Η βράβευση της οικογένειας Τσικριτζή κι η ιδιαίτερη τιμή στο πρόσωπο της Τάσας Τσικριτζή (Γράφει η Φανή Φτάκα)

Στο Συμπόσιο Κοζανίτικης Κουζίνας που οργανώθηκε από το Site : Κοζανη Μνήμες Αναμνήσεις κ Εικόνες και τον διαχειριστή αυτού Κώστα Καραμάρκο, μεταξύ των άλλων βραβεύτηκαν και τρεις γυναίκες που φέρουν το επίθετο Τσικριτζή (η Τάσα Τσικριτζή, η Ματίνα Τσικριτζή Μόμτσιου και η υποφαινόμενη.) Η μία αποτελεί γνήσιο τέκνο της οικογενείας και οι άλλες δυο μπήκαν ως νύφες στην οικογένεια με διαφορά 15 ετών η μιά από την άλλη. Ιδιαίτερο το ειδικό βάρος του επιθέτου Τσικριτζής στο χώρο της εστίασης και μακρά η ιστορία της οικογενείας στην επιχειρηματική δράση στον ίδιο τομέα τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, στην Αμερική. Τα δυο μεγαλύτερα αδέλφια του πεθερού μου (Μανώλης και Μιχαλάκης) διέπρεψαν στη Νεα Υόρκη των ΗΠΑ πρώτα και μετά στο Κλήβελαντ του Οχάιο ανοίγοντας συνεταιρικά με άλλους Κοζανίτες πολύ πετυχημένα εστιατόρια από το 1909. Χάρη στη συγκεκριμένη δράση τους επέστρεψαν με μεγάλη οικονομική άνεση από την Αμερική και αγόρασαν ολόκληρο μέγαρο στη Θεσσαλονίκη, γωνία Εγνατίας με Αριστοτέλους, το οποίο φέρει ακόμα το όνομα «Μέγαρο Τσικριτζή». Παράλληλα στην οδό Ερμού, δίπλα από τη Στοά Μοδιάνο άνοιξαν και λειτούργησαν πολλά χρόνια μεγάλο και ονομαστό καφενείο, στο οποίο η εύρωστη παροικία των Κοζανιτών της Θεσσαλονίκης οργάνωνε μέχρι και αποκριάτικους χορούς.

Ο πεθερός μου Γιάννης Τσικριτζής, νεαρό παιδί ακόμη, έκανε τον υπαίθριο μικροπωλητή διαφόρων ζαχαρωτών στην οδό Μούκα, ενώ αργότερα συνεταιρικά με τον αδελφό του Νικουλάκη και τους Αδελφούς Καρακαση , δούλεψαν ένα διάστημα με επιτυχία το σινεμά Τιτάνια ως καφενείο. Αυτό όμως σταμάτησε άδοξα τη λειτουργία του , τον καιρό του Ελληνοιταλικού Πολέμου του ’40 όταν μια βόμβα έπεσε στη βόρεια πλευρά της αυλής του Βαλταδωρείου προξενώντας σοβαρές ζημιές και στο διπλανό καφενείο. Η δεύτερη γενιά των Τσικριτζάδων με επικεφαλής τον Λάζο Τσικριτζή του Νικουλάκη έχοντας αναπτύξει από πολύ νωρίς το εμπορικό δαιμόνιο μέσα του, μες την Κατοχή, και σε ηλικία 8 μολις ετών πωλούσε πάστες στους Γερμανούς κατακτητές, τις οποίες προμηθευόταν από το ζαχαροπλαστείο του Λάκκα. Σε μια διαμάχη μάλιστα που είχε μ’ έναν από αυτους που τον έφαγε δυο παστες χωρις να πληρώσει , είχε το θαρρος να μιλήσει στον Γερμανό αξιωματικό, ο οποιος αναγκασε τον Γερμανό στρατιώτη να τον πληρώσει ! Ο Λαζος αν και μόνιμος υπαξιωματικός της Αεροπορίας για 11 ολόκληρα χρόνια τη δεκαετία του ‘ 50, με ειδικότητα μηχανικος αεροσκαφών, απόφοιτος του Ευκλειδη και μετεκπαιδευθείς από τη ΝΑΣΑ , αποφάσισε να παρατήσει τη δημοσιουπαλληλική μονιμότητα και να ανοίξει το 1960 το ιστορικό σαντουιτσαδικο στο τέρμα του κεντρικού πεζόδρομου της Κοζάνης.Οι αυξημένες συν τω χρόνω ανάγκες του μαγαζιού, ανάγκασαν στη δεκαετία του ’70 την Τάσα, τη γυναίκα του να βγει έξω από το σπίτι και να εργαστεί μαζι του. Η Τάσα ήταν από τις πρώτες γυναίκες της γενιάς της, που παράλληλα με την φροντίδα των δυο παιδιών της και του σπιτιού, βγήκε να δουλέψει σε καθημερινή βάση στο Σαντουιτσάδικο του άντρα της, αφήνοντας την πεθερά της Κουκούλα στη θέση της πίσω για μικρή πλην όμως σταθερή υποστήριξη . Γλυκιά , προσηνής και με τον καλό λόγο πάντα στα χείλη, από τα μέσα της δεκαετίας του ’70, η Τασα προσέλκυσε πολλούς νέους πελάτες στο Σαντουιτσαδικο .

Μεταξύ των άλλων απέκτησε κατά καιρούς και σταθερούς άμισθους βοηθούς , σαν τον γνωστό ντραμίστα μουσικό Θωμούλη Δούρβα, που της ετοίμαζε καθημερινά τον πρωινό καφε και την είχε σαν αδελφή και μάνα μαζί ή τον Μακη Σιαμέτη , που βρήκε στο μαγαζί του Λαζου και της Τασας το καλύτερο καταφύγιο και την μεγαλύτερη ζεστασιά της ζωής του. Έτσι όποια ώρα και να περνούσες το μαγαζί είχε πάντα κόσμο, λειτουργώντας ως στέκι περισσότερο και δευτερευόντως ως μαγαζί γρήγορου φαγητού με σάντουιτς και ξηρούς καρπούς. Το μαγαζί σιγά –σιγά έγινε σημείο αναφοράς και καθημερινή περαντσαδα για πολλούς, είτε για να μάθουν κανένα χαμπέρι, είτε για να πουν κανένα κασμέρι ή να κάνουν κάποιο σχόλιο, είτε για να χαζέψουν τη βόλτα στον πεζόδρομο. Ετσι πέρα από τους ατελειωτους φίλους του Λαζου, που περνούσαν συχνά από το μαγαζί, αντάμωναν σ ‘ αυτό οι Σκαρκιώτοι με τους ανθρώπους από τα Γιούφτ’κα. Εκεί αντάμωνε κι ο.βουλευτής Γιάννης Βαγιάτης με τον μηχανολόγο μηχανικό Γιώργο Καραβά για να σχολιάσουν την πολιτική επικαιρότητα. Από αυτό περνούσαν κι οι Προσκοπίνες με τα Πουλάκια, στις οποίες η Τασα ήταν στέλεχος για χρόνια. Εκεί μπαινόβγαινε κι η Ολγα η Τσιαρτσιώνη, που είχε μαγαζί απέναντι, εκεί και ο Τακης Μπιμπίρης, από το Lido απέναντι, εκεί και ο Κόκκινος ο Πλιάκης ,αδελφός της κυρά Κουκούλας με τον μπαμπά της Τασας , τον Βασιλάκη Τσιμηνάκη.

Ένα καθημερινό ανθρωπομάνι δηλαδη που προκαλούσε μερικές φορές ένα ευχάριστο κομφούζιο παρά το θόρυβο που δημιουργούσε. Είχες την αίσθηση ότι όλη η Κοζάνη μετουσιώνονταν εκεί μέσα σ’ ένα σώμα και μια ψυχή προκειμένου να χωρέσουν όλοι μαζί στο ίδιο κοινό χωνευτήρι. Με την Τάσα σταθερά παρούσα και με το χαμόγελο στα χείλη να δίνει τον τόνο σ ‘ όλη αυτή τη μάζωξη, πίσω από τον πάγκο χτυπώντας ρυθμικά τις πλάκες της τοστιέρας ή να ετοιμάζει τη σάλτσα στο παραβάν. Γι’ αυτό δεν ήταν καθόλου παράξενο που το σάντουιτς Τσικριτζή έγινε το σήμα κατατεθέν όχι μόνο της Βόλτας της πόλης αλλά ολόκληρης της Κοζάνης αποτελώντας για δεκαετίες και για πολλές εφηβικές παρέες και όχι μόνο το σταθερό απογευματινό ή βραδινό σνακ τους. Μέχρι και στην Αγγλία κυκλοφόρησε η φήμη του, αφού οι αιώνιοι φοιτητές μας μεταξύ των άλλων delicatessen παρήγγελναν και σαντουιτς με λουκάνικο από τον Τσικριτζή. Σαράντα ολόκληρα χρόνια δούλεψε η Τάσα στο μαγαζί του Λαζου , βάζοντας πλάτες παντού και κερνώντας όλο τον κόσμο σάντουιτς, μέχρι και πρόστιμο τσουχτερό εισέπραξε κάποτε για σάντουιτς που κέρασε χωρίς φυσικά απόδειξη. Το Σαντουιτσαδικο του Λάζου και της Τάσας , από τα πρώτα της Κοζάνης, παίρνοντας ουσιαστικά τη σκυτάλη από τα παλιά μπακάλικα της γειτονιάς της οδού Παύλου Χαρίση, σαν αυτά των Κουτσοσίμου, Κουτσονίκου και Κυρατσού και τόσων άλλων μετατράπηκε σε νέο κέντρο διερχομένων, σε κοινό τόπο συνεύρεσης και συζήτησης ανθρώπων όλων των ηλικιών! Αποτέλεσε έναν ζεστό και φιλόξενο χώρο, όπου πολλες φιλικές παρεΐστικες σχέσεις μαζί με την κοινωνική συνοχή της πόλης δοκιμάζονταν καθημερινά, ζυμώνονταν και αναπλάθονταν για πολλά χρόνια.

Ύστερα από όλα αυτά πώς να μην της αξίζει της Τασας , μετά και το πρόσφατο μεγάλο ταξίδι του Λάζου χωρίς γυρισμό , ένα βραβείο «για τη διαχρονική προσφορά της στη διάδοση και τη διατήρηση της Κοζανίτικης Κουζίνας, όπως και των αξιών που συνδέονται μ’ αυτήν» ;

Εξάλλου στο πρόσωπο της Τάσας, πιστεύω, ότι βραβεύτηκαν και όλες οι γυναίκες που σε πιο παλιές εποχές και με πιο δύσκολες συνθήκες στήριξαν τη δημόσια εικονα της Κοζανίτικης Κουζίνας είτε ως σύζυγοι μαγείρων είτε με άλλη συγγενική ιδιότητα . Ποια να πρωτοαναφέρω την κυρά Κατίνα , τη σύζυγο του Θύμιου Ταρτάρα, του ξακουστού ταβερνιάρη της γειτονιάς μας, η οποία τράβηξε όλο το χαμαλίκι με τα έντερα και τα κοκορέτσια σε καθημερινή βάση ή τις κυρίες Μετάξω Καραμούζα και Δέσποινα Πατσώνα της γνωστής ταβέρνας Πλάτανος που βοήθησαν η κάθε μια με τον τρόπο της στο κτίσιμο της μεγάλης της φήμης . Για να μην πάμε και στη Βαΐτσα , τη σύζυγο του γνωστού ταβερνιάρη Πάνου Χατζηδάμου αλλά και στην Ευτέρπη Γκριζιώτη που μαζί με την Κων/να τη σύζυγο Λαζαρου Γκόγκου αποτέλεσαν τα δεξιά χέρια στην ταβέρνα Στοά και Νέα Στοά. Κοντά σ’ αυτές η Αλίκη Νταϊρούση στο Κλιούγκι, η Σουλτάνα Σακαλή στο Σιώποτο, η Κατίνα στην ταβέρνα Καλη Θέα, η Τζένη στου Ζήνωνα μπήκαν με τα μπούνια σε μια ανδροκρατούμενη κουζίνα όπου όχι μόνο υποκατέστησαν αποτελεσματικά το βοηθητικό προσωπικό αλλά συμμετείχαν με πιο ουσιαστικό τρόπο και στην κουζίνα, συμβάλλοντας στην προετοιμασία των φημισμένων κοζανίτικων πιάτων. Μ’ αυτόν τον τρόπο μετατράπηκαν και στις καλύτερες πρέσβειρες της Κοζανίτικης Κουζίνας διαφημίζονταν αυτήν στο πανελλήνιο, χωρίς μάλιστα να εξασφαλίσουν κάποια, έστω μικρή προσωπική ασφάλιση στις περισσότερες των περιπτώσεων.

Ένα μεγάλο Εύγε λοιπόν στον Κώστα Καραμάρκο και στην ομάδα του για την αξιέπαινη αυτή επιλογή της βράβευσης της Τάσας που γεμισε όλο το Τσικριτζέικο χαρα και περηφάνεια ! Συγχαρητήρια Πολλά Τάσα! Έφυγες από τον επαγγελματικό στίβο της εστίασης της πόλης αφήνοντας πίσω σου τους καλύτερος πρεσβευτές, τον γιο σου Νικολάκη , με τον χρυσο και φιλότιμο χαρακτηρα, προθυμο πάντα να εξυπηρετήσει όλους και την εγγονή σου Αναστασία με τις εξαιρετικές της κρέπες , στις οποίες παρατηρούμε την ίδια κοσμοσυρροή όπως και παλιά στο Σαντουιτσάδικο της οικογενείας !