Κατ αρχήν πρέπει να πουμε ότι μέχρι τις αρχες της δεκαετιας του 1960 η Λευκοπηγη όντας κοινωνία κυριως γεωργοκτηνοτροφική διατηρούσε περί τις 20.000 μικρά και μεγάλα ζωα. Η κάθε οικογένεια διατηρούσε κατά μέσο όρο 3 με 4 μεγάλα ζωα (βοοειδη , άλογα , μουλαρια , γαϊδούρια) για τα οργώματα και τις παντός είδους μεταφορές (από πουρνάρια μέχρι προίκες), τα οποία συνολικά έφταναν περί τα χίλια . Τα πρόβατα έφταναν περί τις 5.000 και τα γίδια περί τις 15.000.!!! Κι αυτό εξηγείται επειδή τα βοσκοτόπια μας από τον «Πύργο και την «Καψαλη» μέχρι τη «βιγλα» το «Καστρί» τ «Ασπροβουνι», τα «Μεσοραχια» και τη «Στράτνα» είναι γεμάτα με γιδοτροφη (πουρνάρι κυριως , γαύρο και κλαδί) , ενώ έχει λιγες γυμνές χορτολιβαδικες επιφάνειες κυριως στο «Μπαράκο» για τα πρόβατα , οπου έμπαιναν και οι προβατόστρουγκες.
Μεχρι και τις δεκαετιες 1950-1960 από τις αρχες Απριλίου ως τις αρχες Ιουνίου το κούρεμα των προβάτων πρώτα και μετά των γιδιων ήταν σαν γιορτή για δυο λογους. Πρώτα γιατί όλα τα νοικοκυριά χρειαζονταν το μαλί για να υφάνουν , στους αργαλειούς κυριως και στα χέρια με το πλέξιμο , τα χρειαζούμενα είδη για το ντύσιμο και τα στρωσίδια και σκεπάσματα (καλοκαιρινά και χειμωνιάτικα) και γιατί κατά τη διάρκεια του κουρέματος γίνονταν διαφορα έθιμα σαν γιορτή… Πριν ακόμα «μπουν» οι στρουγκες τον ΑιΓιωργη αρχες τ Απρίλη περίπου , οι νοικοκυραίοι «κωλοκούρζαν» αρχικά τα πρόβατα , δηλ τα κούρευαν κάτω από την κοιλιά και τα πίσω πόδια κυριως , επειδη λερώνονταν πολύ το χειμώνα και την άνοιξη , για να είναι καθαρά για το άρμεγμα και άφηναν πανω στην πλάτη μόνο την « κάπα» επειδή έκανε κρύο ακόμα. Μετά , στις αρχες Μαΐου , τα κούρευαν ολοκληρωτικά πανω στο βουνό , στα μαντριά και στις στρούγκες.
Απο το πολύτιμο πρόβιο μαλί έκαναν όλα σχεδόν τα γυναικεία και ανδρικά είδη ένδυσης-υπόδυσης ( από τα «σκούνια-κάλτσες» μέχρι τα σκουφιά) , τα καθημερινά και τα γιορτινά ρούχα καθως και τις κουβέρτες , βελεντζες κ. α. χρήσιμα…
Μπορεί το πρόβιο μαλί να ήταν πολυτιμότερο από το γίδιο αλλά το γιδοκούρεμα είχε ξεχωριστή αίγλη.!
Γίνονταν αυτό τον καιρό δηλαδη περί τα τέλη Μαΐου με αρχες Ιουνίου σε δυο δόσεις για το κάθε μεγάλο κοπάδι που αποτελούσε την κάθε στρούγκα , στην οποία εσμιγαν τα κοπάδια τους μεγάλοι τσελιγκαδες και μικρότεροι- «μπακαταραιοι» .
Μετα το σμίξιμο το κάθε μεγάλο κοπάδι χωρίζονταν σε δυο. Το ένα κοπάδι αποτελούνταν από τουλαχιστον πεντακόσια (500) «γαλάρια» δηλαδη τα θηλικά γίδια που είχαν γεννήσει το Γενάρη και αφού «ξεκόβονταν» από τα κατσίκια , αρμέγονταν από τον πρώτο «γαλομέτρο» περίπου στα μέσα Απριλιου μέχρι τα μέσα Σεπτεμβρίου.
Το άλλο κοπάδι αποτελούνταν από τα «Στείρα» δηλαδη τα τραγιά , τα μεγάλα θηλικα που δεν είχαν γεννήσει και τα μικρά κατσίκια-βετουλια που δεν πουλήθηκαν και κρατήθηκαν για την ανανέωση των κοπαδιών .
Ενώ τα πρόβατα τα κούρευαν στο βουνό , τα γίδια τα κατέβαζαν από το βουνό στο χωριό για να τα κουρέψουν μέσα σε μεγαλες αυλές των σπιτιών των τσελιγκαδων.
Πρώτα κουρεύονταν το κοπάδι με τα «γαλάρια» γίδια προφανώς για να είναι καθαρά για το άρμεγμα .
Οι τζιομπαναραιοι μαζί με τους τσελιγκαδες κανοντας αυτη τη δύσκολη «επιχείρηση» μια φορά το χρόνο, την ώρα που οι άνθρωποι κοιμούνταν στον πιο βαθύ ύπνο ακόμα , πριν από τις τέσσερις η ώρα το πρωί , βάζοντας μπροστά τα «μουνούχια-γκισέμια» , κατέβαζαν το κοπάδι μαζί με τα τσομπανόσκυλα μέσα απ τους δρομους και τα σοκάκια του χωριού και τα έκλειναν αμεσως στην καθορισμένη αυλή για ν αρχίσουν το κούρεμα με τα καλά ακονισμένα «γιδοψάλιδα»..!
Απ οσες εγώ θυμάμαι , οι αυλές που προοριζονταν για το δύσκολο εγχείρημα-γιδοκούρεμα ήταν μεγαλες και κατάλληλες για να «φιλοξενήσουν» , για δώδεκα ωρες περίπου , ένα τεράστιο κοπάδι με αρκετα τσομπανόσκυλα και δεκάδες ανθρωπους σε διαρκή κίνηση και ήταν οι εξής:
-Του Αντώνη του Δουγαλη ή «κυριέμου» που ήταν από τους μεγαλύτερους τσελιγκάδες της Λευκοπηγης, στη μεγάλη αυλή του σπιτιου του , μπροστά στην πλατεία εκεί ακριβως που είναι σήμερα το super market των εγγονών του .
-Του Ευαγγελου Καραγιάννη-«Κατσιάκη» , πενήντα μέτρα πιο πανω δεξια της εκκλησιας οπου είναι σήμερα το σπίτι του εγγονού του Ευαγγελου Βόμβα .
-Του Μάρκου Καραγιάννη , στο στενό το «Καραινάθκο» αμεσως δεξια οπως βγαίνουμε από την εκκλησία οπου μένει σήμερα η Τασιανα Καραγιάννη.
-Του Νικόλα Λιτσιου ή «Νικόλα Τςίντζα» πανω αριστερα στους «Μπακρατσάδες» οπου είναι το σπίτι του εγγονού του Νικολαου Λιτσιου.
-Του Σπύρου Δουγαλή -«Τζιαχανοσπύρου» ψηλά στους «Ντουγαλαδες» εκατό περίπου μέτρα δεξια πριν το καζάνι του «Τσιούμα» , στο σπίτι που μένει σήμερα ο γιος του Γιωργος.
-Του Θωμά του Κερασιωτη πανω στα «Κεροσταθκα»οπου σήμερα μένουν οι οικογενειες του Σακη και της Βαγγελιώς Κερασιωτη.
Ισως να κούρευαν και σε μια αυλή των «Λαζαδων» μπροστά στην εκκλησία , των φλωραδων κάτω απ το πλατάνι ,πιο μέσα στα σπίτια των Λιτσαίων -«Τσιντζάδων» , κάτω στους «Μπομπάδες» και του Δημ. Καναβα -«Καραγατσιώτη».
Η διαδικασία κουρέματος στα «γαλάρια» ήταν απλή διότι τα κούρευαν εξ ολοκλήρου όλα και σπάνια έκαναν κάνα σχέδιο σε καμιά περήφανη γίδα..!
Εκείνο ομως που είχε πολύ ενδιαφέρον και έμοιαζε με ιεροτελεστία ήταν, όταν λιγες μέρες μετά τα γαλάρια κατέβαζαν πάλι με τις ιδιες διαδικασιες , στις ίδιες πάλι αυλές τα κοπάδια με τα «Στείρα», με το περίτεχνο κούρεμα και το στολισμα των περήφανων Τράγων..!!!
Ολους σχεδόν τους τράγους μεγάλους και μικρούς τους κούρευαν σχεδιάζοντας πανω στο σωμα τους διαφορα φιγουράτα σχέδια με το μαλί τους , οπως κάνουν και βλέπουμε σήμερα στα γήπεδα στα κεφάλια και τα σώματα με τα μαλιά και τατουάζ των «φιρματων» ποδοσφαιριστών..!
Πανω στη ράχη των τράγων άφηναν συνηθως μια στενή ακούρευτη λωρίδα-κάπα και στο υπόλοιπο σώμα σχεδίαζαν είτε σε σχήματα πλάγιου ψαροκόκαλου , είτε σε στενές κάθετες αράδες που κατέβαιναν μέχρι κάτω στα πόδια , είτε μούσι και στενό γενι κάτω απ το πιγούνι ή φούντα μπροστά στο μέτωπο και εμείς τα καμαρώναμε , αλλά υποψιαζόμουν ότι και τα ίδια καμάρωναν…
Το κούρεμα γίνονταν από ικανά και επιτήδεια χέρια τσελιγκάδων και μπακαταραίων , είτε κάτω από τα μπαλκόνια είτε κάτω από τους ίσκιους των ντουβαριών της αυλής η στον ίσκιο κάποιου δέντρου αν υπήρχε στην αυλή , καβαλώντας τα ζωα στη ράχη -βάζοντάς τα ανάμεσα στα σκέλη . Κι εμεις οι πιτσιρικαδες κυριως ή και οι μεγαλύτεροι τα κρατούσαμε από τα κέρατα ιδιαίτερα τα ζωηρά , ανήσυχα και πεινασμένα , από την πολύωρη και στενάχωρη κλεισούρα ζωα , για να κάνουν τη δουλειά τους οι κουρείς…
Εννοείται βέβαια ότι ο κάθε νοικοκύρης κούρευε τα δικά του ζωα και μάζευε το μαλί του ο καθένας σε δικά του τσουβάλια , ξεχωρίζοντας το αν μπορουσε σε χρώματα, για να υφανθούν στη συνέχεια σε «πουκροβια-σαΐσματα» , τροβαδες, βαρειές χειμωνιάτικες κάπες η άλλα γιδομαλισια χρήσιμα υφαντά..!
Οι γυναικες εν τω μεταξύ ετοίμαζαν τα φαγητά για δεκαδες άτομα , που μαγειρευαν συνηθως πιλάφια με κατσίκια-σουγγάρια που έβραζαν σε μεγάλα Καζάνια. Μετά μετά το τελείωμα του κουρέματος έτρωγαν όλοι μαζί συνοδεύοντας το κυριως φαγητό με τυριά και γιαούρτια και φυσικά με κρασί για τους μεγάλους ….που παρα την ολοήμερη κούραση έπιαναν και έλεγαν καλοκαιρινά ανάλογα με την περίσταση τραγούδια.!
Αμεσως μετά κατά τις τέσσερις η ώρα το απόγευμα οι τρανοί , χωρις καμια καθυστέρηση, κρεμούσαν τα μεγάλα κουδούνια και κυπριά στα μεγάλα τραγιά και τα στόλιζαν μπηγοντας στα κερατα ματσάκια με λουλούδια απο το μυρωδάτο Αγιάννη που διατηρούσαν σχεδόν σ όλα τα σπίτια . Στα μικρότερα τραγιά και στις γιδες βάζαμε μικρότερα κυπροκουδουνα και μπήγαμε γλυκόμηλα στα κέρατα.!
Κι αφού τελείωνε αυτή η πανηγυρική διαδικασία μέσα σ έναν πανζουρλισμό ήχων , χρωμάτων , ιδρώτα , σκόνης και καυτής από τη ζέστη έξαψης , κρατωντας οι μεγάλοι τους ξαναμένους τράγους απ τα κέρατα , άνοιγαν οι πόρτες της αυλής…και τότε να δεις ..!
Το κοπάδι με τα γκισέμια και τους τράγους μπροστά έβγαιναν ξαφνικά στην πλατεία στο πλατάνι . Και σαστισμενα από το άγνωστο γι αυτά περιβάλλον , δεν ήξεραν κατά που να πάνε για να βγουν και να ξαναβρεθούν στο οικείο τους περιβάλλον στο βουνό περνώντας βόσκοντας από την Καψάλη την ΕΛΑΦΟΠΕΤΡΑ προς το Ζγκοστι οπου ήταν ο Καλοκαιρινός τους τόπος..!
Με τη βοήθεια των τζομπαναραιων και των τσελιγγαδων , περνούσαν από την πλατεία μπροστά από το λάκο με τα δροσερά νερά απ οπου οι γυναικες με τις χούφτες εριχναν νερό να τα δροσίσουν , πανω στα ξαναμενα γίδια που περνούσαν βιαστικά και στριμωγμένα για να φύγουν και να βγουν επι τελους προς την ελευθερία τους στο βουνό ..!!!
ΛΕΥΚΟΠΗΓΗ 29 ΜΑΗ 2021
Γιωργος Μητλιαγκας του Ιωάννη.
