Όταν δεν υπάρχουν επαρκείς μαρτυρίες γεγονότων , η επιστήμη της Ιστορίας υιοθετεί κάποιες πιθανολογούμενες εκδοχές και αφήνει στην περαιτέρω έρευνα την αλήθεια τους . Πάντα στέκονται ως ερέθισμα / σπέρμα οι εκδοχές αυτές και δεν εννοώ φαντασιοδημιουργίες του τύπου ” από τα Σέρβια πέρασε ο Ξέρξης , ο Φίλιππος , ο Μέγας Αλέξανδρος και ο Απόστολος Παύλος ” . Πέρασαν πολλοί και σπουδαίοι , αλλά όχι αυτοί.
Για τα βυζαντινά Σέρβια γνωρίζουμε αρκετά , αλλά τίποτα για την χρονική τους τοπογεωγραφική εξέλιξη – εξάπλωση . Δηλαδή από ένα στρατόπεδο – φυλάκιο ( λατ . servitia ) σε μια σημαντική πόλη – κάστρο 97,5 στρεμμάτων στον ελλαδικό βυζαντινό χώρο .
Πρόκειται πραγματικά για τρία επάλληλα τείχη για να φτάσει κανείς στο εσωτερικό της Ακρόπολης , ξεκινώντας έξω απ τη Μεγάλη Πύλη .
Δε θα σας κουράσω με χρονολογίες σήμερα . Εξάλλου για το θέμα μόνο επαγωγικά μπορούν να συναχθούν , άρα με επιφύλαξη . Είναι ενδιαφέρον , αλλά ας το αφήσουμε .
Κατά επαναλαμβανόμενο τρόπο διαβάζω ότι αυτή η τριπλή σειρά τειχών εξυπηρετούσε αμυντικούς και στρατηγικούς σκοπούς . Συμφωνώ για το αμυντικούς , το στρατηγικούς όμως δεν σχετίζεται με την τριπλή σειρά τειχών . Η θέση ήταν στρατηγικής σημασίας και γι αυτό επέβαλε από νωρίς τη φύλαξη της με ένα καταρχήν στρατόπεδο – φυλάκιο ( λατ . servitia ) .
Bέβαια οι πόλεις – κάστρα δεν έπεσαν απ’ τον ουρανό στη βυζαντινή εποχή και στον βαλκανικό χώρο , ούτε διαμορφώθηκαν στην πορεία με κάποιο σχεδιασμό . Ήταν αποτέλεσμα των γοτθικών και σλαβικών επιδρομών τον 6ο και 7ο αιώνα και των βουλγαρικών τον 9ο και 10ο αιώνα στη βαλκανική χερσόνησο . Οι κάτοικοι χωρικοί που κατοικούσαν εκτός του αρχικού πυρήνα της πόλης – κάστρου ( μετέπειτα Ακρόπολη ) ως συνήθως ζητούσαν τότε προστασία , δηλαδή να εισέλθουν σ΄ αυτό το στρατόπεδο – φυλάκιο ( λατ . servitia ) . Μιλάμε για βίαιη εποχή . Το γεγονός οδήγησε στη δεύτερη σειρά τείχους και εντός της τη μετέπειτα Άνω πόλη που ενσωμάτωσε αυτούς τους κατοίκους . Με ανάλογο τρόπο ενσωμάτωσης εξωκαστρινών κατοίκων αλλά και εμπόρων πλέον διαμορφώθηκε η τρίτη και πολύ ευρύτερη σειρά τείχους, αυτή που οριοθέτησε προς βορρά και δύση την οριστικά διαμορφωμένη πλέον πόλη – κάστρο των Σερβίων αλλά και την Κάτω πόλη της , εντός του κάστρου .
Η εντύπωση που έχει επικρατήσει από αλλεπάλληλες δημοσιεύσεις – άκριτες αντιγραφές , είναι ότι η διαμόρφωση αυτή προέκυψε από κάποιο σχεδιασμό επαρχιακών πόλεων – κάστρων . Ίσως αφήνει να εννοηθεί , άθελα του , κάτι τέτοιο ο αείμνηστος ακαδημαικός Α . Ξυγγόπουλος, επηρεασμένος ίσως απ’ τον Ιωάννη Καντακουζηνό για τα γεγονότα του Φθινοπώρου – αρχές Χειμώνα του 1350 .
Πρόκειται για α-ιστορική εντύπωση , διότι αυτές οι πόλεις – κάστρα διαμορφώθηκαν σε διάρκεια χρόνου και ανάλογα με τις ανάγκες , δηλαδή εισβολές , πόλεμοι , αποσχιστικές στάσεις /τάσεις , λοιμοί, λιμοί και εμπόριο .
Ναι ιδρύθηκαν για την άμυνα , ναι τελικά οι τρεις σειρές τειχών των Σερβίων ενίσχυσαν την άμυνα , αλλά δεν διαμορφώθηκαν παρά αφού υπήρξαν οι πολεμικές , πολιτικές , υγειονομικές και οικονομικές αιτίες και όχι από κάποιο αρχικό σχεδιασμό .
Παιδιά της ιστορικής ανάγκης .
Κάτι παρεμφερές …
Ο Καντακουζηνός γράφει μόνο ότι στην Ακρόπολη κατοικεί ο άναξ και ότι υπάρχει η Άνω και η Κάτω πόλη . Δεν γράφει ότι στην Άνω κατοικούν αξιωματούχοι και εύποροι και στην Κάτω αγρότες ή μεροκαματιάρηδες . Αυτό αναπαράγεται άκριτα . Μπορεί η Άνω να διαμορφώθηκε έτσι στην πορεία , η Κάτω όμως ήταν κατ’ εξοχήν εμπορική , αφού εκεί ήταν η αγορά της μεσο-ύστερης βυζαντινής πόλης – κάστρου των Σερβίων , τουλάχιστον απ’ το 1100 , οπότε περίπου ιδρύθηκε το κομερκείο ( εμπορείο / μπουργιό / μπουρζουά / αστικό / σταθμός είσπραξης εμπορικών δασμών ) στο Θέμα Σερβίων τον 12ο αιώνα .
Βιβλία :
– Τόνια Κιουσοπούλου , Οι αόρατες βυζαντινές πόλεις στον Ελλαδικό χώρο ( 13ος-15ος αιώνας ) , 2013 .
Φωτογραφία :
Ζωγραφικός πίνακας του κάστρου των Σερβίων . Ο ζωγράφος έκανε πιθανή αναπαράσταση όσων μνημείων ( πύργοι , τείχη , ναοί , δρόμοι , σπαράγματα /θεμέλια οικιών ) υπήρχαν κατά την επίσκεψη του στα Σέρβια και την λεπτομερή μελέτη του τοπίου . Στην κατοχή του Νίκου Αλεξόπουλου .
