Κλειστό σχολείο. Αγχωμένοι γονείς. Κλειστές εξωσχολικές δραστηριότητες. Απομάκρυνση από φίλους. Και ένα τεράστιο γιατί κατακλύζει τα παιδιά μικρής αλλά και λίγο πιο μεγάλης ηλικίας. «Γιατί έκλεισε το σχολείο;» «Γιατί δεν μπορώ να πάω στο φίλο μου να παίξουμε;» «Γιατί δεν βγαίνουμε άλλο έξω;» και πολλές άλλες ερωτήσεις η μια μετά την άλλη που οι γονείς δεν ξέρουν πώς να το εξηγήσουν καλύτερα.
Όχι μόνο οι ενήλικες αλλά και τα παιδιά βιώνουν έντονα συναισθήματα σε όλη αυτή τη δύσκολη περίοδο που περνάμε. Ειδικότερα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα παιδιά σε πολλές περιπτώσεις βιώνουν ένα «τσακ» πιο έντονα συναισθήματα λόγω και της αδυναμίας τους να κατανοήσουν ακριβώς την κατάσταση. Επομένως είναι εύκολο να καταφύγουν στην φαντασία τους, δημιουργώντας την δική τους ιστορία και το δικό τους νόημα – που πολλές φορές είναι πολύ πιο τρομακτικό από την πραγματικότητα.
Το κάθε παιδί ανάλογα με την ηλικία και το γνωστικό του επίπεδο αντιλαμβάνεται διαφορετικά το τι συμβαίνει. Ακόμη και σε περίπτωση που μπορεί να μην κατανοεί το τι συμβαίνει, μπορεί να βιώσει άγχος, φόβο, πανικό παρατηρώντας τους αγχώδεις γονείς και τις αλλαγές στη συμπεριφορά και στα συναισθήματά τους.
Πως μπορούμε, λοιπόν, να ενημερώσουμε με απλό και αποτελεσματικό τρόπο τα παιδιά ώστε να τα βοηθήσουμε να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους;
Προετοιμασία συζήτησης
– Βρες μια ώρα της ημέρας που το παιδί θα είναι ήρεμο και έτοιμο να συζητήσει. Μην επιλέξεις να κάνεις τη συζήτηση σε μια ώρα που γνωρίζεις ότι το παιδί είναι περισσότερο ανήσυχο. Απέφυγε τη συζήτηση τις βραδυνές ώρες. Επίσης, είναι σημαντικό να είσαι κι εσύ ήρεμος/η κατά τη διάρκεια τη συζήτησης, καθώς το παιδί μπορεί να λάβει το δικό σου άγχος μέσα από τον τόνο της φωνής σου, τις κινήσεις σου.
– Βρες ένα χώρο που θα είστε μόνοι σας και φρόντισε να μην υπάρχουν διακοπές (αθόρυβο κινητό, ειδοποιήσεις κλπ).
– Δεν είναι ανάγκη να ενημερώσεις το παιδί μόνος/η. Καλό θα είναι η συζήτηση να γίνει και με τους δυο γονείς.
–
Διαδικασία συζήτησης
– Μίλα ανοιχτά και ειλικρινά. Είναι κατανοητό ότι θέλεις να προστατέψεις το παιδί, ωστόσο, η απόκρυψη πληροφοριών μπορεί να δυσκολέψει τα πράγματα.
– Χρησιμοποίησε κατανοητό λεξιλόγιο, εύκολες λέξεις. Προσάρμοσε το λεξιλόγιο και την έκφραση σου ανάλογα με την ηλικία και το γνωστικό επίπεδο του παιδιού. Απέφυγε τις δυσνόητες λέξεις και σύνθετους ιατρικούς όρους.
– Απέφυγε λεξιλόγιο που μπορεί να καλλιεργήσει το στίγμα – κατηγορίες για το ποιος ευθύνεται, αρνητικοί χαρακτηρισμοί για συγκεκριμένες χώρες, λαούς κλπ. Τόνισε ότι είναι ένας ιός που δεν κάνει εξαιρέσεις σε κοινωνικά, φυλετικά, οικονομικά επίπεδα.
– Πολλές φορές τα παιδιά προτιμούν να λαμβάνουν πληροφορίες σε δόσεις και όχι όλα με τη μια. Διερέυνησε πόσα και μέχρι που θέλει να γνωρίζει και μην το υπερφορτώνεις με περιτές πληροφορίες (π.χ ποσοστά θανάτου) που δεν μπορεί να διαχειριστεί.
– Επανέλαβε όσες φορές χρειαστεί κάτι που το παιδί δυσκολεύεται να κατανοήσει.
– Χρησιμοποίησε το όνομα του ιού (Κορονοϊός) και όχι άλλες όπως «αυτό», «αυτό το πράγμα» κ.α. καθώς κάτι τέτοιο μπορεί να δημιουργήσει μεγάλη σύχγυση στο παιδί.
– Ενθάρρυνέ το να εκφράσει τα συναισθήματα του και να κάνει ερωτήσεις.
– Απάντησε στις ερωτήσεις του παιδιού με ειλικρίνεια και σε ερωτήσεις που τυχόν δεν γνωρίζεις, απάντησε απλώς «δεν γνωρίζω». Απέφυγε να πεις ψέμματα.
– Προσπάθησε να εξερευνήσεις τι γνωρίζει ήδη το παιδί για τον ιό – ώστε να εντοπίσεις τυχόν παρανοήσεις.
– Δώσε ιδιαίτερη προσοχή όταν μιλάς με κάποιον άλλον ενήλικα και είναι μπροστά το παιδί. Τα παιδιά διαθέτουν τεράστια φαντασία, έτσι λοιπόν, αν ακούσουν κάτι που δεν τους είναι πολύ ξεκάθαρο μπορεί να πλάσουν με το μυαλό τους μια ιστορία που απέχει αρκετά από την πραγματικότητα και το αποτέλεσμα να είναι η δημιουργία φόβου και υποψίας ότι υπάρχουν μυστικά.
Ενθάρρυνε την έκφραση συναισθημάτων
– Μοιράσου μαζί με το παιδί και τα δικά σου συναισθήματα και σκεψεις.
– Μίλησε του για τα συνήθη συναισθήματα που εμφανίζονται στην περίοδο που διανύουμε.
– Δώσε στο παιδί την ευκαιρία να εκφράσει τα συναισθήματα όποια κι αν είναι αυτά, δύσκολα ή όχι.
– Σεβάσου τη σιωπή του. Εάν επιλέξει να μην μιλήσει μην το πιέσεις καθώς θα δυσκολέψεις την κατάσταση.
– Υπογράμμισε και τόνισε αρκετές φορές ότι όλα όσα νιώθει αυτή την περίοδο είναι απόλυτα φυσιολογικά.
– Δείξε κατανόηση, σεβασμό και αποδοχή σε αυτά που νιώθει. Απέφυγε να κρίνεις και να υποδείξεις πως θα πρέπει ή δεν πρέπει να νιώθει. Απλά άκου.
– Φρόντισε να μην κατακλύσεις το παιδί με τις δικές σου ανησυχίες καθώς τα παιδιά ψάχνουν σημάδια μέσα από τη συμπεριφορά των μεγαλύτερων για το πώς να διαχειριστούν τις δικές τους ανησυχίες.
– Ενθάρρυνε το παιδί να επικοινωνεί μέσω τηλεφώνου με τα αγαπημένα του πρόσωπα (παππούδες, γιαγιάδες, συγγενείς, φίλους) ώστε να μην ανησυχεί και να σιγουρευτεί ότι είναι καλά.
– Επιβεβαίωσε στο παιδί ότι είσαι εκεί για ό,τι χρειαστείς, οποιαδήποτε στιγμή.
– Προς το τέλος της συζήτησης μπορείς να κάνεις τις ακόλουθες ερωτήσεις για να δεις τι κατάλαβε από τη συζήτηση σας: Υπάρχει κάτι άλλο που δεν είπαμε και σε ανησυχεί αυτή τη στιγμή που μιλάμε; μπορούμε να το συζητήσουμε!, Πως νιώθεις μετά την κουβέντα μας; Τι άλλο θα ήθελες να μάθεις;, Εάν έπρεπε να εξηγήσεις σε ένα φίλο σου/στο κουκλάκι σου τι συζητήσαμε τι θα του έλεγες;
Περιόρισε την έκθεση στα ΜΜΕ
– Προσπάθησε να περιορίσεις την έκθεση του παιδιού στα ΜΜΕ τα οποία εντείνουν το άγχος.
– Εξήγησε στο παιδί ότι πολλές ειδήσεις που προβάλλονται στην τηλεόραση και στο ιντερνετ μπορεί να βασίζονται σε φήμες ή ψευδείς πληροφορίες. Επομένως, είναι σημαντικό να βασιζόμαστε σε έγκυρες πληροφορίες.
– Όταν το παιδί εκτίθεται στα ΜΜΕ, προσπάθησε να είσαι μαζί του ώστε να μπορείς να εξηγείς τις πληροφορίες, να διευκρινήσεις τυχόν παρερμηνείες αλλά και να ελέγχεις γενικότερα την έκθεση.
Δώσε πρακτικές οδηγίες (και μέσα από το παιχνίδι)
– Εξήγησε τις πρακτικές υγιεινής που πρέπει να γνωρίζει ώστε να προστατέψει τον εαυτό του (τακτικό πλύσιμο χεριών, καθαρισμός παιχνιδιών, αποφυγή αγγίγματος προσώπου κλπ) – αυτό δίνει στο παιδί μια αίσθηση ελέγχου της κατάστασης και ότι μπορεί να φροντίσει μόνο του τον εαυτό του
– Σε περίπτωση που έχετε παιχνίδια όπως ιατρικά εργαλεία, μπορείς να δημιουργήσεις ένα παιχνίδι που να περιλαμβάνει τα συμπτώματα και τον τρόπο αντιμετώπισης ώστε να γνωρίζει πότε πρέπει να έχει περισσότερη προσοχή.
– Μπορείτε να κάνετε με ένα παιχνίδι κουίζ με τους κανόνες υγιεινής (π.χ. ο καλύτερος τρόπος για να διώξουμε τα μικρόβια είναι να πλύνουμε τα χέρια μας με… α) σκέτο νερό, β) με νερό και σαπούνι, γ) μωρομάντηλο. Σε κάθε σωστή απάντηση μπορούμε να δώσουμε μια επιβράβευση στο παιδί, λεκτική ή υλική.
– Εξήγησε ότι αυτή την περίοδο δεν μπορούμε να αγκαλιαζόμαστε και να φιλιόμαστε τόσο άνετα όσο πριν.
– Εξήγησε ότι ο κορονοϊός δεν είναι τόσο σοβαρός στα παιδιά όσο στους ενηλίκους, αλλά είναι εξίσου σημαντικό και τα παιδιά να προσέχουν.
– Διαβάστε παρέα παραμύθια που έχουν φτιαχτεί ειδικά για τον κορονοϊό. Εδώ σου έχω κάποια χρήσιμα links: https://www.ebooks4greeks.gr/h-agnwsth-kyra-koronoios, https://www.openbook.gr/covibook/
– ΜΗΝ «παρκάρεις» το παιδί μπροστά σε ένα τάμπλετ!
Επισκέψου έναν ειδικό ψυχικής υγείας
Εάν νιώθεις ότι δεν γνωρίζεις πώς να μιλήσεις στο παιδί σου ή δυσκολεύεσαι σημαντικά ζήτησε τη βοήθεια ενός/μιας ειδικού ψυχικής υγείας, ο/η οποίος/α θα σε βοηθήσει να βρεις τον κατάλληλο και πιο βοηθητικό τρόπο να υποστηρίξεις το παιδί σου (και) μέσα από διάφορες τεχνικές και παιχνίδια.
Εάν παρατηρήσεις κάποιες από τις παρακάτω συμπεριφορές στο παιδί, είναι εξαιρετικά σημαντικό να αναζητήσεις βοήθεια:
– Παλινδρόμηση σε προηγούμενο αναπτυξιακό στάδιο (ενούρηση, πιπίλα, ξαφνικές φοβίες)
– Αλλαγές στον ύπνο και τη διατροφή
– Αλλαγές στη συμπεριφορά (ξαφνική επιθετικότητα, απομόνωση)
– Επίμονες κατηγορίες ότι το ίδιο ευθύνεται για την εμφάνιση του ιού
– Συνεχόμενη αποχή από το παιχνίδι
– Έντονα και με διάρκεια σωματικά συμπτώματα
Παρατήρησε το παιδί, συνήθως τα παιδιά δεν εκφράζουν λεκτικά τις ανησυχίες τους αλλά μέσα από το παιχνίδι, την ζωγραφική τους. δεν είναι σύνηθες να έρχεται ένα παιδί και να λέει απλά «ανησυχώ για….»
Ενδεικτικές ερωτοαπαντήσεις:
Μαμά, μπαμπά τι είναι αυτό το covid-19;
«Ο covid-19 είναι η συντομογραφία ενός ιού μου λέγεται κορονοϊος στα ελληνικά. Οι γιατροί και οι επιστήμονες δουλεύουν πολύ για να μάθουν πως λειτουργεί αυτός ο ιός.
Ο συγκεκριμένος ιός κάνει τους ανθρώπους να αρρωσταίνουν. Οι γιατροί πιστεύουν πως οι περισσότεροι άνθρωποι θα είναι καλά, ειδικά τα παιδιά. Κάποιους άλλους ανθρώπους, όμως, είδικα τους μεγαλύτερους και αυτούς που έχουν κι άλλα προβλήματα υγείας μπορεί να τους κάνει να αρρωστήσουν πολύ βαριά. Το σίγουρο όμως είναι ότι όλοι οι γιατροί και οι επιστήμονες κάνουν τα πάντα για να βρουν τρόπους να βοηθήσουν όλους τους ανθρώπους ώστε να μην αρρωστήσουν. Επίσης, ο ιός αυτός δεν κάνει διακρίσεις. Όλοι οι άνθρωποι από όλο τον κόσμο είτε είναι πλούσιοι είτε είναι φτωχοί, είναι είναι λευκοί είτε έγχρωμοι μπορεί να αρρωστήσουν από αυτόν.»
Κι εγώ τι μπορώ να κάνω για να μην αρρωστήσω;
«Οι γιατροί μας έχουν δώσει κάποιες οδηγίες που αν τις ακολουθήσουμε θα ειμαστε προστατευμένοι και θα είναι πιο δύσκολο να μας βρει ο ιός. 1) όταν βήχουμε ή φτερνιζόμαστε θα πρέπει να το κάνουμε στον αγκώνα μας ή σε ένα χαρτομάντηλο, το οποίο θα πετάξουμε απευθείας μόλις το χρησιμοποιήσουμε στον κάδο με τα σκουπίδια. Ποτέ δεν χρησιμοποιούμε το χεράκι μας ώστε να φτερνιστούμε ή να βήξουμε. 2) δεν πρέπει να ακουμπάμε με τα χεράκια μας το στόμα, τη μύτη κα τα μάτια, γιατί έτσι μπορεί να βάλουμε τον ιό μέσα στο σώμα μας – μπορούμε να το κάνουμε σαν παιχνίδι, όποιος ακουμπάει τα συγκεκριμένα σημεία χάνει και μαζεύει «ψείρες» 3) πρέπει να πλένουμε τα χέρια μας με σαπούνι και νερό για τουλάχιστον 20 δευτερόλεπτα ώστε να σκωτόσουμε όλα τα μικρόβια 4) πρέπει να καθαρίζουμε τακτικά τα πράγματά μας, μπορούμε να ορίσουμε κάποιες μέρες μέσα στη βδομάδα που θα τις αφιερώνουμε στην καθαριότητα 5) εάν αισθανόμαστε άρρωστοι μένουμε σπίτι και δεν βγαίνουμε έξω για να μην κολλήσουμε τους άλλους ανθρώπους»
Και τι θα συμβεί εάν κάποιος αρρωστήσει;
«Αυτός ο ιός αντιδρά διαφορετικά σε κάθε άνθρωπο ξεχωριστά. Σε κάποιους ανθρώπους εμφανίζεται απλά πυρετός όπως όταν είμαστε άρρωστοι από τη γρίπη ή ένα απλό κρυολόγημα. Μπορεί να έχουν λίγο βήχα, πυρετό ή δυσκολία στην αναπνοή. Οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν αυτόν τον ιό δεν έχουν ασθενήσει βαριά. Υπάρχουν, όμως και κάποιοι άνθρωπο, πιο λίγοι σε αριθμό, που μπορεί να εμφανίζουν πιο σημαντικά προβλήματα. Εγώ όμως θέλω να σου πω ότι τώρα αν αρρωστήσεις δεν σημαίνει απαραίτητα ότι έχεις κορονοϊό. Οι άνθρωποι μπορεί να αρρωστήσουν από όλα τα είδη ιών. Αυτό που πρέπει να θυμάσαι είναι ότι ακόμη κι αν αρρωστήσεις, εμείς είμαστε εδώ για να σε φροντίσουμε για να γίνεις καλά».
Εγώ φταίω;
«Δεν έχει σε καμία περίπτωση να κάνει με εσένα αυτό. Ένας άνθρωπος δεν μπορεί να αρρωστήσει από κορονοϊό, επειδή ένας άλλος άνθρωπος είπε ή έκανε κάτι. Γι αυτό μην σκέφτεσαι ότι κάτι που μπορεί να είπες εσύ ή να έκανες ακόμη και όταν ήσουν νευριασμένος/η, μπορεί να έκαναν τον/ην μαμά/μπάμπά κ.ο.κ. να αρρωστήσει. Εσύ δεν έχει καμία ευθύνη είμαι πολύ σίγουρος/η γι’ αυτό που σου λέω»
Σε ευχαριστώ πολύ που διάβασες το άρθρο μου… δεν το θεωρώ καθόλου αυτονόητο! Για ό,τι χρειαστείς μη διστάσεις να επικοινωνήσεις μαζί μου!!
Πηνελόπη Μελίδου
MSc Ψυχολόγος Υγείας
Βας. Σοφίας 30, Πτολεμαίδα
2463400494, 6906928843
Βιβλιογραφία:
https://www.psychology.org.au/getmedia/38073179-4701-48bd-afd9-988c560ee2f9/20APS-IS-COVID-19-P1.pdf
https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/community/schools-childcare/talking-with-children.html
https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/prepare/managing-stress-anxiety.html
Πάρα πολύ χρήσιμο και κατατοπιστικό άρθρο Συγχαρητήρια!!!
ευχαριστώ πολύ! Ελπίζω να βοηθήσει τον κόσμο!
Καλή συνέχεια και δύναμη 🙂
συνχαρητήρια για το κειμένο σας,βοηθάει πολύ κοσμο συνεχίστε το έργο σας