Αξιότιμοι κύριοι Υπουργοί,
Αξιότιμε κύριε Δήμαρχε,
Περιήλθε σε γνώση μας η έγκριση πρότασης του Δήμου Κοζάνης για «Υλοποίηση έργου πολύ-λειτουργικού συγκροτήματος της Ζώνης Ενεργού Πολεοδομίας Κοζάνης με ΣΔΙΤ» από την Διυπουργική Επιτροπή ΣΔΙΤ.
Όλες οι κυβερνήσεις στην προσπάθειά τους να εξοικειώσουν την κοινή γνώμη με τις ΣΔΙΤ, τις εμφανίζουν ως μια καινοτομία που αποβαίνει προς όφελος του ίδιου του δημοσίου. Πιο συγκεκριμένα, κατά τον ειδικό γραμματέα ΣΔΙΤ, στα προτερήματά τους είναι η αποπληρωμή των έργων σε βάθος χρόνου, η μόχλευση ιδιωτικών κεφαλαίων για τη υλοποίηση και παροχή δημόσιων υποδομών και υπηρεσιών, η εξασφάλιση προκαθορισμένου χρόνου και κόστους υλοποίησης, η σύνδεση αμοιβής αναδόχου και ποιότητας παρεχόμενων υπηρεσιών και, τέλος, η ενιαία σύμβαση μελέτης, κατασκευής και λειτουργίας.
Η αλήθεια, όμως, είναι ότι η σημαντικότερη αιτία για την εμφάνιση των ΣΔΙΤ είναι η διευκόλυνση χρηματοδότησης που προσφέρουν στο δημόσιο και σε δήμους, σε μια εποχή στενότητας πόρων. Κατά κάποιο τρόπο, οι ΣΔΙΤ προβάλλονται ως σανίδα σωτηρίας, ειδικά για τα κράτη που αντιμετωπίζουν προβλήματα με υψηλό δημόσιο χρέος και μεγάλο δημοσιονομικό έλλειμμα. Τα τελευταία χρόνια, όμως, ασκείται ευρεία κριτική κατά πόσο τα έργα μέσω ΣΔΙΤ παρουσιάζουν όλα τα θετικά χαρακτηριστικά που τους προσδίδουν. Η κριτική αφορά :
- την επιλογή της μεθόδου των ΣΔΙΤ χωρίς να προηγηθεί συγκριτική ανάλυση εναλλακτικών επιλογών, όπως με τη χρήση του δείκτη σύγκρισης του δημόσιου τομέα (Public Sector Comparator). Δεν υπάρχει δηλαδή αντικειμενική τεκμηρίωση που να αποδεικνύει ότι η επιλογή ΣΔΙΤ εξασφαλίζει τη μέγιστη οικονομική αποδοτικότητα και την προστασία του δημόσιου συμφέροντος, διασφαλίζοντας ισότιμους όρους ανταγωνισμού μεταξύ των ΣΔΙΤ και των παραδοσιακών δημόσιων συμβάσεων,
- το γεγονός ότι οι πληρωμές μπορούν να κατανεμηθούν σε επιμέρους καταβολές σε διάστημα 20-30 ετών μειώνει την πίεση για βελτιστοποίηση του αντικειμένου του έργου βάσει των πραγματικών αναγκών και, ως εκ τούτου, αυξάνει τον κίνδυνο ανάθεσης από τις δημόσιες αρχές έργων υποδομής μεγαλύτερων από τα αναγκαία ή από εκείνα που θα είχαν διαφορετικά την οικονομική δυνατότητα να κατασκευάσουν. Ως εκ τούτου, η οικονομική αποδοτικότητα και τα οφέλη των έργων ενδέχεται να υπολείπονται των προσδοκιών,
- το πολύ υψηλό τελικό κόστος, που σε κάθε περίπτωση θα πληρώσει ο φορολογούμενος πολίτης,
- οι σημαντικές χρονικές καθυστερήσεις στην υλοποίησή τους,
- οι αυξήσεις των προϋπολογισμών κατά την υλοποίησή τους,
- η μείωση του ανταγωνισμού εις βάρος του δημοσίου οφέλους,
- η δημιουργία συνθηκών αθέμιτου ανταγωνισμού για τους ιδιώτες – κατασκευαστές
- το πραγματικό όφελος για το δημόσιο
- και τελευταίο και σημαντικότερο οι μακροπρόθεσμες οικονομικές συνέπειες για τις μελλοντικές γενιές.
Η πρώτη «αποκαθήλωση» των ΣΔΙΤ προήλθε από τα πλέον επίσημα χείλη, από ειδική έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, 2018, Ειδική Έκθεση Νο9). Ο έλεγχος επιδόσεων διενεργήθηκε από το Τμήμα Ελέγχου ΙΙ, που ειδικεύεται στους τομείς δαπανών, που αφορούν επενδύσεις υπέρ της συνοχής, της ανάπτυξης και της κοινωνικής ένταξης. Τα πορίσματα των ευρωπαίων ελεγκτών διαψεύδουν τα οφέλη των ΣΔΙΤ και όχι μόνο για την Ελλάδα.
Μία από τις βασικότερες διαπιστώσεις είναι ότι η υλοποίηση έργων κλίμακας μεγαλύτερης από τη συνηθισμένη και η συνένωση της μελέτης, της χρηματοδότησης, της κατασκευής, της λειτουργίας και της συντήρησης του έργου σε μία και μόνη σύμβαση αυξάνουν τον κίνδυνο χαμηλών επιπέδων ανταγωνισμού, με αποτέλεσμα να περιέρχεται η δημόσια αρχή σε θέση εξάρτησης, αλλά και να αυξάνεται η συνολική πολυπλοκότητα του έργου. Στην περίπτωση συμβάσεων πολύ υψηλής αξίας, όπως συνήθως είναι οι συμβάσεις ΣΔΙΤ, μόνον ένας πολύ μικρός αριθμός οικονομικών φορέων, συχνά δε μόνον ένας, είναι σε θέση να προσφέρει όλα τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες που προβλέπονται. Κανείς επομένως δεν είναι σε θέση να εγγυηθεί ότι θα υπάρχει μεγάλη συμμετοχή είτε από κατασκευαστικές εταιρείες είτε από τραπεζικούς ομίλους. Η Έκθεση καταλήγει με τις παρακάτω συστάσεις προς τα κράτη – μέλη της ΕΕ :
- να μην ενθαρρύνεται η εντατικότερη και ευρύτερη χρήση των ΣΔΙΤ έως ότου επιλυθούν τα προβλήματα που εντοπίστηκαν και υλοποιηθούν επιτυχώς οι συστάσεις που διατυπώνονται κατωτέρω·
- να μετριαστεί ο οικονομικός αντίκτυπος των καθυστερήσεων και των αναδιαπραγματεύσεων στο κόστος των ΣΔΙΤ που βαρύνει τον εταίρο από τον δημόσιο τομέα·
- η επιλογή της μεθόδου των ΣΔΙΤ να βασίζεται σε τεκμηριωμένες συγκριτικές αναλύσεις όσον αφορά τη βέλτιστη μέθοδο ανάθεσης των σχετικών συμβάσεων
- να θεσπιστούν σαφείς πολιτικές και στρατηγικές για τις ΣΔΙΤ·
- να βελτιωθεί το πλαίσιο της ΕΕ προκειμένου να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητα των έργων ΣΔΙΤ.
Κύριοι Υπουργοί,
Κύριε Δήμαρχε,
Με αυτή την απόφαση έχετε εντάξει έργα, κυρίως κτιριακά, χωρίς ανταποδοτικό χαρακτήρα και χωρίς να έχει προηγηθεί τεκμηριωμένη συγκριτική ανάλυση που να αποδεικνύει ως βέλτιστη επιλογή την μέθοδο της ΣΔΙΤ. Η εν λόγω πρόταση του Δήμου Κοζάνης αποτελεί «ομαδοποίηση» πολλών μικρότερων έργων που μάλιστα για κάποια έχουν ήδη υλοποιηθεί οι μελέτες και που κάλλιστα θα μπορούσαν να τα αναλάβουν και να τα υλοποιήσουν το τοπικό τεχνικό δυναμικό με την μορφή της κλασικής δημόσιας σύμβασης. Ουσιαστικά αποκλείονται όλες οι τοπικές τεχνικές εργοληπτικές επιχειρήσεις από την υλοποίηση σημαντικών δημόσιων συμβάσεων έργων της περιοχής τους.
Η ΠΕΣΕΔΕ δεν είναι αντίθετη στις ΣΔΙΤ στο σύνολό τους. Αναγνωρίζουμε ότι κάτω από προϋποθέσεις, όπως αυτές τεκμηριωμένα παρουσιάζονται από την Έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, αποτελούν ακόμη ένα εργαλείο για την υλοποίηση δημόσιων συμβάσεων. Σε καμία όμως περίπτωση δεν πρέπει οι ΣΔΙΤ, για τους λόγους που σας αναλύσαμε παραπάνω, να υποκαταστήσουν το πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων της Χώρας μας, πόσο μάλλον να δεσμεύσουν και το μελλοντικό ΠΔΕ.
Επειδή,
- το εθνικό μας δίκαιο και το ευρωπαϊκό δίκαιο ορίζουν ότι πρέπει να τηρούνται κανόνες για τις δημόσιες συμβάσεις, για τις οποίες χρησιμοποιούνται χρήματα των φορολογούμενων πολιτών, έτσι ώστε να διαφυλάσσονται οι βασικές αρχές της διαφάνειας, της ίσης μεταχείρισης, του ανοιχτού ανταγωνισμού και της ορθής διαχείρισης των διαδικασιών
- δεν έχει υλοποιηθεί μελέτη συγκριτικής ανάλυσης για την εν λόγω πρόταση του Δήμου Κοζάνης
- τα έργα που περιλαμβάνονται στην πρόταση είναι κτιριακά και μη ανταποδοτικά, για κάποια εκ των οποίων έχουν ήδη εκπονηθεί οι μελέτες
Ζητούμε, την ανάκληση της έγκρισης και την υπαγωγή των επιμέρους έργων σε εθνικά ή ευρωπαϊκά προγράμματα χρηματοδότησης, στο πνεύμα των βασικών αρχών των ευρωπαϊκών οδηγιών δηλαδή της αρχής της διαφάνειας, της αναλογικότητας και της ίσης μεταχείρισης.
