Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών στον Βαγγέλη Νικόπουλο (του Χαρίτωνα Καρανάσιου)

Η Πέμπτη 19.12.2019 ήταν μια ξεχωριστή ημέρα για τα Γρεβενά και τη Δυτ. Μακεδονία, αλλά πάνω από όλα για έναν δικό μας άνθρωπο. Αυτή την ημέρα το βράδυ, στη λαμπρή και ιστορική λαμπρή αίθουσα εκδηλώσεων της Ακαδημίας Αθηνών επί της οδού Πανεπιστημίου στην καρδιά της Αθήνας (μεταξύ πλ. Συντάγματος και Ομονοίας), η Ακαδημία Αθηνών, διά του Προέδρου της Στ. Ήμελλου και σε Πανηγυρική εκδήλωση, απένειμε το βραβείο «Γεωργίου Π. Οικονόμου» στον κ. Βαγγέλη Νικόπουλο για το έργο του «Γρεβενά 1912-1940. Φωτογραφικά ντοκουμέντα και τεκμήρια» (Θεσσαλονίκη 2018). Το εν λόγω βραβείο (με χρηματικό έπαθλο 2.000 ευρώ) αφορά μελέτη αναφερόμενη σε θέματα αρχαιολογικά ή ιστορικά της Μακεδονίας.

Το βραβείο που έλαβε ο Βαγγέλης Νικόπουλος είναι ύψιστη διάκριση στον χώρο των Γραμμάτων και Τεχνών στην Ελλάδα, δεδομένου ότι η Ακαδημία Αθηνών αποτελεί το ανώτατο πνευματικό ίδρυμα της χώρας. Μαζί με τον βραβευθέντα μπορεί να καυχιέται και η περιοχή των Γρεβενών αλλά και ολόκληρη η Δυτ. Μακεδονία, πολλώ μάλλον όταν ελάχιστα πρόσωπα ή θεσμοί από την περιφέρειά μας έχουν αποσπάσει βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών. Στη λαμπρή τελετή βράβευσης ο αγαπητός Βαγγέλης έλαβε το βραβείο ενώπιον σημαντικών Ακαδημαϊκών, όπως η κ. Ψαρούδα Μπενάκη, η κ. Μαλτέζου (μας τίμησε με τη συμμετοχή της στο Γ΄ Συνέδριο Κοζάνης, Δεκ. 2018), ο Χρ. Ζερεφός, ο Παναγ. Βοκοτόπουλος, ο Λουκάς Παπαδήμος, ο Νικηφ. Διαμαντούρος, ο Δ. Νανόπουλος. Θαν. Βαλτινός κ.ά. Παρόντες ήταν και οι δύο Κοζανίτες Ακαδημαϊκοί, ο μητροπ. Περγάμου Ιωάννης Ζηζιούλας (από το Καταφύγι) και ο λατινιστής Θεοδ. Παπαγγελής (από το Γαλάνι Δρεπάνου). Βέβαια, τον τιμώμενο συνόδευαν και η οικογένειά του και φίλοι από Γρεβενά και Κοζάνη.

Το βραβείο που έλαβε ο Βαγγέλης Νικόπουλος, αποδεικνύει αφενός ότι η Ακαδημία Αθηνών κρίνει απολύτως αντικειμενικά και αξιοκρατικά καθώς και με σύγχρονη νοοτροπία, αφετέρου ότι η σοβαρή εργασία, αργά ή γρήγορα, αναγνωρίζεται. Στην περίπτωση όμως των βραβείων υπάρχει και μια περαιτέρω λεπτομέρεια: ο συναγωνισμός και η επιλογή του καλύτερου. Το έργο δηλαδή του Βαγγέλη Νικόπουλου κρίθηκε το καλύτερο από τα άλλα (καθόλου αμελητέα) έργα υποψηφίων, γεγονός που προσδίδει πρόσθετη αξία στη βράβευση.

Το λεύκωμα του Βαγγέλη Νικόπουλου «Γρεβενά 1912-1940», τη φιλολογική επιμέλεια του οποίου είχε ο δρ. ιστ. Νίκος Σιώκης από την Κλεισούρα Καστοριάς, δεν είναι απλή παράθεση φωτογραφιών, καθώς περιέχει σοβαρή τεκμηρίωση, ώστε να θεωρείται μελέτη ιστορική. Αλλά και οι φωτογραφίες είναι εντυπωσιακές, τόσο ως προς το περιεχόμενο, όσο και ως προς την άρτια τεχνική επεξεργασία.

Το λεύκωμα παρουσιάζει ψηφίδες από την ιστορία της πόλης των Γρεβενών κατά τον μεσοπόλεμο (1912-1940), μέσα από φωτογραφίες που προέρχονται κυρίως από τη συλλογή του Βαγγέλη Νικόπουλου. Στις σελίδες του ζωντανεύουν γεγονότα, αντικείμενα και βέβαια πρόσωπα, άνθρωποι επώνυμοι και ανώνυμοι της πόλης, που υπήρξαν πρωταγωνιστές σημαντικών γεγονότων της και σφράγισαν την καθημερινή ζωή των Γρεβενών. Το ιστορικοφωτογραφικό Πρόγραμμα του Βαγγέλη Νικόπουλου θα συνεχιστεί. Αυτό είναι μόνον η αρχή. Ήδη ο ίδιος διαθέτει μερικές χιλιάδες φωτογραφίες, ώστε αναμένουμε να δούμε και τους επόμενους καρπούς της εργώδους προσπάθειας.

Ο Βαγγέλης Νικόπουλος, πέρα από το έργο που έχει προσφέρει με τα λευκώματά του, μας διδάσκει και κάτι σημαντικό: ότι μπορεί κανείς να συνδυάσει Τέχνη και Ιστορία, να προσεγγίσει την ιστορία μέσα και από την τέχνη, αλλά και πως και η τέχνη είναι αντανάκλαση της ιστορίας. Ιστορία σημαίνει δράση ανθρώπων μέσα στον χώρο και τον χρόνο, στον οποίο βέβαια κινείται και η τέχνη, ώστε να δημιουργείται διάλογος και αλληλεπίδραση μεταξύ τέχνης και ιστορίας. Από αυτήν την άποψη θα χαρακτήριζα τον αγαπητό Βαγγέλη αφενός Καλλιτέχνη, αφετέρου Ιστορικό, ή αν θέλετε «Καλλιτέχνη Ιστορίας». Να διατυπώσω και μία σκέψη σχετικά με αυτό: Τα λευκώματα του Βαγγέλη Νικόπουλου θα ήταν απολύτως χρήσιμο διδακτικό μέσο (ίσως και σε ψηφιακή μορφή) για τη διδασκαλία της τοπικής ιστορίας στα σχολεία, αλλά και για εργασίες μαθητικών ομάδων σε μεγαλύτερες τάξεις. Η δύναμη της εικόνας, η περιέργεια που προκαλεί, το ενδιαφέρον που κεντρίζει αλλά και η φαντασία που καλλιεργεί, αποτελούν το τέλειο έναυσμα για τη μελέτη της ιστορίας στους μαθητές.

Ο Βαγγέλης Νικόπουλος μας διδάσκει όμως και κάτι ακόμη, που είναι σχεδόν κανόνας στους Έλληνες: ότι η πρωτοβουλία και ενεργοποίηση ενός ανθρώπου μπορεί να αποδώσει μεγάλους καρπούς, ότι το προσωπικό ενδιαφέρον μπορεί να παραγάγει έργο μεγαλύτερο από ό,τι θα μπορούσε να παραγάγει ένας οργανωμένος φορέας. Να το πω κι αλλιώς: Όταν κάποιος ξεκινήσει με μεγάλη ένταση και αγάπη, αλλά και με αρκετή «τρέλα» ένα έργο, τότε και άλλοι θα ακολουθήσουν και θα φέρουν αποτέλεσμα. Και οι άλλοι υπάρχουν στην περίπτωση του Βαγγέλη. Είναι όλοι όσοι τον συνδράμουν στην ανεύρεση φωτογραφιών ή πληροφοριών, αλλά και όσοι τον χαίρονται.

Για κλείσιμο κάτι δικό μου προσωπικό: Το να βραβεύεται ένας Δυτικομακεδόνας από τα ταπεινά Γρεβενά, που δεν είναι γνωστά για μεγάλες προσωπικότητες, σε μια αίθουσα από την οποία πέρασαν ιερά τέρατα των ελληνικών Γραμμάτων, της Επιστήμης και των Τεχνών, με γεμίζει με περισσή περηφάνεια, και μάλιστα απέναντι στους συναδέλφους στο κέντρο της χώρας. Μπορώ να τους λέω «να τι ανθρώπους βγάζει ο τόπος μας»! Αυτή η ημέρα, 19 Δεκ. 2019, θα μείνει στην ιστορία των Γρεβενών και της Δυτ. Μακεδονίας. Εύγε, Βαγγέλη! Είσαι και ήρθες πρώτος, και με την αναγνώριση της Ακαδημίας Αθηνών. Καλή δύναμη στη συνέχεια του έργου σου για τον τόπο μας.