Τον τελευταίο καιρό παρατηρείται μια σημαντική αύξηση των συναισθηματικών διαταραχών, και πιο συγκεκριμένα της κατάθλιψης σε όλες τις ηλικιακές ομάδες. Θα μπορούσαμε να πούμε με σιγουριά ότι η πανδημία έπαιξε και παίζει ουσιώδη ρόλο στην εμφάνιση αλλά και στην πορεία της κατάθλιψης. Σκέφτηκα, λοιπόν, να γράψω αυτό το κείμενο για εσένα που παλεύεις να κρατηθείς στα πόδια σου και να μην παραδώσεις τα όπλα στην κατάθλιψη.
Τι είναι η κατάθλιψη;
Η κατάθλιψη αποτελεί μια κλινική κατάσταση και για να δοθεί η διάγνωση της θα πρέπει το άτομο να πληροί κάποια συγκεκριμένα κριτήρια. Αρχικά, αξίζει να τονίσω ότι τη διάγνωση με τίτλο «καταθλιπτική διαταραχή» την δίνει μόνο ένας ειδικός ψυχίατρος ή κλινικός ψυχολόγος, όπου έχει εκπαιδευτεί και κατέχει τα απαραίτητα προσόντα για να αξιολογήσει κλινικά. Διαφέρει σημαντικά από τη θλίψη που μπορεί ανα περιόδους να βιώνουν όλοι οι άνθρωποι, αφού στην κατάθλιψη το άτομο βιώνει παρατεταμένη λύπη, απελπισία και απώλεια ευχαρίστησης και ενδιαφέροντος. Η κατάθλιψη υπάγεται στις διαταραχές διάθεσης. Ένα καταθλιπτικό επεισόδιο τείνει να μειώνεται με το χρόνο, ωστόσο εάν δεν αντιμετωπιστεί από ειδικό ψυχίατρο και ψυχολόγο μπορεί να διαρκέσει και παραπάνω από 5 μήνες. Αποτελεί μια από τις πρώτες αιτίες δυσλειτουργικότητας στην καθημερινή ζωή.
Ποια είναι τα κριτήρια για να δοθεί η διάγνωση της;
Παρόλο που μπορεί να ακούσουμε πολλούς ανθρώπους στην καθημερινότητα να λένε «έχω κατάθλιψη», στην πραγματικότητα οι άνθρωποι που πραγματικά έχουν κατάθλιψη είναι πολύ λιγότεροι και τα συμπτώματα τους διαφέρουν. Για να δοθεί η διάγνωση της από τον ειδικό θα πρέπει το άτομο να πληροί κάποια κριτήρια σύμφωνα με το DSM–V (διαγνωστικό και στατιστικό εγχειρίδιο ψυχικών διαταραχών). Αυτά είναι:
Να υπάρχει θλιμμένη διάθεση ή απώλεια ευχαρίστησης (ανηδονία) σε συνηθισμένες δραστηριότητες (σεξ, έξοδος με φίλους κλπ)
Επίσης, θα πρέπει να εμφανίζονται τουλάχιστον 4 από τα παρακάτω:
- Δυσκολίες στον ύπνο (αϋπνία): δυσκολία στο να αποκοιμηθεί, αδυναμία να ξανακοιμηθεί αφού ξυπνήσει κατά τη διάρκεια της νύχτας, παρατεταμένη διάρκεια ύπνου
- Ψυχοκινητική επιβράδυνση ή διέγερση
- Απώλεια όρεξης και απώλεια βάρους ή αύξηση όρεξης και αύξηση βάρους
- Απώλεια ενέργειας
- Αίσθημα αναξιότητας
- Δυσκολία στη συγκέντρωση, στη λήψη αποφάσεων, στη σκέψη
- Επανειλλημένες σκέψεις θανάτου
Επιπλέον, σύμφωνα με το νέο DSM – V φαίνεται να προστίθενται άλλα δυο στοιχεία που είναι:
- Η ύπαρξη κάποιων μανιακών συμπτωμάτων που δεν πληρούν τα κριτήρια για διπολική διαταραχή
- Έντονο άγχος
Για να δοθεί, λοιπόν, η διάγνωση τα παραπάνω θα πρέπει να εμφανίζονται καθημερινά, στο μεγαλύτερο μέρος της ημέρας και για τουλάχιστον δυο εβδομάδες. Επιπλέον, τα παραπάνω συμπτώματα θα πρέπει να προκαλούν σημαντική δυσφορία στον άνθρωπο και έκπτωση της λειτουργικότητάς του.
***Πολύ σημαντικό: για να δοθεί η διάγνωση θα πρέπει ο ειδικός να λάβει υπόψιν ότι τα παραπάνω ΔΕΝ οφείλονται σε φυσιολογικό πένθος.
Ποια είναι τα στάδια της κατάθλιψης;
Λαμβάνοντας υπόψιν τη διάρκεια και την σοβαρότητα των συμπτωμάτων η διάγνωση διακρίνεται σε ήπια, μέτρια, σοβαρή και πολύ σοβαρή (μείζων) καταθλιπτική διαταραχή.
Ποια είναι τα στατιστικά στοιχεία της κατάθλιψης;
Η «κλινική κατάθλιψη» ή «καταθλιπτική διαταραχή» αποτελεί μια από τις πιο διαδεδομένες ψυχικές διαταραχές. Θα μπορούσε κάλλιστα να χαρακτηριστεί ως «το κοινό κρυολόγημα της ψυχικής ασθένειας». Σε παγκόσμιο επίπεδο, 264 εκατομμύρια άνθρωποι από κάθε ηλικιακή ομάδα υποφέρουν από κατάθλιψη. Μάλιστα εφανίζεται δυο φορές πιο συχνά στις γυναίκες απ’ ότι στους άνδρες.
Με ποιες άλλες διαταραχές μπορεί να συνυπάρχει;
Η καταθλιπτική διαταραχή μπορεί να συνυπάρχει με:
- Αγχώδεις διαταραχές
- Διαταραχές που σχετίζονται με ουσίες
- Σεξουαλική δυσλειτουργία
- Διαταραχές προσωπικότητας
Ποια είναι τα αίτια της κατάθλιψης;
Γύρω από την εμφάνιση της κατάθλιψης και τα αίτια που συμβάλλουν υπάρχει η άποψη ότι υπάρχει μια ανισορροπία σε κάποιες χημικές ουσίες που υπάρχουν στον εγκέφαλο. Ωστόσο, πρόκειται για κάτι πολύ πιο περίπλοκο. Στην πραγματικότητα, η εμφάνιση της κατάθλιψης αποτελεί μια δυναμική και πολύπλοκη αλληλεπίδραση μεταξύ γενετικών, περιβαλλοντικών και ψυχολογικών παραγόντων. Η εμφάνιση της έχει να κάνει με τη σύνδεση, ανάπτυξη και λειτουργία κάποιων συγκεκριμένων νευρωνικών κυττάρων. Μάλιστα, ο ιππόκαμπος (περιοχή του εγκεφάλου, η οποία είναι υπεύθυνη για τον έλεγχο των συναισθημάτων, μνήμης και μάθησης) φαίνεται να είναι μικρότερος κατά 9-13% σε σχέση με τους ανθρώπους που δεν έχουν κατάθλιψη. Όσο μεγαλύτερο είναι το διάστημα που το άτομο υποφέρει από κατάθλιψη, τόσο το μέγεθος του ιπποκάμπου συρρικνώνεται. Ιδιαίτερα οι στρεσσογόνες συνθήκες μπορεί να συμβάλλουν με καθοριστικό τρόπο στον ελλιπή σχηματισμό συγκεκριμένων νευρώνων στη συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου. Όταν, ωστόσο, πλέον πραγματοποιείται σχηματισμός νέων νευρώνων τότε οι βλάβες επανορθώνονται και πλέον η διάθεση γίνεται καλύτερη. Η χρήση φαρμακευτικής αγωγής συμβάλλει με έμμεσο τρόπο στην ανάπτυξη εγκεφαλικών κυττάρων.
Φαίνεται, ωστόσο, να υπάρχει και ο ρόλος της κληρονομικότητας αφού το άτομο που έχει πρώτου βαθμού συγγενή που έχει ιστορικό κατάθλιψης, έχει αυξημένο κίνδυνο κατά 1,5-3% να εκδηλώσει και το ίδιο.
Ποια είναι η θεραπεία της κατάθλιψης;
Η θεραπεία της κατάθλιψης περιλαμβάνει την φαρμακευτική αγωγή και την ψυχοθεραπεία. Πιο συγκεκριμένα, όταν υπάρχει σοβαρή καταθλιπτική διαταραχή η φαρμακευτική αγωγή είναι απαραίτητη, στην οποία χορηγούνται συνήθως εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (SSRI) ή τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά. Παράλληλα, με την φαρμακοθεραπεία κρίνεται απαραίτητη και η ψυχοθεραπεία ώστε να μπορέσει το άτομο να βρει τους λόγους που οδηγήθηκε στην κατάθλιψη, να τους επεξεργαστεί και να αναπτύξει νέες δεξιότητες διαχείρισης και επίλυσης προβλημάτων.
Το να πάρει το άτομο μόνο φαρμακευτική αγωγή απαλύνει για λίγο, βραχυπρόθεσμα το πρόβλημα, και δεν το λύνει. Το χάπι λειτουργεί σαν χαλί. Σκέψου να έχεις ένα δωμάτιο που όλα τα πράγματα είναι πεταμένα (δύσκολες εμπειρίες) στο πάτωμα. Όταν πατάς επάνω με τα γυμνά σου πόδια πονάς. Οπότε βάζεις ένα χαλί (χάπι). Πλέον δεν πονάς τόσο. Τα πράγματα όμως εξακολουθούν να είναι από κάτω. Και μπορεί να προσθεθούν κι άλλα που μπορεί πλέον ακόμη και με το χαλί να πονάς πολύ. Με την ψυχοθεραπεία λοιπόν, παίρνεις ένα ένα τα πράγματα που είναι κάτω από το χαλί και σε κάνουν να πονάς και αρχίζεις να τα βάζεις στη θέση τους. Στα ράφια. Έτσι δεν θα πονάς πλέον, ακόμη κι αν δεν έχεις χαλί.
****Όταν η κατάθλιψη είναι ήπια ή μέτρια συστήνεται πρώτα η ψυχοθεραπεία και έπειτα η φαρμακευτική αγωγή.
«Ως ειδικός θα σου πω ότι μπορώ να φανταστώ σε κάποιο βαθμό πόσο δύσκολο είναι για εσένα όλο αυτό που περνάς. Πονάς, δυσκολεύεσαι, σκέφτεσαι ξανά και ξανά τα ίδια. Μπορεί να φτάσεις ακόμη και στο να πιστέψεις ότι ποτέ ξανά δεν θα είσαι όπως παλιά. Μπορεί να θεωρείς ότι για πάντα θα νιώθεις έτσι. Μπορεί ακόμη και να σκέφτεσαι πράγματα που έκανες ή δεν έκανες και να κατηγορείς αυστηρότατα τον εαυτό σου. Δεν υπάρχει διάθεση για τίποτα απολύτως. Ούτε για έξω. Ούτε για φίλους. Ούτε για ενδιαφέροντα για τα οποία παλιά τρελαινόσουν. Δεν έχει τίποτα νόημα πλέον. Απλά βουλιάζεις και αυτό δυσκολεύει. Αυτό που θα ήθελα να σου πω εγώ είναι ότι δεν χρειάζεται να γίνεις όπως παλιά. Γιατί αυτό το «παλιά» μάλλον σε έφτασε εδώ. Αυτό που χρειάζεται είναι να υπενθυμίζεις στον εαυτό σου ότι όλο αυτό που περνάς είναι παροδικό. Όσο κι αν σου φαίνεται παράξενο. Αν επιτρέψεις στον εαυτό σου να λάβει την κατάλληλη βοήθεια και να αγκαλιάσεις αυτή την ευάλωτη πλευρά σου, όλο αυτό το δύσκολο θα φύγει. Μπορεί τώρα να φαίνεται ακατόρθωτο αλλά θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σου ότι πολλοί άνθρωποι μου έχουν περιγράψει τα παραπάνω σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό. Κι όμως με συστηματική δουλειά βγήκαν από όλο αυτό το δύσκολο, ξαναεπένδυσαν στη ζωή τους και πλέον μάθανε ότι η πραγματική δύναμη είναι να αποδέχονται ότι κάποια στιγμή θα υπάρξουν και αδύναμοι. Και αυτό είναι απόλυτα οκ! Δεν μπορώ να ξέρω εάν όλοι οι άνθρωποι που παλεύουν με την κατάθλιψη θα τα καταφέρουν αλλά τους έχω εμπιστοσύνη, τους θεωρώ ικανούς να βοηθήσουν τον εαυτό τους, δεν τους βλέπω αδύναμους γιατί πραγματικά θέλει πολύ δύναμη να σηκώσεις μια κατάθλιψη, επομένως το πιο δύσκολο σημείο καταφέρνουν και το περνάνε ήδη. Σε ευχαριστώ πολύ που διάβασες το άρθρο μου… δεν το θεωρώ καθόλου αυτονόητο»
Με εκτίμηση,
Πηνελόπη Μελίδου
MSc Ψυχολόγος Υγείας
Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία
Βας. Σοφίας 30, Πτολεμαίδα
2463400494
Ευχαριστούμε πολύ για το άρθρο σας ιδίως αυτήν την περίοδο που βρισκόμαστε σε αυτήν την κατάσταση, άγχος για τα πάντα δυστυχώς κ πολλές φορές προσωπικά μου φέρνει σφίξιμο και πόνο στον αυχένα.
Εγώ ευχαριστώ που το διαβάσατε!! Το άγχος και το στρες επιδρούν με ισχυρό τρόπο στην ψυχική μας υγεία με αποτέλεσμα να βιώνουμε σωματικά προβλήματα που αν δεν λύσουμε τα ψυχικά ζητήματα που μας απασχολούν τα σωματικά προβλήματα θα μας ακολουθούν και θα επιδεινώνονται :/
Έχω περάσει την κρίση πανικού κ με την βοήθεια ειδικού γιατί μόνη μου φυσικά δν μπόρεσα να το διαχειριστώ το ξεπέρασα ευτυχώς, με πιάνει βέβαια που κ που αλλά έχω μάθει να το διαχειριζομαι, κάποιες φορές είναι δύσκολο σε πιάνει φόβος κρύος ιδρώτας αλλά προσπαθώ να το διώξω κ πάλι ευχαριστώ πολύ για την απάντηση κ για το άρθρο σας βοηθάει πάρα πολύ.
Ωραίο άρθρο έγραψες,τα ανέλυσες όλα,όσο γίνεται βέβαια απο ένα άρθρο στο ίντερνετ,κατανοήτο και για εμάς που δεν είμαστε ειδικοί! Αλλα πιο πολύ μάρεσε που έγραψες.. Σε ευχαριστώ πολύ που διάβασες το άρθρο μου… δεν το θεωρώ καθόλου αυτονόητο»
Ευχαριστώ πολύ για το σχόλιο!! να είστε καλά!!