Αν τα γιαπράκια είναι το χαρακτηριστικό Κοζανίτικο πιάτο των Χριστουγέννων, η Πίτα της Πρωτοχρονιάς και δη η Κρεατόπιτα κυριαρχεί σήμερα σε όλα τα Κοζανίτικα γιορτινά παραδοσιακά τραπέζια! Η πίτα που καταναλώνεται όλη τη χρονιά με ποικίλη γέμιση αναλογως της εποχής, από σπανάκι και πράσσο μέχρι ρύζι και γάλα κι από τυρί μέχρι ταχίνι θεωρούνταν ανέκαθεν το φαί του φτωχού γιατί χόρταινε όλη τη φαμίλια!Οι θυμόσοφοι Κοζανίτες εφευραν ένα σωρό ιδιωματικές εκφράσεις και αινίγματα για να εκφράσουν την αγάπη τους και να δείξουν τη βαθειά και στενή σχέση τους με την πίτα:
«Ετσιαξα για πιτα»,
«Τα φκιάσου κάνα σνι κουλουριαστα ( κιχιά) να θαραπαφτώ λίγου»
«Φάε ξηρό (ψωμί) ώσπου να βγει η πίτα»,
Τι θα φάμι σήμιρα; «Πίτα με χιόνι»,
«Η πίτα θέλει καμπαρτζμα στου τελους για να φαντάξει»
«Πίτα χουρτασκή» (Πίτα με χοντρό κοθαρου)
«Χαλεύς κι ν’ πίτα ακέρια κι του σκλί χουρτατου»
«Πιτα π’ δεν τρως τι σι μέλ’ κι αν καεί;»,
«Τέτοιους φιλους τέτοια πίτα»,
«Μες ν ‘ πίτα πατσις»
Για Αχαΐρευτες νοικοκυρες
«Δες μάλι έφκιασα ν’ τρύπα σ’ ν πίτα» , φράση δηκτική για αχαΐρευτη νύφη που δεν ήξιρι ν’ ανοίγει φύλλο . Διασώθηκε από την εποχή που οι παλιες νοικοκυρές μολις κουλούριαζαν ν‘ πιτα εφκιαναν κι μια τρύπα στου κέντρου μι του δάχτυλου. Στην προκειμένη περίπτωση η καινουρια νύφη μόνο ν ‘τρύπα σ’ν πιτα ήξερε να φκιανει αφηνοντας στην πεθερά της ολου του κουλουριασμα τς πίτας.
«Αν όλα τα ιτζιάκια π’ καπνίζ’ν έψηναν πίτις»,
«Πέσι πίτα να σι φάου»,
«Όποιους δε θέλει να ζμώσ’, όν τηλ’ μέρα κουσκινίζ’,»,
«Μουτσιαλνιέτι καμιαφρας του μανταλιδι» ;
Αινίγματα : «Τ’ βάνου μαραμέν’ τ’ βγάνου κουρδουμένη»
Χρόνια Πολλά και Καλη Χρονιά με υγεία , χαρες και αγάπη !
Κι ας ελπίσουμε οτι κουλούριασετι ολόκληρη ν ‘ πίτα κι δεν εφκιαξετι μόνου ν’ τρυπα στου κέντρου απ ‘ του σνί!
Πολύ ωραίο ταξίδι στα παλιά και παραδοσιακά! Σε εποχές που δε ζήσαμε, η γευτήκαμε λιγακι κατα την αποφώνησή τους.. Η πίτα ηταν κριτήριο καποτε για την καλη νύφη, η τη γενιά της, αφού ήταν το μοναδικο πολλες φορες φαγητο της οικογενειας.
Ευχαριστούμε Πολύ!
Καλη Χρονια με υγεία!!
Είσαι ακριβώς είναι κυρία Φτάκα. Αποδώσατε με το κείμενο σας την πραγματική εικόνα της εποχής που οι άνθρωποι ήταν φτωχοί χωρίς να είναι ζητλαρδις, που η οικιακή οικονομία γεννημένη από την ανάγκη, δημιούργησε και διαμόρφωσε την τοπική κουζίνα. Σε αντίθεση με άλλους που έχουν μανία με το ταντσταρλίκι και προωθούν μονίμως μια εικόνα από κομψούς και σικατους γλεντζεδες του παρελθόντος, εσείς με σεβασμό στον ταπεινό και απλο κόσμο, είστε πολύ κοντά στην κοζανιτικη ψυχή και κουλτούρα.
Ας μην τα ισοπεδώνουμε όλα και τα κατεβάζουμε στο μπόι μας.
Υπήρχαν και στο παρελθόν τάξεις και οικονομικά άνετοι στην περιοχή μας με την γευσιγνωσία και τον πολιτισμό τους. Αυτό δεν διαγράφεται από τις επιθυμίες του κάθε ανερχόμενου πλην τιμίου “Κοζανίτη” της περιφέρειας.
Και όμως υπήρξαν και άλλοι πλην όσων εσείς θεοποιείτε για προσωπικούς σας λόγους.