Αυτός είναι ο τίτλος του βιβλίου της συγγραφέως Λένας Διβάνη ,καθηγήτριας εξωτερικής πολιτικής της Νομικής Σχολής του Κ.Π.Αθηνων, που διάβασα στο πρώτο διήμερο της άδειας μου 10 & 11 Αυγούστου. Δεν χρειάστηκαν παρά οκτώ περίπου ώρες για να ολοκληρώσω το ενδιαφέρον “ταξίδι” στο χρόνο παρέα με τους πρωταγωνιστές του βιβλίου στην προεπαναστατική Ελλάδα , στην Ευρώπη των ταραγμένων χρόνων του πολεμοχαρή Γάλλου αυτοκράτορα Ναπολέοντα ,των τσάρων της Ρωσίας Αλέξανδρου του Α’ και Νικολάου ,του Μέτερνιχ της Αυστροουγγαρίας, στην Ελλάδα των αδελφοκτόνων πολέμων των χρόνων μετά το 1821 και ιδίως στην Ελλάδα της περιόδου 1828- 1831του πρώτου της κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια.
Πρωταγωνιστής, εκτός από τον Κερκυραίο γιατρό, διπλωμάτη και μετέπειτα κυβερνήτη και η γυναίκα που αγάπησε και τον αγάπησε, αλλά ποτέ δεν παντρεύτηκαν, η υπέροχη και εύπορη Ελληνίδα Ρωξάνδρα Στούρτζα με καταγωγή από την Πόλη, που ζούσε κυρίως στη Ρωσία , εργάστηκε για τον Αγώνα και διέθεσε μέρος της περιουσίας της για αυτόν.
Η γραφή της κ.Διβάνη ευχάριστη, ενδιαφέρουσα ,σε χορταίνει. Στηρίχτηκε εκτός των άλλων πηγών και στα ημερολόγια με την αλληλογραφία της Ρωξάνδρας με τον αγαπημένο της, “τον ομορφότερο άνδρα με το μελαγχολικό πρόσωπο”
Ανέδειξε τη μεγάλη προσωπικότητα και το έργο του Καποδίστρια, είτε ως γιατρού των φτωχών, είτε ως διπλωμάτη της Ρωσίας, είτε ως αναμορφωτή της Ελβετίας, είτε και κυρίως αυτό, ως Υπουργού Εξωτερικών της Ρωσίας.
Το πικρό ποτήρι; Τι ήταν αυτό;
Τη φράση αυτή αρχικά τη συναντάμε στη σελίδα 132 και είναι απόσπασμα από επιστολή του Ι.Κ. στην Ρωξάνδρα. “Καταδικάστηκα εγώ να πίω το πικρό τούτο ποτήριον …. αποδοκιμάστηκε το έργο της επαναστάσεως”. Εννοεί την απαίτηση του τσάρου να αποδοκιμάσει επίσημα ο Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας την εξέγερση στη Μολδοβλαχία με την Φιλική Εταιρία και τον Αλέξανδρο Υψηλάντη. Την φράση αυτή ,που είναι της συγγραφέως, την συναντάμε και στη σελίδα 170 “αυτό το πικρό ποτήρι είχε ταχθεί να το πιει ως τελος”. Δηλαδή την άσχημη κατάσταση που καλούνταν να διαχειριστεί ως κυβερνήτης.
Ανέδειξε όμως και την εξαιρετική προσωπικότητα της Ρωξάνδρας που τον στήριξε ολόψυχα με λόγια και με έργα.
Όμως πιο πολύ το ενδιαφέρον για τον αναγνώστη βρίσκεται στο τι έκανε και τι “τράβηξε” ο άμισθος κυβερνήτης την περίοδο της θητείας του από τον Γενάρη του 1928 που πάτησε το πόδι του στην Αίγινα. Εδώ η περιγραφή της κ. Διβάνη είναι εκπληκτική. Το τμήμα αυτό διάβασα με κομμένη την ανάσα και αναστέναξα πολλές φορές. Όταν αυτός έκανε έργο, με τρόπο δίκαιο, ξεκινώντας από το μηδέν σε δύσκολες συνθήκες που δεν περιγράφονται , όταν αυτός πάσχιζε να αυξήσει την αγροτική παραγωγή για να φάει ο κόσμος ψωμί, να οργανώσει τα σισσίτια για να μη πεθάνει από την πείνα ο λαός, όταν αυτός πάσχιζε να ιδρύσει κράτος με άδεια ταμεία και το κατάφερε , όταν αυτός με τη διπλωματική του ικανότητα διεύρυνε τα όρια του κράτους, την ίδια στιγμή τον πολεμούσαν λυσσαλέα τα πάσης φύσεως συμφέροντα Ελλήνων φοροφαγάδων, φοροφυγάδων, άπληστων κοτζαμπάσηδων, κακομαθημένων οπλαρχηγών, αλληλοσπαρασόμενων φατριών , λησταρχών που ρήμαζαν την ύπαιθρο, απείθαρχων Υδραίων και Μανιατών, Άγγλων και Γάλλων υποκριτών που τους υποκινουσαν , μέχρι που όπλισαν τα χέρια των Μαυρομιχάληδων απο την Μάνη, και τον σκότωσαν Κυριακή πρωί 27 Σεπτεμβρίου 1831, έξω από το ναό του Αγίου Σπυρίδωνος στο Ναύπλιο, στον οποίο πήγαινε να εκκλησιαστεί. Τον είχαν προειδοποιήσει βέβαια οι φίλοι του, ακόμα και ο Κολοκοτρώνης, να φυλάγεται αλλά δεν άκουγε. Πάνω από όλα το καθήκον.
Το τέλος όμως των δολοφόνων δεν ήταν διαφορετικο. Ο Κωνσταντίνος λιντσαρήθηκε από τον κόσμο, ο άλλος, ο Γεώργιος , εκτελέστηκε στην πλατεία Ναυπλίου μετά από δίκη.
Ντρέπομαι για αυτούς τους “προγόνους” μας και ακόμα πιο πολύ για τον Μιαούλη και τον Κουντουριώτη που τον υπονόμευαν και έπραξαν κατά της Ελλάδας. Ακόμα και ο Κοραής από τη σιγουριά του Παρισιού τον πολέμησε. Είναι “τύραννος” είπε.
Μαθαίνοντας ο Γκαίτε ότι Έλληνες δολοφόνησαν τον Καποδίστρια δήλωσε βαθειά απογοητευμένος ” Από σήμερα παύω να είμαι φιλέλληνας”.
Με παρηγορεί όμως που που οι ήρωες μου από μαθητής δημοτικού , Κολοκοτρώνης , Καραϊσκάκης και Κανάρης τον στήριξαν. Οι δύο πρώτοι ήταν αυτοί που πρότειναν στην Γ’ Εθνοσυνέλευση τον Μάρτιο του 1827 τον ερχομό του στην Ελλάδα και πάρθηκε ομόφωνη απόφαση.
Όσο για τις μεγάλες δυνάμεις μόνο η Ρωσία βοήθησε όχι από φιλεευσπλαχνία ,αλλά επειδή συνέπιπταν τα συμφέροντα της με τα δικά μας. Ωστόσο αξίζει να μάθουμε για τον Ρώσο στρατηγό Ντίμπιτς και πως ανάγκασε τον ηττημένο Σουλτάνο να δεχθεί όλους τους ρωσικούς όρους συμπεριλαμβανομένων και αυτών που αφορούσαν την Ελλάδα για ανεξαρτησία, όταν τα ρωσικά στρατεύματα επί τσάρου Νικολάου έφθασαν στην περιοχή της Ανδριανούπολης , λίγο έξω από την Πόλη και την απειλούσαν με κατάληψη.
Οι Άγγλοι, με εξαίρεση τον Κάννιγκ , υπονόμευαν και εμπόδιζαν την αναξαρτησία συνεχώς. Μη μεγαλώσει η Ελλάδα και στεναχωρηθεί ο σουλτάνος. Μην ωφεληθεί η Ρωσία από την ανεξαρτησία μας. Όσες φορές φάνηκε να συμφωνούν και να βοηθούν ήταν επειδή σύρθηκαν ή κατά λάθος-π.χ. Ναβαρίνο – ή δεν μπορούσαν να αποφύγουν. Το πραγματικό τους ενδιαφέρον ήταν ο έλεγχος της περιοχής και ειδικά των “στενών” στα πλαίσια του ανταγωνισμού τους , η χορήγηση δαπανηρών δανείων και η διείσδυση στο τραπεζικό σύστημα του νέου κράτους.
Ο Καποδίστριας αγαπήθηκε από τον απλό λαό γιατί έκανε πολλά για αυτόν και έδωσε τα πάντα για αυτόν. Μπαρμπαγιάννη τον έλεγαν οι απλοί άνθρωποι. Αλλά όπως συμβαίνει πάντα όποιον αγαπάει ο λαός τον πολεμούν τα κάθε λογής συμφέροντα. Και τότε πολλοί Έλληνες υποστήριζαν και διεκδικούσαν με πάθος τα κάθε λογής “συμφέροντα” τους και συγκρούονταν με τον κυβερνήτη. Άρα δεν σκότωσαν μονάχα οι Μαυρομιχαλαίοι.
Ήταν Ρωσόφιλος ο Καποδίστριας όπως τον κατηγορούσαν;
Να τι λέει ο Αγγλόφιλος Σπυρίδων Τρικούπης.” Ουδενός Έλληνος η καρδία ήτο ελληνικοτέρα.Υπέρ της Ελλάδος μετήλθε την ρωσικήν επιρροήν του και όχι υπέρ της Ρωσίας την ελληνικήν αρχήν του”
Η Ρωξάνδρα;
Έζησε μέχρι το 1844 χωρίς να έρθει στην Ελλάδα . Αυτή το ήθελε , να είναι δίπλα στον αγαπημένο της ,αλλά αυτός δεν την προσκάλεσε. Για να μη μπλέξει στην κόλαση που βίωνε τότε η Ελλάδα. Προτιμούσε να ανέβει μόνος του τον Γολγοθά.
Σε ένα ημερολόγιο εντελώς προσωπικό , για δικά της μάτια μόνο, έγραψε Ρωξάνδρα. ” Ο,τι ωραιότερο πλάσμα δημιούργησε ο Θεός στον κόσμο, το ευγενέστερο πλάσμα της γης ,δεν υπάρχει. Ο Καποδίστριας είναι νεκρός. Από τη στιγμή αυτή είμαι κι εγώ νεκρή”.
Ως Έλληνες, που αγαπάμε την πατρίδα μας ,αν θέλουμε να τιμήσουμε τα διακόσια χρόνια από την επανάσταση του 1821, πρέπει να μάθουμε για τη ζωή και το έργο του και να αναγνωρίσουμε ότι στον Ιωάννη Καποδίστρια οφείλουμε πολλά.
Σε ευχαριστώ κ. Διβάνη.
