαρτυρίες δέχονται ότι κτίστηκε 1746). Το 1786 πεθαίνει ο Νικόλαος Χατζημιχαήλ και ο Δημήτριος τον διαδέχεται. Παντρεύτηκε το 1787 την Αγνή την κόρη του Γεώργιου Μανούση της άλλης ισχυρής εμπορικής οικογένειας της Σιάτιστας. Συμμετείχε, την άνοιξη του 1821, στην σύσκεψη της Σιάτιστας, όπου αποφασίστηκε η αποστολή του Νικόλαου Κασομούλη στην σύσκεψη των οπλαρχηγών του Ολύμπου. Το 1856 ο Κοζανίτης γιατρός Αθανάσιος Κανατσούλης παντρεύτηκε την Αγνή Χατζημιχαήλ, εγγονή του Δημήτρη Νίκου Χατζημιχαήλ. Οι απόγονοι τους σήμερα έχουν στην ιδιοκτησία τους το αρχοντικό.
Η εσωτερική τοιχογράφηση, του «χειμωνιάτικου» οντά που ονομάζεται «Πάνθεον» δίνει ξεχωριστή ιδιαιτερότητα στο αρχοντικό. Ζωγραφίστηκε το 1811 από τον Ευθύμιο Παλαιών Πατρών του οποίου έργα βρίσκονται και σε άλλα μνημεία της Σιάτιστας. Σε κάθε γωνία του, κάθε τοίχο του «Πάνθεον» εκτυλίσσονται από την ελληνική μυθολογία οι μύθοι «Μοίραι, Γέννησις Αθηνάς, Κρόνος τεκνοφάγος, Κρόνος διδυμοτομούμενος, Αφροδίτη, Αίωλος, Ρέα και Κορύβαντες, Αρπαγή της Περσεφόνης, Δήκη, Εσπερίδες, Σφίγξ, Πάν, Ασκληπιός, Άρτεμις, Ήφαιστος, Γοργόνες, Απόλλων πιθιονκτείνων, Χίμαιρα». Ζωγραφίστηκαν ακόμα και οι εσωτερικές επιφάνειες των παραθύρων και οι «λαμπάδες» από τις πόρτες. Στα κιονόκρανα τριών στυλίσκων υπάρχουν τρεις ανθρώπινες φιγούρες. Ίσως ανήκουν στα πρόσωπα του Δημήτριου Χατζημιχαήλ, της Αγνής και του Ευθυμίου. Είναι ιδιαίτερα θαυμαστός τρόπος που αναπαράστησε τους ελληνικούς μύθους ο Ευθύμιος. Θαρρείς πολλές φορές ότι τις μετέφερε χρονικά στην εποχή του.
Όλες οι παραπάνω μυθικές ιστορίες ζωντανεύουν όπως τις διαβάζουμε στο «Πάνθεον» του Κοζανίτη λόγιου Χαρίσιου Μεγδάνη που εκδόθηκε το 1812. Άγνωστο αν ο Ευθύμιος ή ο Δημήτριος Χατζημιχαήλ ήταν αυτός που επέλεξε την θεματολογία της τοιχογράφησης.
Το Αρχοντικό θα ανοίξει τις πόρτες το πρωί (11:30) και θα μείνει ανοιχτό μέχρι το απόγευμα (17:00). Νωρίτερα στο Τραμπάντζειο Γυμνάσιο Σιάτιστας θα πραγματοποιηθεί μια σύντομη εισήγηση του κ. Παναγιώτη Μπασιά (ταμία του Συνδέσμου Γραμμάτων και Τεχνών Κοζάνης) με τίτλο «Χαρίσιος Μεγδάνης (1768 – 1823)».
Δεν είναι λίγες φορές που πολλοί γονείς πηγαίνουν με τα παιδιά τους στην Θεσσαλονίκη προκειμένου να επισκεφθούν θεματικά πάρκα για την ελληνική μυθολογία. Το «Πάνθεον» είναι όμως κάτι το εντελώς διαφορετικό. Μακριά από εντυπωσιακά εφέ τα παιδικά μάτια θα δουν μέσα από την λαϊκή ζωγραφική του 1811, την ελληνική μυθολογία. Από ζωγραφιές που βγάζουν μια εικόνα πιο οικεία για αυτά και είναι ένα αντιπροσωπευτικό κομμάτι της υλικής πολιτιστικής κληρονομιάς μας και που θα τους δώσει μια διαφορετική εμπειρία.
Λάζαρος Γ. Κώτσικας
Πολιτικός Μηχανικός, PhD
