Μετά το θέρισμα και το κουβάλημα των δεματιών από τα χωράφια , στήνονταν οι θυμωνιές δίπλα στα αλώνια που χρησιμοποιούσε η κάθε οικογένεια μέχρι τέλους σχεδόν της δεκαετιας του 1950.Μετέπειτα με τον ερχομό της πατόζας οι θυμωνιές «χτίζονταν» σε θερισμένα χωράφια από τη μια και την άλλη μεριά του χωριου , τη μια χρονιά πανω από το δημόσιο δρόμο , στα «μανταρλίκια» και στον «κουτσαμπέρη» και την άλλη κάτω από το δρόμο στην «κεραμίδα» και στου «τζερη το πηγάδι» μεχρι το βενζινάδικο του Σακη Κερασιώτη , όπου στήνονταν οι αλωνιστικες μηχανές-«πατόζες».
Μετά το 1965 περίπου και μέχρι σήμερα «μπήκαν» οι θεριζοαλωνιστικες μηχανές-«κουμπίνες» στη διαδικασια συγκομιδής των σιτηρων και όλα αυτά που αφορούσαν το θέρο και τον αλωνισμό και κράτησαν χιλιετιες , αλλάζουν ριζικά..!Ας τα πάρουμε ομως με τη σειρά τους και στο χρόνο που διαρκούν , τους τρόπους και τα μέσα του αλωνισμού , από τα αρχέγονα χρόνια μέχρι σήμερα , που είναι παρόμοια σ όλη την ανθρωποτητα , επομένως και στη χώρα μας και στη Λευκοπηγη , με πολύ μικρές διαφορές από τόπο σε τοπο …
Τα ΑΛΩΝΙΑ , απο τα οποία λίγα ήταν χωμάτινα σε σκληρό εδαφος και τα περισσότερα τεχνικά δομημένα με πέτρινες επιπεδες πλάκες , γίνονταν και λειτουργούσαν , κάθε χρόνο από τα μέσα Ιουλίου και μέχρι τις αρχες-μέσα Αυγούστου , κυριως μέσα ή γύρω από το χωριό , κοντά στα σπίτια και συνοδεύονταν κατα κανόνα από αποθηκευτικούς χώρους ζωοτροφών , τις λεγόμενες αχυρώνες.
Αλώνια υπήρχαν πολλά , θα αναφέρω ενδεικτικά ομως λίγα:
Κατ αρχήν την πλατεία της Λευκοπηγής τη λέγαμε «αλώνια» επειδή ήταν ιδιοκτησίες και εκεί αλώνιζαν τρεις οικογένειες :
Των Φλωράδων που ήταν μπροστά στις σκάλες καθως ανεβαίνουμε προς την εκκλησία που είχαν και τρεις αχυρωνες-«Λαζάθκες» , οπως τις λέγαμε , εκεί που είναι σήμερα το φαρμακείο.
Των Μητλιαγκάδων που ήταν κάτω από το πλατάνι ανάμεσα στο δρόμο και στο λάκο με δυό αχυρωνες , του Καραγιώργου και του Τζιώτζιου , που τις ονόμαζαν «τ Πανούλα το καφενείο» , (επειδή εκεί μπροστά στα ξύλινα παγκάκια γίνονταν το καθημερινό κοινωνικό και πολιτικό κουτσομπολιό από τους παπουδες που αναζητούσαν τον ήλιο τις ανοιξιάτικες και φθινοπωρινές μέρες ), αριστερά ακριβως καθως μπαίνουμε για το super market. καιΤων Παπακωστάδων-Παπαβασιλη κλπ χωρίς αχυρώνα , που ήταν μπροστά στο Νιανιάτσιο , δηλ ανάμεσα στο λάκο και την πιτσαρία του Χρ.Ζάμπακα .
Αυτά τ αλώνια δεν έπαυαν να λειτουργούν βέβαια όλο το χρόνο σαν πλατεία για γάμους , πανηγύρια και παιχνιδια χωρίς την άδεια κανενός ιδιοκτήτη …
Επισης υπήρχαν αρκετά αλώνια στην τοποθεσια «Μαρμάρια» , όπου φυσούσε χρήσιμος αέρας για το λιχνισμα και ήταν των Δουγαλήδων-«Μηντιλάθκο» εκεί οπου είναι το σπίτι του Γρηγ. Δουγαλή του Κων/νου και δίπλα του Θύμιου Τσιολακη-«χοντροθύμιου» ,
Το διπλό αλώνι με δυό αχυρωνες των Κασταμάδων -«Νιανιάτσιου κλπ» όπου αργότερα στήναμε εστίες και παίζαμε ποδόσφαιρο , εκεί που είναι τώρα το σπίτι του Μήτσιου και Σακη Καραπατσιου.
Ακριβως από κάτω και απέναντι από το συνεργείο του Γιώργου Βατάλη ήταν το αλώνι …οπου ξεπέζευαν και έστηναν τα «Τζαντήρια» τους μετά τον αλωνισμό κάθε χρόνο , οι αρκουδιάρηδες και οι μαϊμάϊδες με τις φαμήλιες τους , για να γυρίσουν όλο το χωριό χτυπώντας το ντέφι και χορεύοντας τις αρκούδες και τις μαϊμουδες να μαζέψουν λίγο σιτάρι για να ταΐσουν τις οικογένειες τους…
Υπηρχαν κι άλλα πολλά αλώνια πιο ψηλά στα Μαρμάρια , πάνω στούς Ντουγαλάδες και άλλού μέσα στο χωριό , που θα τα περιγράψουμε άλλη φορά, μαζί με τα έξι πανέμορφα με τις αχυρώνες τους , που υπάρχουν «άθικτα» ακόμα και σήμερα ψηλά στα βοσκοτόπια του «Μπαράκου» , οπου γίνονταν τα καλύτερα στάρια γιατί δεν τάπιανε ο Λίβας..!
Τα Αλώνια ήταν κυκλικά δομημένα με διάμετρο περίπου 20-30 μέτρα. Τα πέτρινα αλώνια ήταν στρωμένα με επίπεδες πλάκες σχεδόν κολημενες η μια με την άλλη και στο εξωτερικό μερος του κύκλου στερεώνονταν όρθιες πλακες υψους 20-30 εκ. για να μη σκορπούν προς τα έξω τα «αλωνίσματα»-καρπός και άχυρα .
Στο κέντρο του αλωνιού μπήγονταν ενας ξύλινος χοντρός σκληρος πάσαλος(το λεγόμενο «στέζιρο»), ύψους περίπου δυό μ. , όπου δένονταν η μια άκρη ενος χοντρού σχοινιού-«φορτώματος» μήκους ίσου με την ακτίνα του αλωνιού , βγαλμένο απο τα σαμάρια των αλόγων κλπ..Στη συνέχεια από τη θυμωνιά ρίχνονταν και στρώνονταν απλωμένα τα δεμάτια του σταριού κλπ, σ όλη την επιφάνεια του αλωνιού .
Η άλλη άκρη του σχοινιού δένονταν στα «ζεμένα» ζώα (άλογα, μουλάρια , γαϊδούρια ή βόδια) τα οποία πιεζόμενα από κάποιον , γυρνούσαν όλη μέρα πολλές φορές τρεχοντας , γύρω από το «στέζιρο» προς τη μια και αμεσως μετά προς την αντίθετη κατεύθυνση και έτσι κάτω από την πίεση και τριβή των ποδιών των ζώων, αλωνιζονταν τα στάχυα και ξεχώριζαν ο καρπός από το άχυρο του σταριού ή του κριθαριού . Μόλις λιανίζονταν καλά , αμεσως εβγαζαν το άχυρο από τ αλώνι και έριχναν άλλα δεμάτια ώσπου να τελειώσει η θυμωνιά.
Αυτό γίνονταν κάθε μέρα επι ένα σχεδόν μήνα από το πρωί μέχρι το βράδυ , με κάποια αλλαγή των ζώων για να ξεκουραστούν .
Τα λιανισμένα άχυρα ρίχνονταν αμεσως μέσα στις αχυρώνες αν ήταν δίπλα στ αλώνι ή φορτώνονταν στις βοιδάμαξες ή αργότερα στα κάρα ή με δίχτυα στα ζωα οταν οι αχυρωνες ήταν μακρυά από τ αλώνι .
Για να κουβαληθεί το άχυρο στις αχυρώνες , καθώς και τα δεμάτια απ τα χωράφια στη θυμωνιά , γύρω από την καρότσα της βοϊδάμαξας και του κάρου στήνονταν όρθια τα «κλιμνιά»-πάσαλοι τριών περίπου μ. ύψους , πάνω στα οποία για το κουβαλημα του άχυρου στερεώνονταν ένα χοντρό δίχτυ για να μη σκορπά το άχυρο.
Μέσα στους αχυρωνες μαζεύονταν οι πιτσιρικάδες-αγόρια και κορίτσια- και πηδώντας , παίζοντας και διασκεδαζοντας , χόρευαν για να πατήσουν καλά το άχυρο ώστε να χορέσει ολο μέσα στην αχυρώνα …
Γιατί το άχυρο κυριως , μαζί με τα τριφύλια και άλλα «ζαχιρέδια»-ζωοτροφές , ήταν πολύτιμο και η πιο αναγκαία τροφή των μεγάλων ζώων κατα τη διάρκεια του χειμώνα .
Τα βράδυα όλη σχεδόν η οικογένεια έμενε και κοιμούνταν έξω στ αλώνι ..!
Εκεί γύρω από τ αλώνια και τις θυμωνιές τα πιτσιρίκια έπαιζαν μέχρι αργά τη νύχτα το κυνηγητό , το κρυφτό κ. α. παιχνιδια και στα κρυφά έκαναν και τις ερωτικες τους πονηριές…και περιπετειες κάτω από το φεγγαρόφωτο και την αστροφεγγιά.!!!
Αυτη την περίοδο όλα σχεδόν τα παιδιά , σαν τις «σταχομαζώχτρες» του Παπαδιαμάντη , μαζεύαμε τα εναπομείναντα στάχυα από τα θερισμενα χωράφια , τις θυμωνιές και τ αλώνια κι αφού τα «στουμπίζαμε» , πουλούσαμε το στάρι στους περιστασιακούς εμπόρους του χωριου, στον Τσιούμα , στο Γκιγκέλα , ή στο Χατζηπάσχο , να πάρουμε κάνα φράγκο για ν αγοράσουμε κάνα παγωτό ή γλυφιτζούρι-πετεινάρι στο πανηγύρι του Αγίου Παντελεήμονα (27/7) που πλησίαζε..!!! οπως πλησιάζει και φέτος σε εντελώς διαφορετικές συνθήκες από τότε…
Οι ανδρες και οι γυναίκες κυρίως έπιαναν τα «καρπολόϊα» και τα «δερμόνια» και λίχνιζαν το αλώνισμα , αρκεί να φυσούσε αερας , για να ξεχωρίσουν το στάρι απ τα άχυρα , να το βάλουν στα τσουβάλια , να το κουβαλήσουν με τα ζώα και να το ρίξουν στο αμπάρι του σπιτιου.
Κι εκεί «περίμενε» μέχρι να πάει στο μυλο , για να αλεστεί και στη συνέχεια το αλεύρι να ζυμωθεί , να ψηθεί στο φούρνο το ψωμι και όλα τα αρτοσκευάσματα, για να τραφεί και να ζήσει όλη η οικογένεια.!!!
Την περίοδο του αλωνισμού μαγειρεύονταν και κανένας κόκορας με πέτουρα , κι έτσι επαληθεύονταν η λαϊκή παροιμία «πίτα κότα το Γενάρη Κόκοτας τον Αλωναρη…»
ΟΙ ΘΥΜΩΝΙΕΣ , συνηθως και κατά κανόνα , ήταν ένα τετράγωνο παραλληλόγραμμο κατασκεύασμα , ύψους και πλάτους 3-4 μ. περίπου και μήκους 10-20 μπορεί και παραπάνω μ. , συμπαγές μόνο από τα δεμάτια , που «χτίζονταν» κυριολεκτικά , με πολύ τέχνη και μαεστρία από έμπειρους άντρες , σε σχήμα αχυρώνα ή αποθήκης που το πανω μερος τους κατέληγε ακριβώς σε σχήμα κεραμοσκεπής.!!!
Τα δεμάτια τοποθετούνταν στη θυμωνιά με τα στάχυα προς τα μέσα και τα κοτσάνια προς τα έξω , ώστε να προστατεύεται ο καρπός από καμιά βροχή ή γερή ανεμοθύελλα με χαλάζι που ξέσπαγε αλοιμονο κάποιες φορες καλοκαιριάτικα ..!
Στα πιο ψηλά σημεία της θυμωνιάς τα δεμάτια τ ανέβαζαν δυνατοι άντρες με δυκράνια , και πάλι όταν τα κατέβαζαν για να τ απλώσουν στ αλώνι ή για να « ταΐσουν» την Πατόζα…
Η ΠΑΤΟΖΑ μέρα νύχτα δούλευε συνδεμένη μ ένα γερό φαρδύ λουρί μ ένα τρακτέρ σε συνεχή λειτουργία .!Μετά τους νοικοκυραίους που κατέβαζαν τα δεμάτια από τη θυμωνιά τους , αναλάμβανε το προσωπικό της πατόζας.Πρώτα ο τροφοδοτης-γεμιστής έριχνε πανω στο ανεβατόρι τα δεμάτια , μετά πανω από το ανεβατόρι ο κόφτης με πριονωτό μαχαίρι-«γκόγκο» έκοβε το δεματκό και ο ταϊστής έριχνε μέσα στην πατόζα τα λυμένα στάχυα . Από κάτω δούλευε ο τσουβαλάς και τελος ο ζυγιστής που ζύγιζε τα τσουβάλια και κρατούσε το δικαίωμα για όλη τη διαδικασία του αλωνισμου με την πατόζα κλπ.
Τα τσουβάλια τα κουβαλούσαν και τα άδειαζαν στ αμπάρι είτε οι νοικοκυραίοι με δικά τους μέσα είτε με τρακτέρ αυτοί που είχαν την πατόζα.
Τελος από τότε που ήρθαν οι ΚΟΥΜΠΙΝΕΣ όλα γίνονταν και γίνονται από τον κουμπινέρη και τον οδηγό του φορτηγού-σιλό , με μόνη υποχρέωση του ιδιοκτήτη του χωραφιού να του καταβάλει το δικαίωμα που συμφωνουνταν για τα θεριζοαλωνιστικά.
Τα δε τελευταία 30 περίπου χρόνια όλα σχεδόν τα χωράφια του χωριού νοικιάζονται από 5-6 άτομα και χωρις τη συμμετοχή του ιδιοκτήτη στη διαδικασία του θεριζοαλωνισμου , τα σιτηρά πάνε κατ ευθείαν στον έμπορα ή στις αποθήκες των καλλιεργητών …
Αυτός περίπου ήταν όλος ο ετήσιος κουραστικότατος κύκλος του αλωνίσματος που μαζί με το θέρο , ήταν για όλες σχεδόν της οικογενειες των χωριών , η πιο σπουδαία και αναγκαία δραστηριότητα για τη βασική διατροφή και πολλες φορες για την επιβίωση της καθε οικογένειας , ιδιαίτερα σε συνθηκες θεομηνιών ή πολέμων..!!!
Γι αυτό στο τελος όλοι έλεγαν ανακουφισμένοι ΑΜΑΝ ΕΠΙ ΤΕΛΟΥΣ ΞΙΑΛΩΝΤΣΑΜΙ.!!!
Μετα το μεγάλο και κουραστικό ισως κείμενο μου για τον αλωνισμό θα ακολουθήσει ένα μικρό σχετικό βιντεοκλίπ …
Λευκοπηγη 23/7/2021
Γιωργος Μητλιαγκας του Ιωάννη
Ντουκανι,Γιωργο τα βοδια δεν σερνανε;Αυτο ηταν φτιαγμενο απο σκληρες ξυλινες κλαπες και απο κατω ειχε λεπιδες και στερναρες πετρες για να κοβει το αχυρο.Πανω ανεβαιναν οι πιτσιρικαδες για βαρος μαζι με τον αλωνιστη.