Στη μνήμη του δάσκαλου Κωνσταντίνου Σιαμπανόπουλου (1923-2005) για τα 15 χρόνια από το θάνατό του

Στο βουνό Μπούρινος σκόρπισαν την τέφρα του Eldridge Moores (1938 – 2018) τα παιδιά του

Συμπληρώθηκαν δύο χρόνια από τον θάνατο του κορυφαίου Αμερικανού γεωλόγου E. Moores και 14 μήνες από την ημέρα που τα παιδιά του, Μπράιαν και Κατ, σκόρπισαν την τέφρα του στο βουνό Μπούρινος.

Ο Moores υπήρξε τεράστια προσωπικότητα στον χώρο της παγκόσμιας γεωλογίας. Θεωρούνταν ως ένας από τους πατέρες της θεωρίας των τεκτονικών πλακών με βάση την επιστημονική του εργασία πάνω στους οφιόλιθους του Μπούρινου.

Επισκέφθηκε για πρώτη φορά την περιοχή του Μπούρινου το 1963, στα βήματα του Γάλλου γεωλόγου J. Brunn 1911-2006 και τελευταία στις 15 Σεπτεμβρίου 2018. Καθηγητής του Πανεπιστημίου Καλιφόρνια Davis, έκανε το ταξίδι Αμερική-Κοζάνη-Γρεβενά πάνω από 50 φορές για πολύμηνες καλοκαιρινές εξερευνήσεις. Έμαθε την ελληνική γλώσσα, έκανε φίλους, αγάπησε τον τόπο, την ιστορία, τον πολιτισμό μας και έγινε φανατικός φιλέλληνας.

Από το βιογραφικό του: «Ο καθηγητής Eldridge Moores, δημοσίευσε την πετρολογία και τη δομή των οφιολιθικών πετρωμάτων του όρους Βούρινος στην Βόρεια Ελλάδα ως ειδική διατριβή (118), εκ μέρους της Γεωλογικής Εταιρείας της Αμερικής το 1969. Αυτή η εργασία αποτέλεσε την πρωτοποριακή διατριβή στην επανάσταση των τεκτονικών πλακών. Σ’ αυτή τη διατριβή ο Έλντριτζ πρότεινε το τμήμα των οφιόλιθων του Μπούρινου ως ένα τεχνητό κομμάτι της λιθόσφαιρας, τα απομεινάρια μιας τεκτονικής πλάκας. Το λιθοσφαιρικό τμήμα του Βούρινου έχει καταστεί εναλλάξιμο με αυτό της ωκεάνιας λιθόσφαιρας. Η τεκτονική στρωματογραφική στήλη του Βούρινου αναπαράγεται ως ανάλογη με την λιθοσφαιρική κορυφογραμμή σε εγχειρίδια σε όλον τον κόσμο..».

«…Υπήρξε Πρόεδρος της Αμερικανικής Γεωλογικής Εταιρείας το 1996…Υπήρξε Αντιπρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Γεωλογικών Επιστημών από το 2004 ως το 2008 κατά την περίοδο στην οποία γεννήθηκε και εδραιώθηκε η ιδέα των γεωπάρκων».

Απώτερη ύψιστη τιμή για τον τόπο μας ήταν η επιθυμία του να διασκορπιστεί η τέφρα του στον βουνό Μπούρινος και είναι μεγάλες οι υποχρεώσεις της πολιτείας, φορέων, συλλόγων, πολιτών να αναδείξουν μέσα από το έργο του την παγκόσμια γεωκληρονομιά και αξία της ευρύτερης περιοχής Πίνδου, Βουνάσσας, Βούρινου, όπως αυτή προβάλλεται και προτείνεται μέσα από την οργάνωση και λειτουργία του φορέα Γεωπάρκο Τηθύος Γρεβενών-Κοζάνης.

Είχε πει: «Η Ελλάδα είναι υπέροχη χώρα, νιώθω ευτυχής που είχα την ευκαιρία να δουλέψω εκεί… Νιώθω δεύτερη πατρίδα μου τα Γρεβενά, την Κοζάνη, το Χρώμιο, την Ελλάδα».

«Ο Μπούρινος είναι διάσημος και σημαντικός, είναι ένα από τα καλύτερα μέρη του κόσμου για να δει κανείς πως μια θαλάσσια τεκτονική πλάκα μοιάζει».

Το Χρώμιο και ο Moores

Στην καρδιά του οφιολιθικού συμπλέγματος του Μπούρινου, ο οικισμός Χρώμιο δίκαια χαρακτηρίζεται ως γεωλογικό-μεταλλευτικό χωριό. Από το υπέδαφος της ευρύτερης περιοχής εξορύσσονται χρωμίτης (από το 1891), ολιβίνης, ατταπουλγίτης, σαπωνίτης. Λειτούργησαν και λειτουργούν εργοστάσια και ορυχεία. Οι επισκέψεις, φιλοξενίες, συναναστροφές με γεωλόγους, μεταλλειολόγους, τεχνίτες, εργατικό προσωπικό είναι διαρκείς. Έχει δημιουργηθεί γεωλογική-μεταλλευτική συνείδηση.

Οι φορείς και όλοι οι κάτοικοι του χωριού υποδέχθηκαν θερμά τον Ε. Moores με την οικογένειά του στις 22 Απριλίου 2016. Του προσέφεραν δώρα, τοπικά προϊόντα (τυρί, κρασί, μέλι), έργα λαϊκής τέχνης.

Στη συνέχεια στο Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα μέσα από διαφάνειες, επιστημονικά στοιχεία και πίνακες, ο καθηγητής μίλησε με θέμα «η παγκόσμια γεωλογική κληρονομιά και αξία του Μπούρινου». Είχε προηγηθεί στο βήμα η άξια φοιτήτρια του Άννα Ράσσιου, η οποία συνεχίζει επάξια το έργο του σήμερα με θέμα «στα βήματα των J. Brunn, E. Moores».

Τον υποδέχθηκαν και προσέφεραν δώρα αναμνηστικά οι:

Πρόεδρος του Περιφερειακού Συμβουλίου Γεώργιος Κωτσίδης

Πρόεδρος του Συνδέσμου Γραμμάτων και Τεχνών Πολυνείκης Αγγέλης

Αντιδήμαρχος Κοζάνης Ευθύμιος Ζαγάρας

Πρόεδρος Κοινότητας Χρωμίου Ευάγγελος Γαμβρέλας

Πρύτανης του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας Αντώνιος Τουρλιδάκης

ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας Κωνσταντίνος Βατάλης

Γεωλογική Σχολή Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Αλέξης Χατζηπέτρου

Διευθυντής ΓΕΩΕΛΛΑΣ Γεώργιος Σεντουκάς

Πολιτιστικός Σύλλογος «Αλιάκμων» Ναπολέων Κοντός

Πολιτιστικός Σύλλογος Χρωμίου Γεώργιος Σιαμπανόπουλος

Η εκδήλωση στις 15 Σεπτεμβρίου 2018

Στις 15 Σεπτεμβρίου 2018, ο Moores, επικεφαλής 15 Αμερικανών γεωλόγων ερευνητών, επισκέφθηκε για τελευταία φορά την περιοχή. Περισσότερο ζεστή η αγκαλιά και το χαμόγελό του αυτή την φορά. Το πάθος του στις γεωλογικές εξορμήσεις ακατάβλητο.

Προφητική του πρόωρου χαμού του η αποκάλυψη αφιερωματικής στήλης στο πρόσωπο του για την προφορά του στην γεωλογική ιστορία της περιοχής.

Μαζί του προγραμματίστηκε η επόμενη εκδήλωση του 2019 να είναι αφιερωμένη στα 50 χρόνια της θεωρίας των τεκτονικών πλακών.

Η εκδήλωση στις 8 Σεπτεμβρίου 2019 χωρίς τον Moores

Με είκοσι επιστήμονες από διάφορα μέρη του κόσμου πραγματοποιήθηκε εκδήλωση στις 6-8 Σεπτεμβρίου 2019, αφιερωμένη στον πρωτοπόρο γεωλόγο και στην θεωρία των τεκτονικών πλακών. Εκεί τα παιδιά του, Μπράιαν και Κατ, με συγκίνηση και σε φορτισμένη ατμόσφαιρα από την ιδιαίτερη στιγμή ανακοίνωσαν πως με επιθυμία του πατέρα και της οικογένειας τους, μέρος της τέφρας του σκορπίζεται στον Μπούρινο. Τιμή στο πρόσωπό του έγινε όταν, από το ωδείο του Δημήτρη Δημόπουλου, παίχτηκαν αγαπημένα κομμάτια του από το αγαπημένο του όργανο, το τσέλο.

Οφείλω να αναφέρω δύο βασικά χαρακτηριστικά που διέκριναν τις εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν με απόλυτη επιτυχία.

Το πρώτο είναι η εθελοντική και ανιδιοτελής συμμετοχή της πλειοψηφίας των μελών του πολιτιστικού συλλόγου Χρωμίου «η Ρωμιοσύνη», της κοινότητας, του ΤΟΕΒ και η καλή συνεργασία με τον Σύνδεσμο Γραμμάτων και Τεχνών ΠΕ Κοζάνης για τις εργασίες των συνεδρίων και την φιλοξενία. Περιττό να αναφερθώ στον ενθουσιασμό των φιλοξενούμενων από το περιβάλλον και τις εγκαταστάσεις (δεν υπάρχει άλλος τόσος σημαντικός γεώτοπος για το συγκεκριμένο επιστημονικό αντικείμενο στον κόσμο, που διαθέτει και ξενώνες – Επιτροπή Συμποσίου 13-18 Σεπτεμβρίου 2008).

Το δεύτερο είναι η καταλυτική συμβολή στο επιστημονικό μέρος, και όχι μόνο, της κ. Άννας Ράσσιου. Ακούραστη, εργασιομανής, με πάθος για την γεωλογία από τότε που θυμάμαι:

• την διοργάνωση της πρώτης εκδήλωσης, αφιερωμένης στον μεγάλο γεωλόγο J. Brunn, παππού της θεωρίας των τεκτονικών πλακών, τον Σεπτέμβριο του 2004.

• Την διοργάνωση του 2^ου Παγκόσμιου Συνεδρίου οφιόλιθων. Σεπτέμβριος 2008. ΜΜΑ.

• Την εκδήλωση Άννα Ράσσιου, 40 χρόνια στην Ελλάδα. Δεκέμβρης 2005 Χρώμιο.

Πλαισιώνεται από ικανότατες συναδέλφισσες επιστήμονες, στις οποίες αξίζει έπαινος και είναι η ελπίδα της γεωλογικής ιστορικής συνέχειας, Άννα Μπατσή και Ντίνα Γκίκα.

Συμπερασματικά

Από την πλευρά της γεωλογικής επιστήμης, έχουν συμβεί κορυφαία γεγονότα στην περιοχή μας. Εκατοντάδες επισκέψεις επιστημόνων, ερευνητών, φοιτητών. Όπως είχε πει και η Άννα Ράσσιου: “Σ’ αυτό το βουνό «Ντουμαράχη» έχω φέρει 2000 φοιτητές”.

Η ελκτική δύναμη της γεωιστορίας των βουνών μας, Πίνδου, Βουννάσας, Βούρινου, κράτησε εδώ την Αμερικανίδα Anne Ewing, όταν νεαρή φοιτήτρια, πρωτοήρθε το 1975. Αγάπησε, ρίζωσε, έκανε οικογένεια και ζει στα Γρεβενά. Η ίδια δύναμη κράτησε την Eλληνοαμερικανίδα Ντίνα Γκίκα, όταν εθελόντρια στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 2004, επισκέφθηκε την περιοχής ως πτυχιούχος γεωλόγος του πανεπιστημίου Μαϊάμι του Οχάϊο για να δει τα πετρώματα που θα κάλυπτε η τεχνητή λίμνη του Ιλαρίωνα. Αγάπησε, ρίζωσε, έκανε οικογένεια στα Γρεβενά.

Η τέφρα του Moores στο Μπούρινο φωτίζει διαχρονικά και ανεξάντλητα τα ίχνη του, όταν 24 χρονών με κοντό παντελόνι και πλατύγυρο καπέλο, ξεκίνησε την χαρτογράφηση της περιοχής και εμείς παιδιά τον χαιρετούσαμε «γειά σου αμερικάνε» και αναρωτιόμασταν πως δεν κουράζεται μέσα στην ζέστη με φουσκωμένο το σακίδιο στην πλάτη του, να περπατάει, να φωτογραφίζει, να μετρά κρατώντας και το γεωλογικό σφυρί στο χέρι.

Μας οδηγεί σε νέες προσπάθειες, έρευνες, δραστηριότητες, επισκέψεις, εκδηλώσεις.

Η ενίσχυση από την πολιτεία των φορέων Γεωπάρκο Τηθύος Γρεβενών – Κοζάνης, Πολιτιστικού Συλλόγου Χρωμίου, είναι αδιαπραγμάτευτη για την συνέχιση ανάδειξη της γεωκληρονομιάς μας.

Στην μνήμη των δύο μεγάλων ανδρών που αφιέρωσαν την ζωή τους στην ιστορία του τόπου μας:

• Του Κωνσταντίνου Σιαμπανόπουλου (1923 -2005-συμπληρώθηκαν στις 25 Νοεμβρίου 15 χρόνια από τον θάνατό του), οραματιστή και δημιουργού με τους άξιους συνεργάτες του του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα στην καρδιά του Μπούρινου.

• Του Eldrige Moores (1938-2008) με τους άξιους συνεργάτες του, που έκαναν το βουνό παγκοσμίως γνωστό.

Ελάχιστο χρέος τιμής και μνήμης από την πολιτεία και τους αρμόδιους, η υλοποίηση των αιτημάτων όπως διατυπώθηκαν στην εκδήλωση της 15^ης Σεπτεμβρίου 2018.

Ο κεντρικός ξενώνας των εγκαταστάσεων του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα, όπου μέχρι τώρα φιλοξενήθηκαν οι γεωλογικές εργασίες, να βρίσκεται μόνιμα στην διάθεση των γεωλόγων για επιστημονικό ερευνητικό έργο.

Η γεωλογική και μεταλλευτική ιστορία της περιοχής να φιλοξενηθεί στο παλαιό κοινοτικό κατάστημα του Χρωμίου, σε μουσειακή συλλογή, αφιερωμένη στον μεγάλο Αμερικανό γεωλόγο.

Να γίνονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα εκδηλώσεις διεθνούς εμβέλειας πάνω στη θεωρία των τεκτονικών πλακών.

Να ενισχυθούν οι προσπάθειες για ένταξη του φορέα (Γεωλογικού Πάρκου Τηθύος Γρεβενών-Κοζάνης) στο παγκόσμιο δίκτυο γεωπάρκων.

Να αποκτήσει ο οικισμός και το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα σύγχρονο δίκτυο οπτικών ινών.

Ευάγγελος Γ. Σιαμπανόπουλος

25 Νοεμβρίου 2020