Γενικά: Με το ΦΕΚ 260 Α με ημερομηνία 31-12-1918 λειτουργεί η κοινότητα Τσουρχλίου με έδρα το Τσούρχλι (μετονομάζεται σε Αγίου Γεωργίου το 1927) μαζί με το συνοικισμό Κοντσικιότι (μετονομάζεται σε Ελεύθερον το 1927). Το όνομα το οφείλει από το νεομάρτυρα άγιο Γεώργιο ο οποίος γεννήθηκε στο Τσούρχλι το 1808 και μαρτύρησε στα Γιάννενα το 1838. Υψόμετρο οικισμού 796 μέτρα.
Τσούρχλι ίσως τουρκικό όνομα, τόπος με ανθυγιεινό κλίμα, ενδεχομένως επώνυμο Τσούρχλης (ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΟΙΚΩΝΥΜΙΩΝ Χαράλαμπος Συμεωνίδης).
Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 431 χριστιανοί και 176 μουσουλμάνοι, οι οποίοι αναχώρησαν από τον Άγιο Γεώργιο σύμφωνα με το άρθρο 3 της σύμβασης της Λοζάνης που υπογράφτηκε στις 30-1-1923 περί ανταλλαγής των ελληνικών και τουρκικών πληθυσμών, στις 2-4-1924.
Από δω κατάγεται ο Αθανάσιος Γάγαλης (1860-1913). Απόφοιτος γυμνασίου Τσοτυλίου 1888, φοιτά στο Διδασκαλείο Αθηνών. Μετεκπαιδεύεται στη Μεγάλη του Γένους Σχολή όπου διδάσκεται και τη Βυζαντινή μουσική. Αναλαμβάνει τη Διεύθυνση της Αστικής Σχολής Γρεβενών. Για την εθνοπρεπή του δράση φυλακίζεται (Περισσότερα: Ηλίας Γάγαλης greveniotis.gr).
Ο οικισμός Ελεύθερον αποσπάται από την κοινότητα και ορίζεται έδρα της κοινότητας Ελευθέρου στις 31-12-1931. Στις 4-12-1997 ο Άγιος Γεώργιος ορίζεται έδρα του δήμου Ηρακλεωτών. Τον Ιούνιο του 1935 πρόεδρος της κοινότητας ο Κιούρος Γεώργιος, αντιπρόεδρος ο Κωτίτσας Αντώνιος. Υπέρ του Ειδικού Ταμείου Τηλεφωνικής Συγκοινωνίας Μακεδονίας Θράκης στις 16/10/25 η κοινότητα προσέφερε 1000 δρχ. (60/995). Υπέρ του οικοτροφείου θηλέων Κοζάνης στις 30-7-26 πρόσφερε το ποσό των 200 δραχμών.
Ο Έπαρχος στις 28-11-34 ζητά από τον Επιστάτη του Ειδικού Ταμείου Επαρχιακής Οδοποιίας Γρεβενών να προσδιορίσει κατάλληλη θέση και να λάβει τα απαιτούμενα στοιχεία δια τη σύνταξη μελέτης προς ανέγερση κοινοτικού καταστήματος μετά καφενείου.
Ο πρόεδρος της κοινότητας Αγίου Γεωργίου στις 4-7-35 αναφέρει στο Νομάρχη ότι το κοινοτικό συμβούλιο εν τη επιθυμία του της προόδου της κοινότητος ψήφισε χορήγηση δωρεάν οικήματος επί πενταετία προς εγκατάσταση προσωπικού ταχυδρομικής υπηρεσίας προς ίδρυση στην κοινότητα ταχυδρομικού Γραφείου Γ΄ τάξεως ως και Τηλεγραφείου, για εξυπηρέτηση όχι μόνο της κοινότητας αλλά και των πέριξ κοινοτήτων. Ζητείται να διενεργήσει ο Νομάρχης τα δέοντα όπως εγκριθεί η απόφαση του κοιν. συμβουλίου από τη Γενική Διοίκηση Μακεδονίας (60/1406).
Ο αγροτικός διανομέας τη θερινή περίοδο παραδίδει την αλληλογραφία στους τόπους εργασίας, στους αγρούς (Β.Ε 19-7-36).
“Ο οικισμός διαιρείται σε δύο συνοικίες εκ των οποίων η μία είναι χριστιανική εκ 30 οικιών η δε εις κατωφέρεια οθωμανική με 30 οικογένειες” (Σχινάς 1866).
«Έχει έδρα αστυνομικού σταθμού, μεταβατικού ειρηνοδικείου, δασοκόμου, ταχυδρομικoύ γραφείου. Υπάρχουν έξι παντοπωλεία, τρία υποδηματοποιία, δύο ραφεία, ένα κηροποιείο, σαγματοποιείο, σιδηρουργείο, πεταλωτήριο, κασιτερωτήριο. Τριτάξιο δημοτικό σχολείο με 140 μαθητές. Το σχολείο ανηγέρθη το 1920 με δαπάνη της κοινότητας και εκκλησιαστικού ταμείου. Μονοτάξιο δημοτικό σχολείο με 50 μαθητές στον προσφυγικό οικισμό» (Ι. Γκούρας Β.Ε 12-11-39).
Κοινοτικό Δελτίο Απογραφής: Πρόεδρος Μάρκος Μπατάρας. Μέλη Γεώργιος Δερβίσης, Δημ. Ζήκου. Συνεδρίαση 19-7-45. Οικίες 182. Πληθυσμός 915. Οικίες καταστραφείσες ολοσχερώς 102, μερικώς 5 δια πυρκαγιάς υπό Γερμανών στις 31-7-43 και 6-4-44. Θύματα 30 εκ των οποίων 21 άνδρες, 7 γυναίκες και 2 παιδιά.
Σύμφωνα με το πρόγραμμα Καποδίστριας στην Π.Ε Γρεβενών την περίοδο 1999-2010 λειτούργησε ως έδρα δήμου με την επωνυμία Δήμος Ηρακλεωτών με οικισμούς Άγιος Γεώργιος, Αηδόνια, Δασάκι, Κιβωτός, Κληματάκι, Κριθαράκια, Κοκκινιά, Νέα Τραπεζούς, Μηλέα, Πολύδεντρο, Ταξιάρχης. Δήμαρχοι διετέλεσαν οι: α)Σταμπουλίδης Χρήστος από Κιβωτό (1998-2001) β)Δρόσος Γεώργιος γιατρός ορθοπεδικός από Άγιο Γεώργιο (2002-2005) γ)Καραγιάννης Αθανάσιος δάσκαλος από Άγιο Γεώργιο (2006-2009).
Με απόφαση του Νομάρχη στις 31 Δεκεμβρίου 1914 ορίσθηκε ως έδρα εκλογικού τμήματος το τέταρτον (από τα 19) με έδραν το χωρίον Τσούρχλι (Α.Γεώργιος), ένθα θέλουσι ψηφίσει οι εκλογείς του χωρίου τούτου ως και οι των χωρίων Ραδοβίστι (Ροδιά), Κριθαράκια, Δοβρούνιστα (Κληματάκιον), Πικριβινίτσα (Αμυγδαλέαι), Βίτα (Λόχμη), Κοντσικιώτη (Ελεύθερον), τόπον δε ψηφοφορίας ορίζομεν την δημοτικήν Σχολήν.
Αλώνια: Υπόμνημα του κοινοτικού συμβουλίου και των κατοίκων της Κοινότητος Αγ. Γεωργίου Γρεβενών στις 9-7-39, «Περί λήψεως μέτρων προς πρόληψη πυρκαγιών στα συγκεντρωμένα προς αλωνισμό σιτηρά», προς το Νομάρχη Κοζάνης.
- Η κοινότης μας αποτελείται από 180 οικογένειες εκ των οποίων 60 προσφυγικές, το κύριο επάγγελμα είναι μικροϊδιοκτήτες γεωργοί και μικροκτηνοτρόφοι.
- Από αμνημονεύτων χρόνων λόγω των μικροϊδιοκτητών έκαστος μικροϊδιοκτήτης γεωργός προ ή και παρά την οικία εγκατέστησε αλωνότοπο και παρ’ αυτόν υπόστεγο και αχυρώνα για φύλαξη των δεμάτων σε περίπτωση βροχής, για εναποθήκευση των ζωοτροφών των αροτήρων του, απεχόντων (των αλωνοτόπων) απ’ αλλήλων αρκετής εκτάσεως ούτως ώστε κατά τον αλωνισμό μας ουδέποτε παρουσιάσθηκε πυρκαγιά.
- Κατά την γινομένη το έτος 1935 οριστική διανομή των ανταλλαξίμων γαιών στους εγκατασταθέντες ενταύθα πρόσφυγες και γηγενείς ακτήμονες αφέθησαν μικρές εκτάσεις ως αλωνότοποι ως επί το πλείστον σε επικλινή και ως εκ τούτου ακατάλληλα προς αλωνισμό εδάφη και μη επαρκούντα προς αλωνισμό των σιτηρών μας και τούτο ελλείψει επαρκούς εκτάσεως γαιών.
- Εις τις ως άνω αφεθείσες παρά του συνεργείου διανομής εκτάσεως προς αλωνισμό εκτός του ότι ως άνω τυγχάνουν ανεπαρκέστατα αλλά και εξ άλλου αύται κατελήφθησαν υπό των Στρατιωτικών αρχών και κατασκευάσθηκαν οχυρωματικά έργα.
- Ο αλωνισμός των σιτηρών στην κοινότητά μας και εις τας πέριξ αυτής τοιαύτας διενεργείται δι’ ίππων δια του πατήματος των οποίων θραυομένων των καλάμων των σιτηρών ενεργείται ο καθαρισμός του καρπού. Πλην όμως οι πλείστοι εξ ημών στερούμεθα και του ενός ίππου, αναγκαζόμεθα δε να ενεργούμε τον αλωνισμό δια των βοών μας, πολλοί δε εξ ημών έχουμε μόνον έναν βουν, δια των οποίων εκτός του ως άνω αλωνισμού δι’ αυτών, είμεθα αναγκασμένοι να μεταφέρουμε τα δέματα των σιτηρών μας δια αμαξών εξ αρκετών αποστάσεων ζευγνύοντας προς τούτο τους βους μας. Και ως μη ήρκει τούτο κατ’ αυτάς παρουσιάσθη εις τους βους μας και αφθώδης πυρετός ώστε η μεταφορά των σιτηρών μας εις τους αλωνοτόπους μας και ο δι’ αυτών αλωνισμός καθίσταται προβληματικός.
- Επειδή ως γνωστόν η περιφέρειά μας είναι ορεινή αφού ο θερισμός δεν ήρξατο εισέτι, ο αλωνισμός των σιτηρών μας διενεργείται κατ’ Αύγουστον εξακολουθεί δε ούτος μέχρι του Σεπτεμβρίου οπότε άρχονται αι φθινοπωριναί βροχαί. Μη έχοντες δε εκτός του χωρίου εγκαταστάσεις προς φύλαξη των σιτηρών μας είναι πιθανόν να καταστραφεί όλη η εσοδεία μας λόγω των βροχών.
Λαμβάνοντας όθεν υπ΄όψει κ. Νομάρχα τας ως άνω συνθήκας με τας οποίας διαβιούμε και ότι δια την παρασκευή νέων αλωνοτόπων δεν μας επαρκεί ο χρόνος, ευσεβάστως παρακαλούμε όπως προς το παρόν μας επιτραπεί ο αλωνισμός εντός του χωρίου…. Το κοινοτικόν Συμβούλιον (υπογραφές 5). Οι κάτοικοι (υπογραφές 31)».
Αρχαιότητες: Τορνευτή παραγναθίς χαλκού χρυσού κράνους στο οποίον εικονίζεται Νίκη Πτερωτή, φέρουσα ποδήρη χιτώνα δωρικό και κρατούσα δόρυ και ασπίδα. Στο ξωκλήσι του Αγίου Νικολάου υπάρχει εντειχισμένη πλαξ η οποία επιγράφει ότι το έτος 178 π.Χ εκτίσθη ναός υπέρ του Ολυμπίου Διός (Ράχου σ.21). Συνολικά υπάρχουν πέντε λίθινες επιγραφές[1].
Γέφυρα: Η Διοικητική Επιτροπή του Ειδικού Ταμείου Επαρχιακής Οδοποιίας Γρεβενών στις 2-7-1936 αποτελούμενη από τον Έπαρχο Αναστάσιο Νίτσα, Περικλή Λαδά πρόεδρο κοινότητας, Επαμεινώνδα Πλατσατούρα πρόεδρο κοινότητας Δεσκάτης, Κοσμά Κυρατλίδη αντιπρόεδρο κοινότητας Καρπερού, Θεμιστοκλή Σπίρτου φαρμακοποιού, Βασιλείου Λαδά εμπόρου και Ιωάννη Αδαμογιάννη γραμματέα Εφορείας αποφάσισαν την κατασκευή γέφυρας μεταξύ της αμαξιτής οδού Γρεβενών-Αγίου Γεωργίου.
Διαβατήρια: α) Ο Γεώργιος Νικολάου Δροσόπουλος ή Δρόσος στις 4-5-27 έλαβε διαβατήριο για Αμερική προς συνέχιση των εκεί εργασιών του, γεννηθείς το 1892. Ο εφημέριος Παπαευθύμιος Καραλιόλιος, πρόεδρος κοιν. Γεώρ. Δερβίσης. β) Πρίττας Γεώργιος του Νικολάου με έτος γεννήσεως 1888. Στις 22-5-32 έλαβε διαβατήριο για Κων/πολη.
Εκπαίδευση: Το 1854 λειτουργεί για πρώτη φορά στο Νάρθηκα της εκκλησίας των Αγίων Αποστόλων στο Τσούρχλι, το Δημοτικό Σχολείο Τσουρχλίου. Το 1863 αποκτά το πρώτο του κτίριο μετά από συνδρομές των Αγιωργιτών της Κωνσταντινούπολης, όπου λειτουργούσε η Αδελφότητα «Νεομάρτυς Γεώργιος»[2] .
Έχει 196 χριστιανούς κατοίκους (υπήρχαν και μουσουλμάνοι), κοινό σχολείο, μαθητές 30, ο διδάσκαλος ιερέας αμείβεται με μισθό 300 γρόσια από την εκκλησία, ενταύθα επειδή το χωριό είναι κεντρικό και μπορεί να συγκεντρώσει και μαθητές από τα γύρω μικρά χωριά απαιτείται η σύσταση αλληλοδιδακτικού σχολείου (1873-74. Πηγή Ηλίας Γάγαλης greveniotiς.gr).
Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: Α΄ Δημοτικό σχολείο. Οίκημα δημόσιο, μονώροφο. Αποτελείται από δύο αίθουσες 54 τ.μ. Στην α΄ αίθουσα διδάσκονται 40 μαθητές και στην άλλη 90. Είναι κατάλληλο αλλά ανεπαρκές. Νέο κτίριο υπό κατασκευή δεν ευρίσκεται. Πρόκειται όμως να ανεγερθεί νέα αίθουσα διδασκαλίας εις επέκταση του υπάρχοντος διδακτηρίου, λόγω της προαγωγής του σχολείου σε τριτάξιο (60/619).
Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: “Β΄ Δημοτικό σχολείο. Το οίκημα είναι δημόσιο. Βρίσκεται στον προσφυγικό συνοικισμό Αγίου Γεωργίου. Μετατράπηκε από Τζαμίον ανταλλαγέντων Μουσουλμάνων σε σχολείο κατά το έτος 1925. Είναι μονώροφο. Αποτελείται από μία αίθουσα, διαχωρισθείσα δια σανιδώματος εις δύο. Στη μία αίθουσα στεγάζεται το δημ. σχολείο με 49 μαθητές και στην άλλη το νηπιαγωγείο με 30 νήπια. Το διδακτήριο είναι τελείως ακατάλληλο, διότι είναι ανεπαρκέστατο προς στέγαση 80 μαθητών, η διδασκαλία στο δημοτικό γίνεται ατελέστατη λόγω του θορύβου των νηπίων, είναι ανθυγιεινό διότι η πρόσοψή του είναι εστραμμένη προς Βορρά και διότι είναι ετοιμόρροπο κηρυχθέν τοιούτον παρά της Μ.Υ.Κ (Μηχανική Υπηρεσία Κοινοτήτων) και απειλεί κατάρρευση. Απόλυτος ανάγκη τυγχάνει ανεγέρσεως νέου διδακτηρίου προς στέγαση του δημοτικού σχολείου και νηπιαγωγείου. Οι κάτοικοι του συνοικισμού έχουν όλη την προθυμία να χορηγήσουν κατάλληλο οικόπεδο και καταβάλουν προσωπική εργασία προς μεταφορά των οικοδομικών υλικών ανεγέρσεως δια των υποζυγίων των. Χρήζει όμως οικονομικής αρωγής υπό του Κράτους” (Ι. Γκούρας) (60/619).
Ο πρόεδρος της κοινότητος στις 15-5-50 υποβάλλει στον Έπαρχο Γρεβενών κοινό πρακτικού Συμβουλίων του κοινοτικού και Εκκλησιαστικού Αγίου Γεωργίου. Αναφέρει ότι η έκταση του οικοπέδου του οποίου πρόκειται να ανεγερθεί το διδακτήριο δεν επαρκεί, για τούτο παραχωρεί η εκκλησία «Άγιος Απόστολος» 1000 τ.μ και το κοιν. συμβούλιο παραχωρεί το διπλάσιο κοινοτικό αγρό στη θέση «Άγιος Νικόλαος» ως αντάλλαγμα (60/898).
Πραγματοποίηση μονοήμερης εκδρομής στην Καστοριά στις 2 Ιουνίου 1962. Θα συμμετάσχουν 50 μαθητές. Η δασκάλα Μαρία Χριστοφυλογιάννη θα απασχολήσει τους μαθητές οι οποίοι δε θα συμμετάσχουν την εκδρομή.
Ιερά: α)Ενοριακός ναός Αγίων Αποστόλων (1836). β) Ι.Ν.Αγίου Γεωργίου προς τιμή του τοπικού αγίου που γεννήθηκε εδώ το 1808 και μαρτύρησε στα Ιωάννινα το 1838.γ) Άγιος Νικόλαος. δ)Αγία Παρασκευή εγκαίνια 28 Μαΐου 1925[3]. ε)Αναλήψεως (1935) στ)Παναγίας. ζ)Κοιμητηριακός ναός της Αγίας Τριάδας στην είσοδο του χωριού (1936)
Αφιερωτές στη Μονή Αγίου Νικάνορος για την Α΄ Γραφή 12 και για τη Β΄ 13.
Ο Νεομάρτυς Άγιος Γεώργιος ο εν Ιωαννίνοις: Ο άγιος νεομάρτυρας Γεώργιος γεννήθηκε στον οικισμό Τσούρχλι το 1808. Απαγχονίστηκε στις 17 Ιανουαρίου 1838, (ημέρα εορτής του Αγίου Αντωνίου) στην αγορά του χάνδακος του μεγάλου Φρουρίου των Ιωαννίνων όπου και η ομώνυμη πλατεία. Συκοφαντήθηκε ότι ευτελίζει τη μουσουλμανική πίστη, κατηγορώντας τον ότι ενώ προηγουμένως ήταν Οθωμανός, τώρα είναι Χριστιανός, παντρεμένος με Χριστιανή και ότι βάφτισε και το παιδί του χριστιανό. Το 1839, ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Στ΄ ανακήρυξε επίσημα το φουστανελοφόρο Γεώργιο νεομάρτυρα. Πρώτος ναός προς τιμήν του ανηγέρθη στον οικισμό Αργυρό Πηγάδι Αιτωλοακαρνανίας το 1847, μόλις 9 χρόνια μετά το μαρτύριό του. Στα Γιάννενα ο Ι.Ναός θεμελιώθηκε στις 7 Αυγούστου 1960 από τον τότε Μητροπολίτη Ιωαννίνων Σεραφείμ στην πλατεία Πάργης. Εγκαινιάστηκε στις 5 Οκτωβρίου 1970 από τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας. Είναι ο πολιούχος της πόλης των Ιωαννίνων. Ιερός ναός αφιερωμένος στη μνήμη του Αγίου υπάρχει και στη γενέτειρά του, Άγιο Γεώργιο Γρεβενών, όπου φυλάσσεται τμήμα του ιερού του λειψάνου. Θεμελιώθηκε το Σεπτέμβριο του 1969 και εγκαινιάστηκε στις 29 Ιουνίου 1980. Ο Άγιος τιμάται και στην Κέρκυρα στην «Παναγία των ξένων», όπου εικονίζεται ως νεαρός φουστανελοφόρος. Ακόμη τιμάται στον Ιερό Ναό Χρυσοσπηλιώτισσας Αθηνών και οπουδήποτε γης διαμένουν Ηπειρώτες και Γρεβενιώτες. Η μνήμη του νεομάρτυρα τιμάται στη Ρουμανία, Βουλγαρία και Σκόπια. Είναι ο προστάτης Άγιος της Προεδρικής Φρουράς.
Ιστορία: Τα ιστορικά μνημεία της περιοχής τα οποία έχουν σχέση με τους διεξαχθέντες απελευθερωτικούς αγώνες σύμφωνα με το διευθυντή του σχολείου Ι. Γκούρα είναι τα παρακάτω: “Η οικία του Μπεκήρ Αγά καταγομένου από το χωρίο, λοχαγού του Τουρκικού Στρατού, δράσαντος στην περιφέρεια κατά τους απελευθερωτικούς αγώνες του 1912. Η οικία καταστράφηκε από πυρκαγιά, σώζονται τα ερείπια και ο τόπος χρησιμοποιείται σήμερα ως αγρός. Η οικία του ιερέως Παπαγιάννη ο οποίος κατεκρεουργήθη δια τις εθνικές του ενέργειες υπό του Μπεκήρ Αγά κατά την 17η Οκτωβρίου 1912 ημέρα απελευθερώσεως της ιδιαιτέρας μας πατρίδας υπό του μακραίωνος ζυγού της δουλείας” (ΓΑΚ Κοζάνης ΑΒΕ: 60/957).
Ο πρόεδρος της Ενώσεως παλαιών πολεμιστών Αγίου Γεωργίου στις 3-9-38 πιστοποιεί ότι ο Γαζέπης Απόστολος του Χρίστου τυγχάνει θύμα πολέμου ως έχων αδελφό φονευθέντα εν Μικρά Ασία κατά το έτος 1922 και ότι από το 1917 ως το 1922 μετείχε στους πολέμους και πατέρα τραυματία κατά το 1912.
Η κοινότητα απέκτησε μνημείο ηρώο το οποίο τοποθετήθηκε στις 7-7-1959 στον περίβολο του ιερού ναού Αγίων Αποστόλων το οποίο προήλθε από δωρεά του συμπολίτη Αναστάσιο Φάσσα.
Από δω κατάγεται ο μακεδονομάχος Κανούτας Νικόλαος (1879-1967).
Οδοποιία: Αίτησις των Κοινοτικών Συμβουλίων Αγίου Γεωργίου, Αμυγδαλιάς, Κληματακίου, Ελευθέρου στις 22-8-34 προς το Νομάρχη Κοζάνης αναφέρουν ότι «η έδρα της επαρχίας μας Γρεβενά, λόγω του ότι εκεί ευρίσκονται όλαι αι Αρχαί μας, Θρησκευτικαί, Διοικητικαί, Οικονομικαί, Εκπαιδευτικαί, Αστυνομικαί, Γεωργικαί, Δασικαί, Συγκοινωνιακαί, Δικαστικαί κλπ. αναγκαζόμεθα να ενεργούμε και όλες τις συναλλαγές εις αυτήν ως και την πώληση των γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων των κατοίκων των κοινοτήτων και συνοικισμών μας καθ’ εκάστην, προ πάντων όμως εκάστην Δευτέρα, ημέρα εβδομαδιαίας αγοράς.
Η μόνη οδός, εκτός της δι’ αυτοκινήτου εις την Δημοσία τοιαύτην, η άγουσα προς την έδρα της επαρχίας μας είναι η δι’ Αγίου Γεωργίου-Ελευθέρου στην οποία διέρχονται και οι εκ των χωρίων Βοΐου οι συναλλασσόμενοι ή έχοντες οπωσδήποτε εμπορικές ή διαφόρους υποθέσεις των, ως Τσακνοχωρίου, Κλήματος, Τσοτυλίου, Περιστέρας, Λουκουμίου, Νεαπόλεως κ.λ.π
Η οδός αύτη είναι κατά το χειμώνα προπάντων, αν όχι αδύνατος, πάντως όμως λίαν δύσκολος λόγω των πλημμυρουσών χειμάρρων, ρευμάτων, λάκκων κλπ.
Το πλέον δύσκολο σημείο ταύτης είναι το μεταξύ Αγίου Γεωργίου-Ελευθέρου ρεύμα εις θέση «Καρυδιές» όπου κατά το χειμώνα είναι αδιάβατο. Κατά το παρελθόν έτος διετέθησαν παρά του Ταμείου επαρχιακής οδοποιίας περί τις 15.000 δραχμές προς κατασκευή γεφύρας επί του άνω ρεύματος. Το ποσόν όμως τούτο μόλις επήρκεσε προς κατασκευήν των βάθρων της, μη διατεθέντος δ’ ετέρου χρηματικού ποσού το έργον μένει ημιτελές, ουδένα σκοπό εκπληρών και όπερ συν τω χρόνω θα καταστραφεί τελείως.
Προς αποπεράτωση της άνω γεφύρας ή επίστρωση αυτής, ώστε να δύναται να εκπληρεί τον προορισμό του και μη καταστραφεί τελείως το έργον απαιτείται ποσόν 10.000 μέχρι 15.000 δραχμών.
Επειδή δε δυνάμεθα να διαθέσουμε το άνω ποσόν, ευσεβάστως παρακαλούμε, όπως ευαρεστούμενοι διατάξετε και διατεθεί το άνω ποσόν προς αποπεράτωση της άνω γεφύρας, προσφερόμενοι αι πλησιόχωροι κοινότητες όπως καταβάλουμε και προσωπική μας εργασία προς αποπεράτωση αυτής και διαθέσεως εις κοινή χρήση και ήτις μεγάλως θα διευκολύνει τη συγκοινωνία μας, το εμπόριό μας, τους συναλλασσόμενους και εν γένει όλες τις ανάγκες των κονοτήτων μας μετά της έδρας της επαρχίας μας ως και των χωρίων της επαρχίας».
Οικονομία: Ο πρόεδρος της κοινότητας Χρήστος Γαζέπης γνωστοποιεί ότι από την 20η Σεπτεμβρίου θα αρχίσει εβδομαδιαία αγορά καθ’ εκάστη Πέμπτη (ΗΧΩ 2-9-1918).
Από τον πίνακα επιζωοτίας μηνός Αυγούστου του 1931 του Υπουργείου Γεωργίας λαμβάνουμε την πληροφορία ότι χοίροι προσβληθέντες από σπληνάνθρακα ήταν 22, θανόντες 12 (60/1581).
Η προβλεπόμενη παραγωγή για καλλιέργειες το 1933 ήταν σε οκάδες καπνός 4.200, γλεύκος 22.000, φακή 2.500, ρόβη 50.000, αραβόσιτος ξηρικός 102.000.
Το έτος 1936 καλλιεργήθηκαν κρόμμυα 3 στρέμματα με διατεθέντα σπόρο 60 οκάδες, αραβόσιτος ξηρικός 1200 στρέμματα με σπόρο 2500 οκάδες, φασίολοι ποτιστικοί 5 στρέμματα με οκάδες σπόρο 50, ρόβη 300 στρέμματα με οκάδες σπόρο 3.000, ξηρικό τριφύλλιον 20 στρέμματα με σπόρο οκάδες 80, γεώμηλα ξηρικά 10 στρέμματα οκάδες 200, βρώμη 500 στρέμματα με 6.000 οκάδες σπόρο, φακή 30 στρέμματα με 300 οκάδες σπόρο, λαθούρι 10 στρέμματα με 100 οκάδες σπόρο.
Το 1950 καλλιεργήθηκαν σε στρέμματα αμπέλι 140, τριφύλλι 50, γεώμηλα 10, κρόμμυα 5, σίτος 1650, κριθή 125, πεπονοειδή 5, βρώμη 150, σίκαλη 250, φακή 10, ρόβη 8.
Ο πρόεδρος της κοινότητας προς το Νομάρχη Κοζάνης στις 12-6-59 αναφέρει ότι κατά την 25ην Μαΐου ε.έ ημέρα Δευτέρα και ώρα 13ην κατέπεσε ραγδαία χάλαζα μετά βροντών και αστραπών μεγέθους καρύου διαρκέσασα επί εν τέταρτο της ώρας προελθούσα βορειοδυτικώς και συνοδευθείσα μετά σφοδρού ανέμου ήτις προξένησε τεραστίας ζημίας εις τα σιτηρά της αγροτικής περιοχής της κοινότητος πλήξασα 1) 1500 στρέμματα σίτου εις σημείο από 20% μέχρι 100%. 2) 220 στρέμματα κριθής με ομοία ζημία. 3) 14 στρέμ. σίκαλη με ζημία 100%. 4) 60 στρέμματα φακές με ομοία ζημία. 5) 50 στρέμματα βρώμης έως 20% ως και 1500 ριζών αμυγδαλεών εις 100% καπνοφυτείες και ψυχανθή.
Σήμερα δραστηριοποιείται ο Αγροτικός Βιοτεχνικός Συνεταιρισμός Γυναικών Αγίου Γεωργίου με παρασκευή παραδοσιακών τροφίμων, τραχανάς, γλυκά, ιδρύθηκε το 1992 από 20 γυναίκες του χωριού.
Λειτουργούσαν τέσσερις νερόμυλοι (Παπαδημητρίου. Σελίδες Ιστορίας Γρεβενών) σ. 43.
Οικογένεια Πέγιου: Ο παππούς μου Δημήτριος Αποστόλου γεννηθείς το 1889 κατείχε έναν υδρόμυλο στη θέση “μαντονάλακας” Εξάρχου στα όρια Εξάρχου-Δαφνερού. Τούτος προήλθε α) κατά το ήμισυ από κληρονομιάς επί Τουρκοκρατίας της μητρός του Βασιλικής το γένος Μάρκου Πεάδη (Πέγιου). β) ο άλλος μισός προήλθε στην κατοχή του από αγορά το έτος 1921 από το Γεώργιο Αθανασίου Πέγιου μαζί με άλλα είκοσι επτά αγροκτήματα. Η οικογένεια Πέγιου δεν υφίσταται σήμερα στον Έξαρχο. Το μόνο που έμενε ως τοπωνύμιο στον Έξαρχο είναι του “Πέι το πηγάδι”. Εγκαταστάθηκε στον οικισμό Άγιο Γεώργιο.
Πεσόντες: Φαλής ή Φαχίδης Ηρακλής του Παντελή,1911, 53ΣΠ, Μόροβα Σαλ. στις 14-11-40. Φάσσας Ιωάννης του Αθανασίου, γεννηθείς το 1905 του Γενικού Εμπέδου Αθηνών, εξαφανίσθηκε στην Αλβανία τον Απρίλιο του 1941 (ΔΙΣ).
Πληθυσμός:1913=1172. 1920=919.1928=785. 1940=900. 1951=863. 1961=828. 1971=660. 1981=814. 1991=746. 2001=824. 2011=452. (7ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς της Π.Ε Γρεβενών με την απογραφή του 2011).
Σύλλογοι: Φιλεκπαιδευτική Αδελφότης Τουρχλίου «ο Νεομάρτυς Γεώργιος» (14-1-26). Η Αδελφότης αποφάσισε την εκποίηση οικήματος στην Κωνσταντινούπολη (Β.Ε 15-3-36). Αθλητική Ένωση Ποντίων Αγίου Γεωργίου Γρεβενών. Αθλητικός Σύλλογος «Κεραυνός» Αγίου Γεωργίου.
Στον οικισμό διοργανώνονται αγώνες ορεινού τρεξίματος από την Αδελφότητα των Απανταχού Αϊγιωργιτών «Ο Νεομάρτυς Άγιος Γεώργιος» με έτος ιδρύσεως 1964 στον Άγιο Γεώργιο, τον Πολιτιστικό Σύλλογο Αγίου Γεωργίου και τον Αθλητικό Σύλλογο «Κεραυνός» Αγίου Γεωργίου. Ο πολιτιστικός Σύλλογος εκδίδει την εφημερίδα ΕΛΙΜΕΙΑ
[1] Γάγαλη Ηλία: φύλλο 105 της εφημερίδος του Πολιτιστικού συλλόγου Αγίου Γεωργίου Γρεβενών στις σελίδες 12-13 στην έκδοση Απριλίου-Ιουνίου 2010.
[2] Περισσότερα:Γάγαλης Ηλίας http://basileiosapostolou.blogspot.gr
[3] Γάγαλης Hλίας. Η περιοχή Ηρακλεωτών…
