Λεωφόρος Κύκνων 32. Εκεί διάλεξε να στήσει το μαγαζί του ο Νίκος Κατσάνος. Και καθόλου άδικα. Μπροστά του απλώνεται μεγαλοπρεπής η λίμνη της Καστοριάς ενώ οι βιτρίνες του λούζονται από τον ήλιο. «Ελάτε πάνω. Δεν θα μπει κανένας πελάτης», μας λέει στο καλωσόρισμα. Ενα ζευγάρι Ρουμάνων που ανοίγει την πόρτα τον διαψεύδει. Σε άπταιστα αγγλικά, ζητούν μια μαύρη γούνα για την κόρη τους. Χαζεύουν ανάμεσα στα δεκάδες διαφορετικά μοντέλα γούνινων παλτό –άσπρα, γκρίζα, μπεζ, άλλα μακρύτερα, άλλα κοντύτερα–, αλλά στο τέλος φεύγουν με άδεια χέρια. Ο έμπειρος γουνοποιός μάς κοιτάει με λύπη δικαιωμένος. Ούτε οι τουρίστες που περίμενε ως μια ελάχιστη παρηγοριά δεν κατάφεραν να βοηθήσουν μια χρονιά που όλοι στην Καστοριά περιγράφουν με μια λέξη: «καταστροφή».
Στην αρχή του 2022, όλοι οι οιωνοί έδειχναν πως θα ερχόταν μια πολύ καλή χρονιά για τους γουνοποιούς, η οποία θα τους αποζημίωνε για τις απώλειες που είχε φέρει ο κορωνοϊός. «Ημασταν έτοιμοι για τις νέες κολεξιόν, είχαμε πάρει θάρρος. Οι πελάτες από τη Ρωσία ζητούσαν νέα εμπορεύματα», περιγράφει ο ίδιος. Ο πόλεμος που ξέσπασε στην Ουκρανία, όμως, ανέτρεψε τα πάντα. Η πόλη της Δυτικής Μακεδονίας έγινε «παράπλευρο» θύμα της πολιτικής κυρώσεων που επέβαλε η Ευρωπαϊκή Ενωση στη Ρωσία. Η γούνα συμπεριλήφθηκε στα είδη πολυτελείας τα οποία απαγορεύτηκε να εξάγονται στη χώρα, με ένα πλαφόν 300 ευρώ τόσο στη λιανική όσο και στη χονδρική. Ο κλάδος της γούνας στην Καστοριά δέχθηκε το χειρότερο πλήγμα καθώς πουλούσε το 95% των προϊόντων του, άμεσα ή έμμεσα, στη Ρωσία. «Κατέστρεψαν έναν ολόκληρο κλάδο με μία και μόνη οδηγία», σημειώνει ο κ. Κατσάνος. Το αποτύπωμα της καταστροφής αυτής γίνεται αντιληπτό ήδη από την είσοδο στην πόλη, όπου οι περισσότερες εταιρείες ή βιτρίνες γούνας είτε είναι κλειστές είτε υπολειτουργούν.
Ο έμπορος δεν αποτελεί εξαίρεση. Υπό κανονικές συνθήκες, τέτοια περίοδο ο Νίκος Κατσάνος θα προετοιμαζόταν πυρετωδώς για τη χειμερινή κολεξιόν. Αντ’ αυτού, μετά τον πόλεμο «πάγωσε» όλες τις δραστηριότητές του: η βιοτεχνία είναι κλειστή, οι εργαζόμενοι σε αναστολή και ο ίδιος σε αδιέξοδο. Αν συνεχιστεί αυτό για ένα χρόνο ακόμη, φοβάται πως θα σβήσει το επάγγελμα στην Καστοριά. Εκπροσωπώντας την τρίτη γενιά γουνοποιών στην οικογένειά του, ούτε μπορεί αλλά ούτε και θέλει να φανταστεί κάτι τέτοιο.
Στα εργαστήρια γούνας
Ο ασπρομάλλης άνδρας όπως και οι περισσότεροι συνάδελφοί του γεννήθηκαν και μεγάλωσαν μέσα στα εργαστήρια γούνας που υπήρχαν σε κάθε στενό της πόλης. Εκεί έμαθαν την τέχνη από τους γονείς και τους παππούδες τους. Η αίσθηση αυτή, ότι η γούνα είναι πια στο DNA τους, τους ξεχωρίζει σε παγκόσμιο επίπεδο. «Την τέχνη δεν τη μαθαίνεις εύκολα, τη μαθαίνεις μόνο δίπλα σε έναν καλό μάστορα. Οι Καστοριανοί τεχνίτες είναι από τους πλέον περιζήτητους σε όλο τον κόσμο. Γνωρίζουμε πολύ καλά τον τρόπο δουλειάς», τονίζει.
«Φέτος έφυγαν για να δουλέψουν σεζόν στα νησιά 1.800 [από τους 4.000] τεχνίτες. Αυτό δεν έχει ξαναγίνει ποτέ», δηλώνει ο Ακης Τσούκας, πρόεδρος του Συνδέσμου Γουνοποιών Καστοριάς, μιλώντας για μια πρωτόγνωρη κρίση. Ο κ. Τσούκας μάς δείχνει τι σημαίνει αυτό με μια επίσκεψη στη δική του βιοτεχνία. Από τους 52 εργαζομένους που απασχολούσε η εταιρεία, έχουν παραμείνει μόνο οι πέντε. «Προσπαθούμε να κρατήσουμε τα καλά χέρια εδώ», μου λέει, εξηγώντας πως ένας καλός τεχνίτης θέλει τουλάχιστον τέσσερις μήνες εκπαίδευσης μέχρι να αρχίσει να αποδίδει κανονικά.
Στη βιοτεχνία, όπου αναδύεται μια μυρωδιά μεταξύ κόλλας και δέρματος, η εικόνα των κλειστών ραπτομηχανών και των ελάχιστων ανθρώπων είναι αποκαρδιωτική. Η μόνη μηχανή που χτυπάει ρυθμικά είναι αυτή της Ολγας Σιόμου, που βρίσκεται στη δουλειά αυτή από τα 23 της χρόνια. «Τότε ήταν μονόδρομος», μου λέει, χωρίς να αφήνει στιγμή από τα μάτια της τα ακριβά κομμάτια γούνας που ράβει μεταξύ τους. Εκεί που ξεχωρίζει η τέχνη, εξηγεί, είναι στο να ενωθούν ανόμοια δέρματα σε ένα ομοιογενές αποτέλεσμα που θα είναι άψογο. Η ποιότητα αυτή που επιτυγχάνεται στα εργαστήρια της Καστοριάς βρήκε ανταπόκριση σε διάφορες περιοχές της Ρωσίας.
«Εδώ δεν έχουμε μια κρίση στη γούνα, όπως παλιά. Εχουμε απαγόρευση εξαγωγών. Δεν μπορούμε να δουλέψουμε. Είναι άδικο!».
Το άνοιγμα της Καστοριάς προς τη Ρωσία έγινε, όπως λέει ο πρόεδρος του Συνδέσμου, το 1993, με ευεργετικά αποτελέσματα για την οικονομία της περιοχής. Στη ρωσική αγορά η πόλη δεν βρήκε μόνο ένα κοινό το οποίο ήταν διατεθειμένο να πληρώσει ακριβά γούνες καλής ποιότητας, αλλά και ένα κοινό που δεν είχε επηρεαστεί σχεδόν καθόλου από τα επιχειρήματα των φιλοζωικών οργανώσεων. «Εμείς σωθήκαμε όταν μπήκε η ρωσική αγορά. Αν δεν υπήρχε η Ρωσία, δεν θα υπήρχε γούνα στην Καστοριά. Στην Ευρώπη και στην Αμερική, το φιλοζωικό κίνημα έχει κάνει τρομερή ζημιά. Στη Ρωσία και στην Κίνα δεν πρόκειται να γίνει αυτό ποτέ. Είναι άλλη η κουλτούρα του κόσμου. Μη σκέφτεστε τη Μόσχα, πιο μέσα, στους -20 βαθμούς Κελσίου, η γούνα είναι είδος επιβίωσης, όχι απλώς πολυτελείας».
Στη Ρωσία, τη μερίδα του λέοντος στη γούνα κατέχει η Κίνα. Ωστόσο, το ελληνικό προϊόν παραμένει πιο ποιοτικό και με διπλάσια τιμή. «Αυτοί που ξέρουν και θέλουν καλό προϊόν θα επιλέξουν το ελληνικό. Δεν είναι η πλειονότητα. Αυτοί οι λίγοι, όμως, μας έφταναν και μας περίσσευαν», σημειώνει ο πρόεδρος του Συνδέσμου.
Η Καστοριά εξάλλου προσφέρει και μία ακόμη υπηρεσία που την έκανε ελκυστική στις αγορές της Ρωσίας και όχι μόνο: τη δυνατότητα να φτιάχνει γούνες κατά παραγγελία για κάθε είδους σωματότυπο. Ο πατέρας του Ακη Τσούκα, ο 86χρονος Στέργιος Τσούκας, μας δείχνει μια από τις καινούργιες γούνες του. «Κάνει περίπου όσο μια Mερσέντες. Κοστίζει 50.000 ευρώ και στη φόδρα έχει ραφτεί υφασμάτινη ταμπέλα με το όνομα της πελάτισσας που θα την παραλάβει».
Δεύτερο πλήγμα
Η σημερινή κρίση δεν είναι η πρώτη που δυσκολεύει τη γούνα στην Καστοριά. Το 2014, με τον πόλεμο στην Κριμαία, ο κλάδος δέχθηκε επίσης ένα δυνατό χτύπημα που άφησε χώρο να δημιουργηθεί εγχώρια παραγωγή στη Ρωσία. Αυτό που συμβαίνει όμως σήμερα είναι τελείως διαφορετικό. «Εδώ δεν έχουμε μια κρίση στη γούνα, όπως παλιά. Εχουμε απαγόρευση εξαγωγών. Δεν μπορούμε να δουλέψουμε. Είναι άδικο»! υπογραμμίζει ο κ. Τσούκας. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική για την περιοχή. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Επιμελητηρίου που παραθέτει, η γούνα απασχολεί περίπου το 35% των εργαζομένων της πόλης. Αν διαλυθεί ο κλάδος, η πόλη θα ερημώσει. Προσπαθώντας να αναστρέψει το κλίμα, ο Σύνδεσμος πραγματοποιεί, μετά δύο χρόνια απουσίας λόγω του κορωνοϊού, την 47η Διεθνή Εκθεση Γούνας Καστοριάς. Πολυτελή περίπτερα, με ψηλούς καθρέφτες και τεράστιες αφίσες, έχουν στηθεί από 64 διαφορετικούς εκθέτες σε ένα χώρο 13.000 τ.μ. Η διοργάνωση εκτιμάται ότι θα υποδεχθεί πολλούς επισκέπτες από προορισμούς που ξεκινούν από την Αλγερία και την Αρμενία και φθάνουν μέχρι το Καζακστάν και την Ιαπωνία. «Είναι ένα τολμηρό εγχείρημα χωρίς Ρώσους. Δεν έχει ξαναγίνει ποτέ. Αλλά και εμείς πρέπει να προχωρήσουμε». Στη ρεσεψιόν του εκθεσιακού χώρου, μία εκ των υπευθύνων που ελέγχει τις λίστες των επισκεπτών μάς ενημέρωσε ότι έχουν δηλώσει συμμετοχή 25 Ρώσοι επισκέπτες, την ώρα που στην προηγούμενη έκθεση είχαν έρθει τουλάχιστον 700. «Ο πόλεμος μάς λάβωσε όλους», σχολίασε.
Από το Κίεβο
Ο πόλεμος βεβαίως κατάφερε να χτυπήσει και μια σαφώς μικρότερη αλλά υπάρχουσα αγορά της Καστοριάς, την ουκρανική. Στο μαγαζί της οικογένειας Γκλιάγια ξεχωρίζει μια ξανθιά γυναίκα η οποία δοκιμάζει γούνες στον καθρέφτη και έπειτα ποζάρει στο κινητό που κρατάει η φίλη της. Η 34χρονη Βαλέρια κατάφερε να έρθει από το Κίεβο μέχρι την Καστοριά εν μέσω πολέμου για να αγοράσει γούνες τις οποίες έπειτα θα προωθήσει και θα πουλήσει μέσω του λογαριασμού της στο Instagram. Η Ντίνα Γκλιάγια μάς εξηγεί πως είναι τακτική πελάτισσα. Τις καλές εποχές θα αγόραζε 200 γούνες. Τώρα ίσως φύγει από το μαγαζί με 20 ή και 50 κομμάτια.
Η έκθεση πρόσφερε, έστω και προσωρινά, λίγη ζωντάνια στην πόλη της Καστοριάς, που λίγες μέρες πριν έμοιαζε άδεια. Ο Νίκος Κατσάνος, βλέποντας ποιοι θα έρθουν, φοβάται πως θα υπάρξουν έμποροι που θα θελήσουν να εκμεταλλευτούν την κατάσταση προς όφελός τους. «Φοβάμαι πως θα έρθουν Τούρκοι, θα αγοράσουν τις γούνες μας στο κόστος και έπειτα ανενόχλητοι θα τις πουλήσουν στη Ρωσία», λέει. Ο ίδιος, πάντως, δεν θα τα παρατήσει εύκολα. Πίσω από το γραφείο του ξεχωρίζουν οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες της κόρης του. «Μιλάει ήδη γλώσσες. Ξέρει και ρωσικά. Θα είναι η τέταρτη γενιά που θα αναλάβει».
kathimerini.gr
Μπορεί να πεινασουμε, μπορει να παγωσουμε τον χειμώνα, μπορει να ξαναβαλουμε σε χρήση την γκαζολαμπα του παππού μας, μπορει ολόκληροι κλάδοι της οικονομίας να καταστραφηκαν είμαστε όμως με την σωστή πλευρά της ιστορίας.
Αυτό είναι καλό