Η ύφεση και λόγω κορωνοϊού από όλους θεωρείται δεδομένη. Εξ ου και το “ταμείο ανάκαμψης” της Ε.Ε. που όλοι ευελπιστούν να αποτελέσει ένα μικρό Σχέδιο Μάρσαλ, αλλά πολλοί φοβούνται ότι θα συνοδευτεί από έναν νέο τύπο δεσμεύσεων ή Μνημονίων.
Το ποσό των 32 δισ. ευρώ (18% του ΑΕΠ), που θα διατεθεί εντός της προσεχούς περιόδου των επτά ετών (2021 – 2027), θα δοθεί ως επιχορηγήσεις και δάνεια.
Ανάπτυξη ή κερδοσκοπία των ισχυρών;
Διατηρούμε βάσιμα τις επιφυλάξεις και τον προβληματισμό μας για την εναλλακτική παραγωγική – τεχνολογική κατεύθυνση των πόρων αυτών, γιατί αφενός είναι γεγονός ότι οι ευρωπαϊκές προτεραιότητες ουσιαστικά αποτελούν εχέγγυα διατήρησης του ευρωπαϊκού καταμερισμού εργασίας και του μοντέλου της άνισης ανταλλαγής μεταξύ των κρατών – μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αφετέρου η κυβέρνηση της Ν.Δ. όχι μόνο ακολουθεί πιστά, αλλά είναι και δέσμια του δόγματος ότι οι χώρες του Βορρά παράγουν πλεονάσματα και οι χώρες της Ανατολής και του Νότου παράγουν ελλείμματα.
Γι’ αυτό θεωρούμε ότι η μονομερής επενδυτική δραστηριότητα, εκτός του τουρισμού, σήμερα, σε ενεργειακούς τομείς, ιδίως σε ήπιες μορφές ενέργειας, κατά τα λοιπά απολύτως αναγκαίες, χωρίς τη μελετημένη χωροταξική κατανομή τους, αποτελούν μια άλλης μορφής κερδοσκοπία υπέρ των μεγάλων συμφερόντων που κατέχουν τεχνολογίες και τεχνογνωσία, προερχόμενη κυρίως από τις χώρες του Βορρά.
Ενισχύσεις και επιδοτήσεις που δίνονται με το αζημίωτο στις τεχνολογίες αυτές, και μάλιστα με πολλαπλές διασφαλίσεις αλλά και σχεδόν αποκλειστική χρήση γης με φυσικά πλεονεκτήματα, μεγάλη περιβαλλοντική αξία και χρήση γης υψηλής παραγωγικότητας απολύτως αναγκαίας για την αγροτική παραγωγική διαδικασία.
Οι στρατηγικές προτεραιότητες της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ
Έχοντας επισημάνει από χρόνια τα παραπάνω, ως κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ προσπαθήσαμε να λειτουργήσουμε και για τον αγροτικό χώρο, παρά τις μνημονιακές δυσκολίες της περιόδου διακυβέρνησής μας, προστατεύοντας ουσιαστικά, και αυτό αποτυπώνεται σήμερα, τους ανθρώπους της υπαίθρου που έχουν βασική πηγή εισοδήματος το αγροτικό εισόδημα και δίνοντας σημαντική ώθηση στις επενδυτικές προσπάθειες του αγροτικού τομέα, με σχεδιασμό και σαφείς προτεραιότητες, συνεχίζοντας τον διάλογο για όλα τα θέματα, με όλους.
Οι προτεραιότητές μας, με σαφή αναφορά οικονομικού και θεσμικού χαρακτήρα, είχαν το ίδιο σκεπτικό: την ανόρθωση του πρωτογενούς τομέα και τον συνολικό μετασχηματισμό του με την εδραίωση του νέου παραγωγικού, κοινωνικού και διατροφικού πρότυπου, που θα βασίζεται στην αειφόρο περιβαλλοντικά και δίκαιη κοινωνικά ανάπτυξη, που όμως απαιτεί ένα μακροπρόθεσμο πρόγραμμα ριζοσπαστικών μεταρρυθμίσεων.
Γι’ αυτό και με την παρέμβασή μας δώσαμε ένα νέο αναπτυξιακό στίγμα στον αγροτικό χώρο με:
* Τον Φορέα Αξιοποίησης της Δημόσιας Αγροτικής Γης (ΟΔΙΑΓΕ), με στόχο την παραχώρηση και αξιοποίησή της σε νέους αγρότες και συλλογικές μορφές.
* Φορέα για να βάλει τάξη στο χαώδες και εν πολλοίς μεροληπτικά αξιοποιήσιμο από διάφορους φίλους της εκάστοτε μικρής ή μεγάλης εξουσίας και ταυτόχρονα να προστατεύσει τη δημόσια περιουσία.
* Την εισαγωγή νέων δυναμικών κλάδων της, όπως η καλλιέργεια της κάνναβης για βιομηχανικούς και φαρμακευτικούς σκοπούς, καθώς και το πλαίσιο στρατηγικής για την ανάπτυξη των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών (ΑΦΦ).
* Την Τράπεζα Γενετικού Υλικού για τη διατήρηση, αναπαραγωγή και προώθηση του εγχώριου γενετικού υλικού.
Η επισήμανση καίριων παρεμβάσεων αναπτυξιακού χαρακτήρα για διαφοροποίηση του αγροτικού προϊόντος βάσει συγκριτικού πλεονεκτήματος μας οδήγησε στην εκπόνηση του στρατηγικού σχεδίου για τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά (ΑΦΦ), που ήδη αποτελεί υπόδειγμα εφαρμογής σε εκατοντάδες επενδύσεις και χιλιάδες στρέμματα σε όλη τη χώρα. Το συγκεκριμένο σχέδιο συμπεριλαμβάνει τα εξής:
* Την επίλυση των θεσμικού τύπου δυσλειτουργιών.
* Την προστασία και αξιοποίηση αυτοφυούς (ενδημικού) γενετικού υλικού.
* Την πιστοποίηση του πολλαπλασιαστικού υλικού, κυρίως του ελληνικού. Την ενθάρρυνση των παραγωγικών επενδύσεων.
* Τη στήριξη δράσεων σχετικά με την εμπορία και τη μεταποίηση, όπως η σύσταση ομάδων και οργανώσεων παραγωγών, η αναζήτηση νέων αγορών, η βελτίωση της παρουσίασης και της συσκευασίας των παραγόμενων προϊόντων, η ιχνηλασιμότητα, οι εκστρατείες γνωστοποίησης και ευαισθητοποίησης.
* Την ενίσχυση της έρευνας και της καινοτομίας.
* Τη στήριξη στρατηγικών τοπικής ανάπτυξης με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων και τοπικών ομάδων δράσης και κοινωνικής οικονομίας.
* Την εκπόνηση οδηγιών εφαρμογής και σχετικών μελετών, που θα συμβάλουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο ώστε να οργανωθεί ο κλάδος της παραγωγής, εμπορίας και μεταποίησης των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών.
Αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά
Η περιοχή που επελέγη για την υλοποίηση του σχεδίου ήταν η Π.Ε. της Κοζάνης γιατί έχει πολλές εκτάσεις οι οποίες είχαν παραχωρηθεί στη ΔΕΗ από το Δημόσιο, αλλά σήμερα ανήκουν στη ΔΕΗ, και όχι μόνο, και είναι αποκατεστημένες η υπό αποκατάσταση. Η περιοχή έχει παράδοση και τεχνογνωσία στα ΑΦΦ, αγροτική παραγωγή, νερά προς ορθολογική αξιοποίηση, νέους ανθρώπους που ενδιαφέρονται να εισέλθουν στην αγροτική οικονομία και υψηλό ποσοστό ανεργίας.
Στο πλαίσιο, λοιπόν, της “παραγωγικής ανασυγκρότησης των περιφερειών” ως βασικής αναπτυξιακής πρωτοβουλίας της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, όπως ανακοίνωσε ο Αλέξης Τσίπρας στο 1ο Περιφερειακό Συνέδριο της Δυτικής Μακεδονίας, “τίθεται επιτακτικά το ζήτημα σε τοπικό επίπεδο της αξιοποίησης των αποκατεστημένων εκτάσεων των λιγνιτωρυχείων και της απόδοσής τους για συστηματική αξιοποίηση από την τοπική κοινωνία”.
Η υλοποίηση του σχεδίου αφορούσε τη δημιουργία στοχευμένης σημειακής αναπτυξιακής παρέμβασης με μορφή πρότυπου και καινοτόμου πιλοτικού προγράμματος για παραγωγική αξιοποίηση των αρωματικών – φαρμακευτικών φυτών, συνολικής αρχικής έκτασης περίπου 5.000 στρεμμάτων, εντός των τριών ετών.
Τα πρώτα 3.700 μετά από αίτημα του ΥΠΑΑΤ παραχωρήθηκαν κατά χρήση και δεν επαναποδόθηκαν κατά κυριότητα στο Δημόσιο από τη ΔΕΗ, λόγω γραφειοκρατικών και μνημονιακών ρυθμίσεων με βάση τον νόμο του 2001 επί διακυβέρνησης Σημίτη.
Η πρώτη αξιοποίηση αφορούσε τα 1.500 στρέμματα, περίπου, σε παραχωρούμενη και αποκαταστημένη από τη ΔΕΗ έκταση, που βρίσκεται σε ενιαία περιοχή της γεωγραφικής ενότητας Εορδαίας, και τα υπόλοιπα στην επόμενη περίοδο μόλις οριστικά αποκαθίσταντο στη γεωγραφική ενότητα Κοζάνης.
Τα στρέμματα αυτά θα προσετίθεντο στα ήδη καλλιεργήσιμα αρωματικά φυτά της περιοχής, δημιουργώντας μια κρίσιμη μάζα παραγωγής και συγχρόνως τη μεγαλύτερη ενιαία περιοχή αγροτικής καινοτόμου ανάπτυξης στην κατηγορία των αρωματικών φυτών.
Τα υπάρχοντα αρωματικά φυτά που απαιτούν περιορισμένη άρδευση όπως, η μέντα, η μαντζουράνα, ο βασιλικός, ο μάραθος κ.λπ., και άλλα που ευδοκιμούν σε ξηρικές εκτάσεις, όπως η ρίγανη, το φασκόμηλο, η λεβάντα, το θυμάρι, το τσάι του βουνού, το χαμομήλι, συνέθεταν μια σημαντική κρίσιμη γκάμα προϊόντων.
Σε κάθε περίπτωση, η αύξηση των καλλιεργούμενων εκτάσεων με αρωματικά – φαρμακευτικά φυτά στόχος ήταν να συνδυαστεί με τη μεταποίηση και την περαιτέρω επεξεργασία.
Οι εκτάσεις θα παραχωρούνταν κατά κύριο λόγο σε νέους αγρότες, αλλά και σε άνεργους ή ακτήμονες που αδυνατούν με άλλο τρόπο να εισέλθουν στην αγροτική οικονομία, με οικονομικά, κοινωνικά, αλλά και παραγωγικά κριτήρια, υπό τη βασική προϋπόθεση της συλλογικής τους οργάνωσης (συνεταιρισμοί, ομάδες παραγωγών, ΚΟΙΝΣΕΠ).
Ταυτόχρονα, ύστερα από συνεχείς συσκέψεις όλων των φορέων, είχαν καθοριστεί τα αναγκαία βήματα, που περιλάμβαναν:
1. Τη σύνταξη τοπικού επιχειρησιακού σχεδίου εκ μέρους της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας σε επίπεδο τεχνικοοικονομικής προμελέτης για την ανάπτυξη του κλάδου τοπικά.
2. Την ακριβή χωροταξική αποτύπωση των διαθέσιμων εκτάσεων και την απόλυτη διερεύνηση καταλληλότητάς τους.
3. Τη δημιουργία του πλαισίου συνεργασίας για τις εκτάσεις και την αξιοποίησή τους, καθώς και τους εμπλεκόμενους και ενδιαφερόμενους.
4. Τη δημιουργία Ομάδας – Οργάνωσης Παραγωγών ή Συνεταιρισμού ή άλλης συλλογικής μορφής.
5. Την ακριβή αποτύπωση ένταξης της Ομάδας Παραγωγών σε συγχρηματοδοτούμενο πρόγραμμα, καθώς και στα καθεστώτα ενισχύσεων.
Για την επιτυχία του εγχειρήματος το ΥΠΑΑΤ, σε συνεργασία με τον ΕΛΓΟ – Δήμητρα, που θα αποτελούσε τον βασικό επιστημονικό φορέα έρευνας και υποστήριξης, την Περιφέρεια και τους ΟΤΑ, θα συγκροτούσε ειδική Ομάδα Επιχειρησιακής Υποστήριξης – Δομής της προσπάθειας και του παραγωγικού φορέα.
Απολιγνιτοποίηση χωρίς σχεδιασμό
Σήμερα όλοι μιλούν για μεταβατική περίοδο “απολιγνιτοποίησης” σε διάφορες περιοχές, και κυρίως στη Δυτική Μακεδονία. Όλα τα σχέδια περιλαμβάνουν ανασυγκρότηση της περιοχής με βάση τον πρωτογενή τομέα και συνακόλουθα τη μεταποίηση.
Και μετά; Ουδέν νεώτερον. Σιγή ιχθύος. Ενώ το ταμείο ανάκαμψης προβλέπει σημαντικά ποσά, οι τοπικές κοινωνίες και οι φορείς τους παραμένουν σε πλήρη μεσάνυχτα ως προς τους σχεδιασμούς, αν βέβαια αυτοί υπάρχουν, της κυβέρνησης. Κατά τα γνωστά.
Με βάση το Σχέδιο Ανάκαμψης, θα διατεθούν από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας μόλις 240 εκατομμύρια ευρώ αποκλειστικά και μόνο για την αποκατάσταση 60.000 στρεμμάτων λιγνιτικών εδαφών στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, ενώ αυτές ξεπερνούν τα 200.000 στρέμματα, ώστε να αποδοθούν σε αγροτική εκμετάλλευση και άλλες χρήσεις.
Τα ερωτήματα για την αποκατάσταση και την προοπτική της πολλά και θα επανέλθουμε.
Όμως θέλουμε με τις επιλογές μας να υποστηρίξουμε ότι τα αναπτυξιακά εγχειρήματα, ιδίως στον αγροτικό τομέα και χώρο, δεν μπορούν να γίνονται ερήμην του Δημοσίου, της επιστημονικής κοινότητας και των ίδιων των παραγωγών ή ωφελούμενων, όπως δυστυχώς γίνεται κατ’ εξακολούθηση σε άλλους τομείς από το γραφείο, μακράν των τοπικών κοινωνιών και ιδίως εις βάρος τους. Μεθοδολογία που η σημερινή κυβέρνηση μέσα σε μόλις δύο χρόνια έχει σπάσει ρεκόρ. Εξ ου και οι φόβοι μας για τους πόρους του “ταμείου ανάκαμψης”.
* Ο Βαγγέλης Αποστόλου είναι βουλευτής Εύβοιας και πρώην υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων
* Ο Θανάσης Δημάκης ήταν σύμβουλος του πρώην ΥΠΑΑΤ και πρώην γ.γ. Δημόσιας Περιουσίας του υπουργείου Οικονομικών
avgi.gr
