Μια νέα Κοζάνη (του Δημήτρη Κοεμτζόπουλου)

Το 2023 είναι χρονιά αυτοδιοικητικών εκλογών. Είναι λογικό και θεμιτό να πυκνώνουν οι συζητήσεις σχετικά με το παρόν  και το μέλλον του Δήμου Κοζάνης. Προς το παρόν ο δημόσιος διάλογος υστερεί σε ουσία και περιορίζεται σε μεγάλο βαθμό στο επίπεδο του κουτσομπολιού με αρκετή δόση εμπάθειας. Η δημοκρατία δίνει απλόχερα χώρο για πολιτική έκφραση. Ο τρόπος που αξιοποιείται η δύναμη αυτή φανερώνει το επίπεδό μιας κοινωνίας και καθορίζει την εξέλιξή της. Έχει λοιπόν αξία μια προσπάθεια μετατόπισης του ενδιαφέροντος από το παρασκήνιο σε συζητήσεις περισσότερο ουσιαστικές, με την προσδοκία μέσα από την σκέψη και την ανταλλαγή απόψεων να διαμορφωθεί ένα όραμα σχετικά με την πορεία του Δήμου μας.

Η βιωσιμότητα της ΔΕΥΑΚ και το μέλλον της Τηλεθέρμανσης αποτελούν ίσως την κυριότερη πρόκληση που θα αντιμετωπίσουμε στα επόμενα χρόνια. Η διαχείριση των αδέσποτων ζώων , η κακή κατάσταση των δρόμων και των πεζοδρομίων, η εγκατάλειψη των κοινοτήτων, η φτωχή παραγωγή πολιτισμού και αθλητισμού είναι μερικά από τα θέματα στα οποία πρέπει να δοθούν απαντήσεις. Ο ρυθμός της ζωής μας και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε στην καθημερινότητά περιορίζουν το χρόνο που διαθέτουμε να σκεφτούμε και να κοιτάξουμε λίγο πιο μακριά, να διεκδικήσουμε ως τοπική κοινωνία μια καλύτερη προοπτική, να προσπαθήσουμε για την υπέρβαση. Αυτός είναι βέβαια και ένας από τους λόγους που εκλέγουμε αιρετούς εκπροσώπους. Κάποιους συμπολίτες στους οποίους αναθέτουμε το ρόλο αυτό. Να οραματιστούν, να αναδείξουν ,να διεκδικήσουν και να σχεδιάσουν αυτά που έχει ανάγκη η κοινωνία.

Η Κοζάνη έχει κάποια βασικά χαρακτηριστικά που τη διαφοροποιούν από τις άλλες πρωτεύουσες νομών(Περιφερειακών Ενοτήτων) της χώρας. Είναι χτισμένη ψηλά, πάνω από τα 700μ. Δεν υπάρχει πρωτεύουσα νομού στη χώρα χτισμένη σε τόσο μεγάλο υψόμετρο με εξαίρεση το Καρπενήσι που έχει χαρακτηριστικά μάλλον μικρής πόλης στην καρδιά της κεντρικής Πίνδου. Επιπλέον λείπει το υγρό στοιχείο (θάλασσα, ποτάμια, λίμνες)  που διαθέτουν οι περισσότερες πόλεις στη χώρα και όχι μόνο.  Για λόγους η ανάλυση των οποίων ξεφεύγει του αντικειμένου του παρόντος κειμένου, η Κοζάνη δε χτίστηκε με προορισμό να γίνει μια πόλη διοικητικό και οικονομικό κέντρο. Η προκοπή των κατοίκων καθώς και λόγοι ιστορικοί και εθνικοί συνετέλεσαν ώστε ένας οικισμός αρχικά καταφύγιο χριστιανικών πληθυσμών στην περίοδο της οθωμανικής αυτοκρατορίας να μετεξελιχθεί στους αιώνες σε ένα αστικό κέντρο.

Τα παραπάνω δικαιολογούν σε ένα βαθμό παθογένειες που παρουσιάζει η άναρχη αστική ανάπτυξη της πόλης. Δομημένη στα ορεινά μιας μεγάλης κατηφοριάς από τον Αϊ Λια ως το ποτάμι, σε ένα ιδιαίτερα ανώμαλο ανάγλυφο, χωρίς μεγάλους δρόμους και εξαιρετικά πυκνοκατοικημένη, με ελάχιστους ελεύθερους χώρους, η πόλη μας δεν έχει χαρακτηριστικά σύγχρονης πόλης. Έστω και καθυστερημένα είναι καιρός να γίνουν οι τομές που μπορούν να αλλάξουν το πρόσωπό της. Η μεταβατική περίοδος που διανύει ολόκληρη η περιοχή της οποίας η Κοζάνη αποτελεί πρωτεύουσα, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για να ανασυνταχθούμε ως κοινωνία και να αποφασίσουμε προς τα που θα πάμε την πόλη μας και τις ζωές μας στις επόμενες δεκαετίες. Τα χρηματοδοτικά εργαλεία .που ήδη ξεδιπλώνονται σιγά σιγά αποτελούν τη μεγάλη ευκαιρία. Εξάλλου είναι επίκαιρο, εν όψη βουλευτικών εκλογών, να τεθούν συγκεκριμένα ζητήματα ώστε να δοθεί η δυνατότητα στα πολιτικά κόμματα να τοποθετηθούν και να δεσμευθούν. Κάποια πράγματα θα γίνουν τώρα ή ίσως ποτέ.

Μελετώντας τον χάρτη της πόλης εύκολα διαπιστώνει κανείς  ότι ο ελεύθερος, αδόμητος χώρος που διαθέτει ο αστικός ιστός βρίσκεται στη νότια πλευρά, στην περιοχή του σιδηροδρομικού σταθμού. Στην περιοχή του σταθμού βρίσκονται οι απαξιωμένες υποδομές του ΟΣΕ. Η γραμμή του τρένου αποτελούσε για χρόνια το νότιο άκρο της πόλης. Στις τελευταίες δεκαετίες σπίτια χτίστηκαν κάτω από τη γραμμή και με βάση την αναμενόμενη επέκταση του σχεδίου πόλεως   αυτή η τάση θα εξακολουθήσει στα επόμενα χρόνια. Η κατάσταση που επικρατεί στην περιοχή του σταθμού αποτελεί ένα εμπόδιο που χωρίζει την πόλη στα δύο. Αυτό πρέπει να αλλάξει.  Η περιοχή διαθέτει  χαρακτηριστικά ώστε να καταστεί το επίκεντρο της μελλοντικής, ορθολογικής και βιώσιμης, ανάπτυξης της πόλης.

Η προηγούμενη δημοτική αρχή (2014-2019) είχε προχωρήσει στην υπογραφή μισθωτηρίου παραχώρησης  της έκτασης από τον ΟΣΕ. Ο σχεδιασμός αφορά σε ήπιες παρεμβάσεις που δίνουν δυνατότητα αξιοποίησης του ελεύθερου χώρου. Παράλληλα εξετάζεται το ενδεχόμενο μετεγκατάστασης της Λαϊκής Αγοράς στην περιοχή, με τη δημιουργία σύγχρονων υποδομών. Δύσκολα θα μπορούσε κάποιος συμπολίτης να φέρει αντίρρηση στην προοπτική αξιοποίησης του χώρου του Σταθμού. Ωστόσο, για λόγους που δεν έχουν εξηγηθεί, τα έργα δεν έχουν προχωρήσει. Σε κάποιες περιπτώσεις φαίνεται ότι δεν τρέχουμε στους ρυθμούς που επιβάλλει η εποχή μας. Η Κοζάνη εξακολουθεί και βρίσκεται σε κατάσταση στασιμότητας αν όχι οπισθοδρόμησης.

Πέρα από αυτά έχει μεγάλο ενδιαφέρον να εξεταστεί η προοπτική αξιοποίησης της συγκεκριμένης έκτασης στην κατεύθυνση και άλλων, πιο δυναμικών παρεμβάσεων. Η περιοχή προσφέρεται ώστε να δώσει ανάσα στην συμπύκνωση που παρουσιάζει ο αστικός ιστός.  Ο Σταθμός είναι μια περιοχή επίπεδη, πολύ κοντά στο ιστορικό κέντρο, ώστε με κατάλληλα μελετημένες παρεμβάσεις τα δύο σημεία θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα ενιαίο λειτουργικό κέντρο για την πόλη- το παλαιό και το νέο. Ο σχεδιασμός πρέπει να γίνει με κανόνες σύγχρονης αστικής ανάπτυξης όσον αφορά την προστασία του αστικού περιβάλλοντος και την καλαισθησία, λαμβάνοντας υπόψη τις πραγματικές ανάγκες της πόλης και των κατοίκων.

Στο πλαίσιο αυτό εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η προοπτική αξιοποίησης της έκτασης της παλαιάς γραμμής του τρένου στο επίπεδο της κυκλοφορίας των οχημάτων. Για χρόνια στην Κοζάνη ο δρόμος που έχει το ρόλο της κύριας οδικής αρτηρίας είναι η οδός Γκέρτσου. Ένας δρόμος που είναι σαφώς ανεπαρκής για μια σύγχρονη πόλη. Γενικά η κυκλοφορία στην Κοζάνη είναι προβληματική με μικρούς δρόμους και ένα «μπουκωμένο» από αυτοκίνητα κέντρο που ταλαιπωρεί τους οδηγούς και επιβραδύνει την ταχύτητα λειτουργίας σε όλα τα επίπεδα. Επιπλέον δεν αφήνει χώρο για την άνετη κυκλοφορία των πεζών καθώς και άλλων δραστηριοτήτων όπως περιπάτων, ποδήλατο κλπ.

Η αξιοποίηση της σιδηροδρομικής γραμμής από το σημείο της γκρεμισμένης γέφυρας στην ανατολική είσοδο της πόλης (περιοχή Κασλά – Lidl) έως τη γέφυρα του αγίου Αθανασίου δημιουργεί ένα οδικό τόξο που ενώνει το ανατολικό με το δυτικό άκρο της πόλης παρακάμπτοντας το κέντρο. Οι εκτάσεις επαρκούν για την κατασκευή μιας άνετης οδού με δύο λωρίδες κυκλοφορίας ανά κατεύθυνση. Το έργο αυτό διευκολύνει την κυκλοφορία των οχημάτων και αποσυμφορίζει οδούς όπως η Φιλίππου, η Μ. Αλεξάνδρου, η Γκέρτσου, η Παπανδρέου κα. Παράλληλα αναβαθμίζει την καθημερινότητα διευκολύνοντας την κυκλοφορία πεζών(ασφάλεια) και οχημάτων(στάθμευση)  στο ιστορικό – εμπορικό κέντρο της πόλης.

Στο σημείο αυτό είναι αναγκαίο να γίνουν κάποιες επισημάνσεις :

• Η πρόταση δεν αναφέρεται σε περιφερειακή οδό. Αφορά στην κατασκευή ενός αστικού δρόμου χαμηλής ταχύτητας εναρμονισμένου με τους σύγχρονους κανόνες βιώσιμης αστικής κυκλοφορίας.
• Η σκοπιμότητα του έργου αφορά σε έγκυρη συγκοινωνιολογική μελέτη
• Η δυνατότητα κατασκευής αφορά σε μελέτη μηχανικών
• Το έργο προϋποθέτει σημαντική χρηματοδότηση την οποία προφανώς δεν μπορεί να καλύψει ο Δήμος Κοζάνης.

Το  οδικό αυτό τόξο μπορεί να δώσει νέα διάσταση στις αστικές μετακινήσεις καθώς συνδέεται με ορισμένες από τις κυριότερες οδικές αρτηρίες της πόλης.

• Γκέρτσου, στην οποία έτσι δίνεται η δυνατότητα αναβάθμισης σε έναν εμπορικό δρόμο με άλλα χαρακτηριστικά (ανάπλαση και διεύρυνση πεζοδρομίων, μοντέρνος φωτισμός κλπ)
• Αριστοτέλους, η οποία σε συνδυασμό με τη μεταφορά της Λαϊκής μπορεί να μετατραπεί σε ένα χώρο ανάπτυξης επιχειρήσεων εστίασης. Ένα αναβαθμισμένο, με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κέντρο αναψυχής στην πόλη.
• Η οδός Ολύμπου αποτελεί τη βασική διασύνδεση της περιοχής του Σταθμού με το ιστορικό κέντρο(Πλατεία Λασσάνη).
• Οι οδοί Ιωνίας (από και προς Κρόκο) καθώς και Καρυδίτσας, δηλαδή οι νότιες είσοδοι/έξοδοι της πόλης με Ελιμεία, Αιανή κλπ
• Παπανδρέου, δηλαδή με τη δυτική είσοδο της πόλης . Η κατάσταση της οδού αυτής δεν τιμά την Κοζάνη. Ένας δρόμος στενός, με ακατάλληλο οδόστρωμα και απαράδεκτο περιβάλλον. Μπαίνοντας κάποιος από τα δυτικά στην Κοζάνη σχηματίζει μια αρνητική εικόνα.

 Οι εκτάσεις και οι υποδομές ανήκουν στον ΟΣΕ. Συνεπώς απαιτείται συνεννόηση και συναίνεση. Η επέκταση του σιδηροδρομικού δικτύου προς νότο (Σταθμός Καλαμπάκας) αποτελεί μια από τις βασικότερες υποδομές που έχει ανάγκη η Δυτική Μακεδονία στην προσπάθεια να καταστεί βιώσιμη οικονομικά και κοινωνικά στη μετά λιγνίτη εποχή. Ο σχεδιασμός αφορά στην κατασκευή νέας γραμμής και νέου σταθμού στα όρια του αστικού ιστού (π.χ. Κοίλα). Σε κάθε περίπτωση η εφικτότητα ενός τόσο φιλόδοξου αστικού έργου εξαρτάται από τη βούληση της ελληνικής πολιτείας και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε επίπεδο σχεδιασμού και χρηματοδότησης. Σε μια περίοδο που εκατέρωθεν έχουν δεσμευτεί να στηρίξουν τις πληττόμενες  από την αποβιομηχάνιση κοινωνίες, εμβληματικά έργα αυτού του μεγέθους ανταποκρίνονται στις προσδοκίες των κατοίκων και δίνουν ενέσεις αισιοδοξίας. Το έργο αυτό θα μπορούσε να αλλάξει καταλυτικά τη μορφή και την ποιότητα ζωής στην Κοζάνη, στην μόνη ίσως πόλη πρωτεύουσα ευρωπαϊκής περιφέρειας που δεν έχει στα όριά της μια κανονική, σύγχρονη λεωφόρο.

Κοζάνη, 28 Ιανουαρίου 2023     

                                                        Δημήτρης Κοεμτζόπουλος

                                                         Πρόεδρος Οικονομικού Επιμελητηρίου

                                                   Δυτικής Μακεδονίας