Οι παλιοί πλάτανοι της Λευκοπηγής κι οι νεώτεροι (Γράφει ο Γιώργος Μητλιαγκας)

Από την Κρήτη και την Πελοπόννησο μέχρι τη Μακεδονία και τη Θράκη, πολλά χωριά που είναι πλούσια σε νερά , διατηρούν αρχέγονους πλάτανους στις πλατείες και αλλού, όπως και στο χωριό μας. Οι πλάτανοι της Λευκοπηγης είναι όλοι σχεδόν κατά μήκος του ρεματος-λακου που ξεκινάει από την πηγή της «Μάνας» , διασχίζει το χωριό και περνώντας από την μοναδική σε ομορφιά πλατεία που την ονομάζουμε «Πλατάνι» ή «Αλώνια» τελικά καταλήγει στη λίμνη Πολυφύτου-Αλιακμωνα .Λόγω του νερού που τους περιέλουζε και τους ποτίζει ακόμα , ευδοκίμησαν και πιστεύω ότι «φροντιστηκαν» από το σύνολο της κοινωνίας του ΒΕΛΙΣΤΙΟΥ- ΛΕΥΚΟΠΗΓΗΣ από τότε που συγκροτήθηκε σαν οικισμός…

— ΠΡΩΤΟΣ κατά τη ροη του λακου της «ΜΑΝΑΣ» παλιος πλάτανος ήταν στο «Γιοφύρι» , ο οποίος δυστυχώς ξεράθηκε μετά από πενταετή ξηρασία ,οπότε κόπηκαν τα κλωνάρια του για λογους ασφαλειας και έμεινε «ευτυχώς» μόνο ο κορμός του για να μας θυμίζει νοσταλγικες εποχες …Στη θέση του φυτεύτηκε άλλος το έτος 2006 από τον Κώστα Βαταλη του Ευαγγελου και φροντισηκε από τους τότε προέδρους Γιάννη Τσιολακη και Αχ Παπακ/νου.

— ΔΕΥΤΕΡΟΣ κατά σειρά είναι ο ανεπανάληπτος και περίφημος διεθνως πλέον ιστορικος πλατανος της Λευκοπηγης, λόγω επισημης ανακηρυξης του το ετος 2017 , ως «διατηρητέου μνημείου της φύσης».

Αξίζει να σημειωθεί ότι στο μηνιαίο ταξιδιωτικό οδηγό της πάλαι ποτε ΟΛΥΜΠΙΑΚΗΣ ετους 1977, αν θυμάμαι καλά ,αναφέρονταν σαν ο μεγαλύτερος εύρωστος (χωρίς κουφάλα) πλάτανος των Βαλκανίων..!!! Μάλιστα το μπροστινο εξώφυλλό του κοσμούσε η φωτογραφία του πλάτανου . (Το τεύχος αυτό ισως μπορεί να αναζητηθεί και να βρεθεί .) Όλα σχεδόν τα κοινωνικά γεγονότα των Λευκοπηγιωτων συνδέονται άρρηκτα με τον πλάτανο . Γάμοι , πανηγύρια , ιστορικά γεγονότα (οπως αυτό επι Γερμανικης κατοχης το ετος 1944 που μάζεψαν οι Ναζι 70 περίπου Λεκοπηγιωτες και τους έστησαν απέναντι από τον πλάτανο στον τοίχο της πλατείας για να τους εκτελέσουν για αντίποινα). Κατω από τον πλάτανο ήταν ο χώρος δροσιας και ξεκούρασης τους καλοκαιρινους μήνες , διασκέδασης και παιχνιδιών , παιδικών , χαρτοπαικτικων κ.α.. Κάθε πανηγύρι όλα τα καφενεία γύρω απο τον πλάτανο έφερναν δημοτικες κυριως ορχηστρες και γλεντούσε όλο σχεδόν το χωριό. Απο τη βρύση του πλάτανου περνούσαν και περνούν το «Λάζαρη»και την Πρωτομαγιά , τραγουδούν και χορεύουν στολισμενες οι κοπελες και οι νεες γυναικες με τα σχετικά κάθε φορά τραγούδια οπως το «αϊ μώρη Βαγγιλιτσα» κ. α..

Κάτω από τον πλάτανο στηναμε τα «μπλικια» για τα «Κόλιαντα» και τα «Σούρβα» και ρίχναμε λαχνό για το τι θα μαζεύει ο καθένας από τα σπίτια. Εκεί κάναμε τα βράδυα τις «μικροσυμμορίες» για να πάμε να κλέψουμε μποστάνια , οπωροφόρα δέντρα κλπ..Εκεί συνηθως ή στα «Καραγατσια» και στο νάρθηκα της εκκλησιας συγκροτούσαμε τις ομαδες και παίζαμε τα ομαδικά παιχνιδια…Μπροστά στο πλατάνι «στ αλώνια» παίζαμε ποδόσφαιρο και βόλεϊ από τη δεκαετία του 1950 ακόμα, παιχνιδια που δεν τα «χώνευαν»οι μεγάλοι γιατί σκιαζονταν τα ζωα η σπάζαμε κανα τζάμι απ τα μαγαζιά. Κατω απ τον πλάτανο ξεπεζευε ο Κροκιωτης ταχυδρόμος, Αντωνης Μπαρκας με την «ψαρά» φοράδα και λαλουσε την «Καραμούζα»- ντουντούκα για να μαζευτεί ο κόσμος να πάρει τα γράμματα που καρτερουσε από την ξενιτιά..!

Στο ίδιο σημείο σ ένα οριζόντιο κουτσουρεμένο-χαμηλό κλωνάρι του πλάτανου κρεμούσαν , έγδερναν και τεμαχιζαν τα σφάγια τους οι χωριανοί μας χασάπηδες Σπύρος Νενος-«Ζαπηλιος» και Βασίλης Δουγαλης-«Ζαμάνης». Στο πλατάνι εβγαζαν οι χωριανοί τα «γελάδια» και τα «αλογομουλαρα», μετα το αλησμόνητο κάλεσμα «βάρτι τα γιλαδια» που εξέπεμπε απ τα Καραγατσια ο κοινοτικός «τελιάλης» Κώστας Καραπατσιος-«Νταλακωτιας» για να τα πάνε για βοσκή οι τσομπαναραιοι , κι εκεί γυρνούσαν μετά τη βοσκή να ποτιστούν και να τα πάρουν οι νοικοκυραίοι στα σπίτια τους.

Εκεί στη βρύση κάτω απ τον πλάτανο καρτερουσαν υπομονετικά οι γυναικες ναρθει η σειρά τους να γεμησουν τα «Γκιουμια» , ωσπου μπηκε το νερό στα σπίτια το ετος 1968… Στο συντριβάνι ποτιζονταν τα μικρά και μεγάλα ζωα και παιζαμε όλα τα παιδιά το «κολυμπιτό»… Εκεί μπροστά στο σπίτι του Νικόλα Τσιάρα, ακριβως οπου είναι η ταβέρνα του Γιάννη Ζαμπακα , έστηναν οι σιδεράδες Καραματσουκας κ α καθως και οι γανωτζηδες το κατάμαυρο εργαστηριο τους , για να «φτιάξει» ο κόσμος τα γεωργικά του εργαλεία και να γανώσει τα «αγγειά» του…

Από τη δεκαετία του1950 ακόμα , κάτω από τον πλάτανο σταματούσαν τα καλοκαίρια με το τρίκυκλο ποδήλατο-ψυγειάκι οι παγωτατζηδες , τα αδέρφια Θανάσης και Νίκος Κουκουταρης και «προκαλώντας» μας , κάναμε φασαρία στους φτωχούς γονείς μας να μας δώσουν καμια δραχμή ή κανα αυγό για ν αγοράσουμε το πολυπόθητο «κασατο»παγωτό ..! Εκεί στο μαγαζι του ΖιακοΓουλια (στο σημερινό ψιλικατζίδικο) ή στο παλιό σχολείο έστηνε τα σκηνικά του ο Καραγκιοζοπαίχτης και πάλι κάναμε τη ίδια φασαρία στα σπίτια μας για τη δραχμη και το αυγό για να δούμε την ξεκαρδιστική-διδακτική παράσταση του..!!!

Εκεί σταματά ο κάθε ταξιδιώτης ή επισκέπτης να ξεδιψάσει , να δροσιστεί και να ξεκουραστεί πίνοντας τον καφέ , τη μπυρα η το τσιπουράκι του ..! Εκεί μας «διαπόμπευε δεμένους με το λουρί» ο τότε σκληρός «ντραγατης», όταν μας έπιανε να βόσκουμε παράνομα τα «βετουλια και σγούρια»-ετήσια κατσίκια και αρνιά ή να κλέβουμε στα μπαχτσέδια… Τελος κάτω από τον πλάτανο «πέρασαν» πολλά αγαπημένα μας προσωπα στο στερνό τους ταξίδι προς την τελευταία τους κατοικία…

Δεν τελειώνουν αυτά που εχουμε να θυμηθούμε και να πουμε για όσα συνέβησαν κάτω απ αυτόν τον πλάτανο..!

— ΤΡΙΤΟΣ είναι ο «μικρος» κάτω από το δρόμο πλατανος σε απόσταση ούτε πενήντα μέτρα από το μεγάλο , ανάμεσα στο Ντούντα και τον «Καραμηκα» και είκοσι βήματα από το σπίτι οπου γεννηθήκαμε… Εκεί μέχρι τα τελη της δεκαετιας του 1950 , ανάμεσα στο δρόμο και τον κάτω πλάτανο σε βαθος δυο περίπου μέτρων κολητα στο λάκο ήταν η πανέμορφη παραδοσιακή κεντρικη βρύση του χωριου με μεγαλους σωληνες και λεκάνες απ οπου έπινε και έπαιρνε νερό ο κόσμος και ποτιζονταν τα μεγάλα κυριως ζωα που ειχε η κάθε οικογένεια . Το νερό αυτής της βρύσης έρχονταν μέσα από πήλινο κλειστό κανάλι -«κλιουγκι» που ξεκινούσε από την πηγή που υπήρχε κοντα στο σπίτι του Καραπατσιου Θανάση.

Δυστυχως η πανέμορφη αυτή ιστορικη βρύση «θάφτηκε»και καταστράφηκε περι το 1960 για να γίνει το Κοινοτικό Γραφείο. Από την άλλη την Ανατολική του μεριά , δίπλα σχεδόν απ τον κορμό του , έπεφτε αφρισμενο με δύναμη και με δυνατό θόρυβο το νερό της μανας στην επικίνδυνη βαθειά «Σουρβάλα»και συνέχιζε κυλώντας στο μερος που το ονομάζαμε «ΖΟΥΡΙΟ» ..! Ένα μερος σκοτεινό και φόβιο και τη μέρα ακόμα , παρ ότι ήταν στο κέντρο του χωριου, γεμάτο τσουκνίδες , βουζιλα , ζηγρες κ α υδρόβια φυτα , απ οπου φανταζόμασταν και λέγαμε ότι εβγαινε το «στχιο απ το ΖΟΥΡΙΟ ».! Προκαλεί εντύπωση πως με το ίδιο όνομα και το ίδιο σχεδόν σκηνικό περιγράφει ο συγγραφέας Ιω. Κονδυλάκης στο διήγημα του «Πατούχας», το «ΖΟΥΡΙΟ» σ ένα χωριό της Κρήτης ..!!!

Κάτω απ το «μικρό» πλατάνι που είχε πολλες απ τις ρίζες του στον αέρα υπήρχε μια τρύπα οπου παίζαμε σαν πιτσιρίκια και γεννουσε τα κουτάβια της εκεί η σκυλα η «Ζεπω»…

Κάτω απ τα κλωνάρια του έφτιαχνε τα καινουρια ή διόρθωνε τα παλιά σαμάρια ο πάντα καλοσυνάτος Κοζανιτης σαμαρας μπάρμπαΒαγγελης …που τον αγαπούσαμε όλα τα πιτσιρίκια . Στον ίδιο χώρο έφερνε και πουλούσε τα καρώ «μεσαλια»- τραπεζομάντηλα και ο επισης Κοζανιτης Θανάσης Ζιαγκας.

Κάτω απ τα πλατάνια και στα σπίτια πουλούσε και τα μπιλιτζικια , χρυσαφικά και αργυρά στολίδια στις γυναικες και ο Αιανιωτης Αριστοτελης…

Ανάμεσα στο πλατάνι και το σπίτι του Βενιωτη πανω στο λάκο έσφαζαν και έγδερναν πριν απ το Πάσχα τα εκατονταδες κατσίκια και αρνιά που αγόραζαν απ τους χωριανους μας κτηνοτρόφους , οι Κοζανίτες χασάπηδες Κυρατσους , Μανώλας κ α..!

Στο ίδιο ακριβως σημείο μούσκευαμε και τινάζαμε τα χειροβαλα της βρίζας αφού λύναμε τις «σφαλτσες» για να κάνουμε τα «δεματκά» που ήταν αναγκαία στο «Μπακλατζη» για το δέσιμο με τον «κλιτσινικο» των δεματιών των σιτηρων (στάρι , κριθάρι , βρώμη) στο θέρο.

Εκεί πανω στις ρίζες που έμοιαζαν σαν πολυπλόκαμο χταπόδι και στο δροσερό αέρα του «κάτω»πλάτανου δίπλα στο λάκο «σταλνουσαμε» τα κατσίκια και τ αρνιά τα καλοκαίρια η οικογένεια μας και λίγο παρακάτω ανάμεσα στο λάκο και την πίσω πλευρά του σπιτιου τους σταλνουσε τα κατσίκια και η οικογένεια του τυροκομου Αργυρη Τσιολακη.

— Εκεί λοιπόν ανάμεσα στο λάκο και στην πλάτη του σπιτιου του Ζηση Βενιωτη-«Καραμηκα» και κοντα στο σπίτι του Νίκου Γ Πασχου-«Ντιουφα» υπήρχε ο ΤΕΤΑΡΤΟΣ παλιός πλάτανος που ελάχιστοι τον θυμούμαστε…

Ισως αυτόν να φύτεψε ή φρόντιζε ο προππαπος της κυρα Βαγιας της Ντιουφενας «Σταύρος Μητσίγκας» γιατί ήταν δίπλα στο σπίτι του και όχι τον μεγάλο πλάτανο οπως φημολογείται , ο οποιος ισως να φυτεύτηκε οπως πάλι φημολογείται , από τον Ιωάννη Φλωρο-«Φιρφιρη» του οποίου το σπίτι ήταν πολύ κοντά , δηλαδη ακριβως εκεί που είναι τώρα η καφετέρια του «ψηλού». Αν ομως αληθεύει η πληροφορία του Διαδικτύου ότι ισως ο μεγαλος πλατανος είναι άνω των τριακοσίων ετών , σημαίνει ότι δε φυτεύτηκε ούτε από τον έναν ούτε από τον άλλον…παρ ότι μας αρέσει και είναι σεβαστη και όμορφη η φημολογία της μιας ή της άλλης εκδοχής…

Ο ΤΕΤΑΡΤΟΣ αυτός πλατανος ,ήταν ίδιων διαστάσεων με το διπλανό του «κάτω» πλάτανο που τους χώριζε σχεδόν μόνο ο φαρδύς σ εκείνο το σημείο λακος. Αυτό διαπιστώνεται πάραυτα αν προσέξει κανεις τη φωτό των «Λαζαρινων» της Λευκοπηγης με τις «Τρες Μαρίες» κ .α. που ανέβασα στο f/b πριν λιγες μερες , οπου απέναντι από τον υπάρχοντα , στο βαθος δεξια της φωτό φαίνεται καθαρά ο κορμός με τα κομενα κλωνάρια του τέταρτου πλάτανου, στην πλάτη ακριβως του σπιτιου του Βενιωτη οπου διακρίνεται και η γυψινη προσωπογραφία του Μ. Αλέξανδρου που φιλοτέχνησε ο Γ Κουντουρης.

Αν θυμάμαι καλά πρέπει να κόπηκε περί το 1960 για το κτησιμο του νέου τότε κοινοτικού γραφείου..! Μ αυτά τα «ολιγα»περιέγραψα την ιστορικη μου εικόνα όχι μόνο για τον κεντρικό , δικαιολογημένα φημισμενο , μεγαπλατανο αλλά και τους αλλους τρεις παλιούς πλάτανους. Αυτό ομως που μας εντυπωσίαζε ολους ήταν ότι κατά διαστήματα ανέβαιναν στα πλατανια, για να τα καθαρίσουν απ τα επικίνδυνα ξερά κλωνάρια , μερικοι δυνατοί άντρες: οπως ο Τακης Φλωρος «τ Αντώνη τς Ανθινιας» και ο Βασίλης Λιτσιος «τ Αντώνη Τσιντζα» ή «Μιχαλαγας».

— Τελειώνοντας πρέπει να αναφέρω τους δυο νεοτερους πλάτανους που το 1974 φυτεύτηκαν ή φυτρωσαν , λίγο πριν τη μεταπολιτευση ,ο ένας μπροστά στου Ζιάκα το καφενειο , ο οποιος δικαιως ονομάστηκε από το Β Π Κ ως «πλατανος της Δημοκρατιας» και ο άλλος μπροστά στο σπίτι του Γιώργου Καναβα στην πανω πλευρά του γεφυριού ο οποιος δυστυχως κόπηκε για λόγους ασφαλείας των καλωδίων της ΔΕΗ ..!!!

Υπαρχουν τελος και οι έξι πλατανοι στην τοποθεσια «δυο μυλοι» , ευδοκιμούν δε και μεγαλώνουν πλέον και οι τρεις πλατανοι της «μανας» και δυο νεότατοι πλατανοι : του γιοφυριου που αντικατέστησε τον στεγνωμενο παλιό και ο πλάτανος της εκκλησιας , που μαζί με τους παλιούς χρειάζεται να τους φροντίζουμε σαν τα μάτια μας και να μην τους «αγγίζουμε» εύκολα για δήθεν άλλες ανάγκες…