«Δεν έχεις ανάγκη εσύ…» ή μήπως έχεις; Η φράση που αντί για καλό φέρνει θυμό (της Πηνελόπης Μελίδου MSc Ψυχολόγος Υγείας)

«Δεν έχεις ανάγκη εσύ, εσύ είσαι δυνατός/ή», «Δεν έχεις ανάγκη εσύ, τα καταφέρνεις όλα μια χαρά», «Δεν έχεις ανάγκη εσύ, πάντα κάπως βρίσκεις τον τρόπο σου», «Τι ανάγκη έχεις εσύ; δεν σου λείπει και τίποτα…», «Δεν έχεις ανάγκη εσύ, τόσα πέρασες και τα έκανες όλα μόνος/η σου».

Σου φαίνονται γνώριμες οι παραπάνω φράσεις; μήπως τις έχεις πει; μήπως σου τις έχουν πει;

Είμαι σίγουρη πως κάποια στιγμή στη ζωή σου και τις έχεις πει αλλά και σου τις έχουν πει. Είναι φράσεις που πολλές φορές βγαίνουν αβίαστα από συνήθεια. Τις έχουμε μάθει καλά. Νομίζουμε ότι είναι για καλό. Ότι θα βοηθήσουμε λέγοντας τες. Πόσο έχεις βοηθηθεί πραγματικά, όμως, όταν κάποιος άλλος τις έχει πει σε εσένα; πόσο πιο «καλά» ένιωσες μόλις την άκουσες από κάποιον άλλον; πόσο ανάγκη είχες να ακούσεις τη συγκεκριμένη φράση σε μια δύσκολη και απαιτητική περίοδο της ζωής σου;

Σκέφτομαι πως αν πραγματικά λάβουμε υπόψιν μας αυτή τη φράση, τότε κανείς δεν έχει τελικά ανάγκη. Όλοι θα έπρεπε να είμαστε καλά. Να ανταποκρινόμαστε σε όλα τέλεια. Να μη ζητάμε βοήθεια. Να νιώθουμε καλά με τον εαυτό μας. Τελικά, όμως, αυτό δεν συμβαίνει. Άρα μάλλον μήπως έχουμε ανάγκη τελικά; μήπως δεν είμαστε και τόσο παντοδύναμοι όσο πιστεύαμε ή καλύτερα όσο μας κάνανε οι άλλοι να πιστεύουμε; Μήπως αυτή η φράση αντί να μας κάνει καλύτερα μας κάνει χειρότερα; μήπως αντί να δίνει χώρο και χρόνο στα συναισθήματα και στις σκέψεις μας, αντίθετα τα υποβαθμίζει και τα κάνει να κρύβονται και να καταπιέζονται;

Κάθε φορά που πας να πεις «εσύ δεν έχεις ανάγκη…» να σκέφτεσαι ότι με αυτή τη φράση:

–        Κλείνεις το στόμα του άλλου. Δεν τον αφήνεις να μιλήσει γι’ αυτό που τον απασχολεί. Κλείνεις την πόρτα. Δείχνεις ότι δεν θέλεις να ακούσεις αυτό που για τον άλλον είναι δύσκολο. Για να σου λέει ο άλλος ότι κάτι τον δυσκολεύει σημαίνει ότι όντως ισχύει αυτό. Ότι όντως νιώθεις περίεργα και έχει ανάγκη να μιλήσει σε κάποιον. Λέγοντας του αυτή τη φράση, τον κάνεις απλά την επόμενη φορά να μην έρθει σε εσένα.

–        Εκδηλώνεις με έναν μη βοηθητικό τρόπο τον θαυμασμό και την εμπιστοσύνη που έχεις στο άτομο. Εσύ μπορεί να το λες επειδή είσαι σίγουρος/η ότι μπορεί να τα καταφέρει. Έχει όλα τα εφόδια για να το κάνει. Κανείς δεν αμφισβητεί την πρόθεσή σου, αλλά είναι σημαντικό να σκεφτείς και τον λόγο που το άτομο αυτό νιώθει ότι μπορεί να μην τα καταφέρει. Να σκεφτείς τον λόγο που επέλεξε εσένα να πει τις σκέψεις του. Προσπάθησε πρώτα να ακούσεις, πριν βιαστείς να ενθαρρύνεις. Το να είσαι καλός ακροατής κάποιες φορές είναι πιο βοηθητικό από το να είσαι καλός ομιλητής.

–        Αποφεύγεις να κάτσεις να ακούσεις αυτό που δυσκολεύει το άτομο. Μπορεί όντως να μην έχεις χρόνο, διάθεση κλπ για να στηρίξεις τον άνθρωπο που έρχεται και σου λέει ότι προβληματίζεται για κάτι. Και αυτό είναι απολύτως κατανοητό. Αντί, λοιπόν, να του πεις την συγκεκριμένη φράση και να αποφύγεις τη συζήτηση πες απλά ότι αυτή την περίοδο δεν μπορείς να φανείς βοηθητικός γιατί ήδη και εσύ έχεις να διαχειριστείς άλλα θέματα. Το άτομο θα το εκτιμήσει πολύ περισσότερο από το να του πεις απλά «δεν έχεις ανάγκη εσύ….» όπου εκείνη τη στιγμή «έχει ανάγκη».

–        Υποβαθμίζεις την ανάγκη του ανθρώπου που έρχεται σε εσένα να συζητήσει ή να ζητήσει βοήθεια. Για εσένα προσωπικά το θέμα που απασχολεί μπορεί να είναι γελοίο ή πολύ απλό για να το διαχειριστείς. Για τον άλλον άνθρωπο, όμως, μπορεί να είναι εξαιρετικά σημαντικό, δύσκολο, δυσκατανόητο κλπ. Για να ζητάει βοήθεια ή συζήτηση γύρω από αυτό, σημαίνει ότι πραγματικά έχει ανάγκη από μια στήριξη και βοήθεια. Την επόμενη φορά που κάποιος θα σου πει κάτι που τον απασχολεί απλά άκου πρώτα και μη βιαστείς να πεις ότι θα τα καταφέρει ή ότι δεν έχει ανάγκη. Γιατί μπορεί το ζήτημα το Χ, να είναι εξαιρετικά σημαντικό ή δύσκολο.

–        Δηλώνεις εμμέσως, ότι το άτομο δεν έχει δικαίωμα να μην μπορεί να τα καταφέρει σε κάτι. Ότι πρέπει σε όλα να είναι τέλειος. Να μην δυσκολεύεται. Να μην παραπονιέται. Να ανταπεξέρχεται σε όλα και σε όλους. Δεν δικαιούται να έχει δύσκολες στιγμές ή απλά να μην θέλει να κάνει κάτι. Μπορεί εσύ άμεσα να μην έχεις πρόθεση ή να μην πιστεύεις κάτι τέτοιο… σκέψου όμως όταν σου λένε εσένα κάτι παρόμοιο τι νιώθεις και τι σκέφτεσαι, πως ερμηνεύεις την συγκεκριμένη έκφραση.

–        Ωθείς έμμεσα το άτομο στην υπερπροσπάθεια ώστε να τα καταφέρει. Λέγοντας του μια τέτοιου είδους έκφραση δεν αφήνεις καν την πιθανότητα αποτυχίας. Είσαι σίγουρος ότι μπορεί να τα καταφέρει. Και ξέρεις κάτι; αυτό φοβίζει τον άνθρωπο. Τον τρομάζει το ενδεχόμενο αποτυχίας γιατί εσύ πίστευες τόσο πολύ σε αυτόν, με αποτέλεσμα να υπερπροσπαθεί για να μην σε απογοητεύσει. Η υπερπροσπάθεια όμως συνήθως έχει πρόσημο αρνητικό. Όταν υπερπροσπαθούμε πλημμυριζόμαστε από άγχος να επιτύχουμε, δεν βλέπουμε καθαρά και τελικά το αποτέλεσμα δεν είναι πάντοτε το επιθυμητό.

Ναι. Το ξέρω. Δεν το λες για κακό. Εσύ θέλεις να βοηθήσεις και να ενθαρρύνεις τον άνθρωπό σου. Σε προσκαλώ, όμως, να σκεφτείς πόσες φορές εσένα σε βοήθησε τελικα η συγκεκριμένη φράση όταν κάποιος έτυχε να σου την πει; είμαι σχεδόν σίγουρη ότι όταν την άκουσες είπες από μέσα σου «δεν χρειάζομαι να ακούσω κάτι τέτοιο αυτή τη στιγμή…». Και τελικά αντί για καλό αυτή η φράση έφερε περισσότερο θυμό, περισσότερη απομόνωση και περισσότερη «υπερ»-προσπάθεια ώστε να μην υπάρξει αποτυχία και δεν μπορέσεις να ανταποκριθείς τελικά στο «δεν έχεις ανάγκη εσύ…».

Να σε ρωτήσω, όμως, κι εγώ κάτι; Σαν Πηνελόπη και μετά σαν ψυχολόγος… γιατί να μην έχεις ανάγκη; είναι τόσο κακό να έχεις ανάγκη δηλαδή; Εγώ προσωπικά χαίρομαι να έχω ανάγκη γιατί έτσι αγαπώ περισσότερο τον εαυτό μου. Αντιλαμβάνομαι ότι δεν μπορώ να είμαι σε όλα καλή και συμφιλιώνομαι με αυτή την πτυχή του εαυτού μου. Άλλωστε, αυτή η «ανάγκη» μου φέρνει πολλά καλά. Πολύ περισσότερα από το να μην την είχα. Με φέρνει κοντά με άλλους ανθρώπους, με διαφορετικούς τρόπους σκέψης, με διαφορετικά μάτια, με διαφορετικές κουλτούρες. Επίσης, εξαιτίας αυτής της ανάγκης αναπτύσσω δεξιότητες όπως η συνεργασία, το να ακούω και να μη μιλάω, το να συγχωρώ τον εαυτό μου και τον άλλον άνθρωπο όταν κάνει λάθη, να ξεχωρίζω τους αληθινούς ανθρώπους και να τους κρατάω δίπλα μου, να αντιλαμβάνομαι ότι ζω και υπάρχω. Γιατί κανένας νεκρός οργανισμός δεν έχει ανάγκη. Μόνο οι ζωντανοί έχουμε, και η αίσθηση της ζωής είναι το πιο όμορφο πράγματα στον κόσμο.

Αυτά ήθελα να σου πω. Εύχομαι αυτή τη χρονιά να χρησιμοποιείς λίγο λιγότερο αυτή την έκφραση και να δίνεις λίγο περισσότερο την αγκαλιά σου. Θα δεις. Θα είναι καλύτερα. Πολύ καλύτερα.