Η 18η Μαΐου έχει οριστεί από το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων (ICOM) ως παγκόσμια Ημέρα των Μουσείων της απανταχού οικουμένης. Είναι μία ιδιαίτερη ημέρα που τιμά τον πολιτισμό και την εξελεγκτική πορεία της ανθρωπότητας δια μέσου των αιώνων. Η χώρα των Ελλήνων έχει κάθε λόγο να γιορτάζει με εξαιρετική λαμπρότητα αυτή την ημέρα, αφενός διότι αποτελεί ολόκληρη ένα σύνθετο μουσείο με συνεχή επισκεψιμότητα και αφετέρου επειδή η ευλογημένη άνοιξη της πατρίδας μας είναι ιδανική εποχή ώστε να ανοίγουν όλοι οι αρχαιολογικοί χώροι και τα μουσεία της για ελεύθερη προσέλευση του κοινού.
Φέτος η ICOM, ως επίκεντρο του ενδιαφέροντος σχετικά με αυτούς τους χώρους που προστατεύουν τη πολιτισμική μας κληρονομιά, επέλεξε το θέμα «Μουσεία και αμφιλεγόμενες ιστορίες : τα μουσεία μιλούν για εκείνα που δεν λέγονται».
Ένα μεγάλο ζήτημα ανακινεί, η ανάλυση του παρόντος θέματος. Είναι απόλυτα κατανοητό και αυταπόδεικτο ένα αριστούργημα τέχνης να προβάλλεται ανάμεσα σε γενικά παραδεκτές κλασικές αρχαιότητες ή σύγχρονες εικαστικές δημιουργίες. Εκείνο, όμως, που προσφέρουν πολλά ιδιαίτερα μουσεία είναι η κατανόηση κάποιων πτυχών της ιστορίας, οι οποίες παρουσιάζονται σε σύνθετη και αντιφατική μορφή. Η ιστορία, βλέπετε, γράφεται από πολλούς και κάποιες φορές διαφορετικά. Οι πολιτικές σκοπιμότητες των κυβερνώντων δεν αφήνει την αλήθεια να ξεδιπλωθεί σε μια παγκόσμια οικουμενική αντικειμενικότητα. Κι όμως, η αναγνώριση των αρνητικών και μελανών σημείων της ιστορίας, μπορεί να γίνει το εφαλτήριο για τη συμφιλίωση καθώς ο διάλογος και η κατανόηση ανοίγει δρόμους για μια νέα αρχή.
Πάνω σε αυτή τη λογική κινείται η επισκεψιμότητα του Μουσείου του Διστόμου από γερμανικά σχολεία, προς μεγάλη μας έκπληξη. Στο Μουσείο αυτής της πόλης μας, στη Βοιωτία, είναι εκτεθειμένες όλες οι αποδείξεις της θηριωδίας του γερμανικού ναζισμού, κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι επισκέπτες μένουν άναυδοι από τα τραγικά γεγονότα της εποχής, τα μαρτύρια και τη θανάτωση των κατοίκων της περιοχής. Αυτή είναι μια πτυχή της ιστορίας που οι σύγχρονοι Ευρωπαίοι θέλουν να κατανοήσουν και το μουσείο αυτό τη φωτίζει.
Αλλά δεν μπορούμε να αντιπαρέλθουμε και τους αντίστοιχους χώρους στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκεντρώσεως, όπως το Νταχάου της Γερμανίας, όπου μαρτύρησαν και άφησαν την τελευταία τους πνοή όσοι χαρακτηρίστηκαν εχθροί του εθνικοσοσιαλιστικού καθεστώτος. Το Άουσβιτς στην Πολωνία, που ανήκει πλέον στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO μετρά τη θανάτωση 70.000 Πολωνών και Ρώσων και άλλων εθνικοτήτων. Και όντως, απορούν οι επισκέπτες Ευρωπαίοι, αλλά και της υπόλοιπης οικουμένης, πώς οι σύγχρονοι Γερμανοί συντήρησαν και απέδωσαν στο κοινό τους χώρους αυτούς. Είναι προς τιμήν των κυβερνήσεων αυτών των κρατών, που δεν εθελοτυφλούν και χαράζουν την πορεία τους στην αλήθεια, τη δημοκρατία και στον καταδικασμό μιας απορριπτέας συμπεριφοράς όπου ο άνθρωπος βασανίζει τον άνθρωπο. Μόνο έτσι προάγεται η συμφιλίωση των λαών.
Μήπως τα λείψανα από το Τείχος του Βερολίνου δεν είναι ένα ζωντανό μνημείο-παράδειγμα; Οι δυνατοί του κόσμου βγαίνοντας από έναν φρικτό πόλεμο, δεν χώρισαν τις τύχες του κόσμου; Αλλά κι ακόμα παλαιότερα, οι κατακτητές «εκπολιτιστές» του Νέου Κόσμου, δεν κατέστρεψαν αρχαίους πολιτισμούς στο Περού και στο Μεξικό, για να φτάσουμε να κατανοήσουμε χάρη στα λείψανα που διασώθηκαν από τους Αζτέκους και τους Ίνκας, ότι οι λαοί αυτοί είχαν προοδεύσει σε κάποιους τομείς περισσότερο από τους κατακτητές τους που έφτασαν πολύ αργότερα;
Οι χώροι μας με τις ελληνικές αρχαιότητες στη Μικρά Ασία, όπου η Τουρκία οικειοποιείται ή τους βαφτίζει ρωμαϊκούς, δεν διηγούνται στους επισκέπτες και στους ερευνητές όλα «εκείνα που δεν λέγονται» από το σημερινό ανελεύθερο κράτος;
Τα μνημεία των προγόνων μας απ’ όπου πέρασε ο Μακεδόνας στρατηλάτης μας, που γι’ αυτό η Ιστορία τον είπε Μεγάλο, δεν φωνάζουν την ιστορική του αλήθεια; Αλλά και στα Ελληνιστικά χρόνια, η Βόρεια Αφρική, η Μέση Ανατολή, η Κάτω Ιταλία και η Σικελία, η Ελληνίς Ανατολή δεν δίνει το προγονικό μας στίγμα;
Γι’ αυτό ο διεθνής φορέας της ICOM ρίχνει τους προβολείς του διεθνούς ενδιαφέροντος στα μουσεία της ζώσας ιστορίας. Για τον διαφωτισμό του απανταχού ανθρώπινου πνεύματος : για το «ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ» και για το «ΕΤΣΙ ΠΡΟΧΩΡΟΥΜΕ ΚΑΙ ΠΡΟΟΔΕΥΟΥΜΕ», έτσι θέτουμε στο κέντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος τον ΑΝΘΡΩΠΟ!
Πολυνείκης Αγγέλης – Αρχιτέκτων.
Πρόεδρος του Συνδέσμου Γραμμάτων και Τεχνών Π.Ε. Κοζάνης.
