Υπερπληθώρα έργων ΑΠΕ 351,28 MW στη Βεγορίτιδα – To πρόβλημα της υπερσυγκέντρωσης και το χωροταξικό

Η Βεγορίτιδα έχει μπει στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης σχετικά με την υπερσυγκέντρωση έργων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) σε περιοχές περιορισμένου μεγέθους, με την υπόθεση να συζητείται προσφάτως και στη Βουλή.

Μπορεί η ανάπτυξη ΑΠΕ να αποτελεί κρίσιμο κομμάτι του ενεργειακού μετασχηματισμού της χώρας, όμως η έντονη συγκέντρωση έργων σε μικρές περιοχές εγείρει ερωτήματα σχετικά με την περιβαλλοντική βιωσιμότητα, τη χωροταξική συμβατότητα και την κοινωνική αποδοχή.

Τα δεδομένα από τη ΡΑΑΕΥ

Στην περίπτωση της δημοτική ενότητα Βεγορίτιδας, η κατάσταση αποτυπώνεται στα στοιχεία των Βεβαιώσεων Παραγωγού που έχουν χορηγηθεί έως σήμερα από τη Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ) προσφέροντας μια εικόνα της τρέχουσας κατάστασης.

Στην περιοχή έχουν χορηγηθεί από την Αρχή Βεβαιώσεις Παραγωγού για την εγκατάσταση έντεκα αιολικών και φωτοβολταϊκών σταθμών συνολικής ισχύος 351,28 MW, ήτοι:

– 6 αιολικά πάρκα συνολικής ισχύος 70,4 MW, εκ των οποίων 1 έργο ισχύος 32,9 MW έχει λάβει Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων, ενώ τα υπόλοιπα 5 έργα με ισχύ 37,5 MW βρίσκονται σε αρχικό στάδιο της αδειοδοτικής διαδικασίας.

– 5 φωτοβολταϊκά πάρκα συνολικής ισχύος 280,88 MW, τα οποία βρίσκονται επίσης σε αρχικό στάδιο της διαδικασίας.

Ανάγκη αξιολόγησης φέρουσας ικανότητας

Η παρουσία τόσων έργων μόνο σε μια περιοχή δημιουργεί την ανάγκη για προσεκτική αξιολόγηση της χωρητικότητάς της, ή αλλιώς της «φέρουσας ικανότητας», δηλαδή της ικανότητας ενός φυσικού, κοινωνικού και πολεοδομικού περιβάλλοντος να υποστηρίξει νέες δραστηριότητες χωρίς να προκύπτουν ανεπανόρθωτες αρνητικές επιπτώσεις. Στην περίπτωση της Βεγορίτιδας, η ανάπτυξη των ΑΠΕ πρέπει να συνδυάζει την ενεργειακή παραγωγή με τη διατήρηση του φυσικού τοπίου, της πολιτιστικής κληρονομιάς και της ποιότητας ζωής των κατοίκων.

Από το 2026 το ειδικό χωροταξικό για τις ΑΠΕ

Σύμφωνα με τα όσα ανέφερε ο υφυπουργός Ενέργειας κ. Νίκος Τσάφος, απαντώντας στη Βουλή σχετικά με την περίπτωση της Βεγορίτιδας, ανέφερε ότι «στην πρόταση αναθεώρησης του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου (ΕΧΠ) για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), η οποία θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση, περιλαμβάνονται κατάλληλες διατάξεις σε σχέση με το ισχύον ΕΧΠ ΑΠΕ, προκειμένου να διαμορφωθεί ένα επικαιροποιημένο πλαίσιο κατευθύνσεων και ρυθμίσεων για την χωρική διάρθρωση των ΑΠΕ, το οποίο θα διασφαλίζει τον ενεργειακό μετασχηματισμό της Χώρας, τη φυσιογνωμία και τα χωρικά χαρακτηριστικά του εθνικού χώρου και την προστασία και διατήρηση του φυσικού, πολιτιστικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος.

Επιπλέον, επεσήμανε ότι «μέσω της εκπόνησης Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών (ΕΠΜ) για τις περιοχές του Δικτύου NATURA 2000 διασφαλίζεται η ορθολογική διαχείριση και η θεσμική θωράκιση των περιοχών αυτών».

Ωστόσο θα πρέπει να σημειωθεί ότι έως σήμερα από τις συνολικά 23 ΕΠΜ καμία δεν έχει θεσμοθετηθεί ακόμη με Προεδρικό Διάταγμα, όπως προβλέπεται, ενώ μόνο 10 έχουν εγκριθεί από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ).

Όσο για το νέο Ειδικό Χωροταξικό για τις ΑΠΕ, το οποία αναμένει όλη η ενεργειακή αγορά, δεν προβλέπεται υπογραφή της υπουργικής απόφασης πριν την άνοιξη του 2026.

Πώς η ΡΑΑΕΥ αξιολογεί τις Βεβαιώσεις Παραγωγού

Σήμερα η ΡΑΑΕΥ χορηγεί τις Βεβαιώσεις Παραγωγού εξετάζοντας εάν η χωροθέτηση των προτεινόμενων έργων προκαλεί τυχόν υπέρβαση της φέρουσας ικανότητας των δήμων όπου θα εγκατασταθούν τα έργα αλλά και τη δυνατότητα υλοποίησής τους σε συμμόρφωση με το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Πλαίσιο για τις ΑΠΕ και ειδικότερα σε σχέση με το κριτήριο των ζωνών αποκλεισμού.

Για την καταγραφή και τον έλεγχο των περιοχών αποκλεισμού σε συνεργασία με τις αρμόδιες περιβαλλοντικές υπηρεσίες χρησιμοποιείται γεωπληροφοριακό σύστημα (GIS), διασφαλίζοντας ότι κάθε έργο λαμβάνει υπόψη περιοχές προστασίας, περιβαλλοντικές δεσμεύσεις και όρια πληθυσμιακής ή υποδομικής πίεσης.

Πάντως, η ΡΑΑΕΥ δεν δεσμεύει την περιβαλλοντική αρχή του ΥΠΕΝ για τις αποφάσεις έγκρισης ή απόρριψης των περιβαλλοντικών όρων ενός έργου σχετικά με τα κριτήρια χωροθέτησης, τις επιπτώσεις στο περιβάλλον κλπ.

Κατά την αδειοδοτική πορεία ενός έργου εφόσον προκύψουν ζητήματα τα οποία κρίνονται ανυπέρβλητα με αποτέλεσμα να είναι αδύνατη η συνέχιση της αδειοδοτικής διαδικασίας, μπορεί να εκκινήσει η διαδικασία ανάκλησης από την Αρχή.

Σε κάθε περίπτωση, το παράδειγμα της Βεγορίτιδας αναδεικνύει ότι σε μικρές περιοχές η ανάπτυξη ΑΠΕ για να προχωρήσει θα πρέπει να υπάρχει αυστηρή τήρηση των νομικών πλαισίων, λεπτομερής χωροταξικός σχεδιασμός και συνεχής παρακολούθηση από τις αρμόδιες αρχές.