Η Παγκόσμια Ημέρα Συνεταιρισμών καθιερώθηκε το 1995, με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από την ίδρυση της Διεθνούς Συμμαχίας των Συνεταιρισμών και γιορτάζεται το πρώτο Σάββατο κάθε Ιουλίου.
Οι συνεταιριστικές επιχειρήσεις βασίζονται σε μια σειρά από θεμελιώδεις αρχές που τοποθετούν τους ανθρώπους και όχι τα κέρδη στο κέντρο των επιχειρήσεων τους (ανακοίνωση του ΟΗΕ).
Με όρους «οικονομίας» οι συνεταιρισμοί αξιοποιούν τη διαπραγματευτική δύναμη και τις οικονομίες κλίμακας, λόγω του μεγέθους που αποκτούν οι μεμονωμένες επιχειρήσεις.
Από κοινωνική σκοπιά, ο ρόλος των συνεταιρισμών είναι εξίσου σημαντικός. Οι δημοκρατικές διαδικασίες που απαιτούνται κατά τις διαδικασίες της λειτουργίας, ο τρόπος διανομής των ωφελειών σε ‘κείνους που τις δημιουργούν και επιπλέον η μέριμνα για τον κοινωνικό περίγυρο και για το περιβάλλον, δημιουργούν τη διαφορετικότητα του θεσμού με στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Δεν είναι τυχαίο ότι οι αγροτικοί συνεταιρισμοί ευδοκίμησαν περισσότερο στις πλέον αναπτυγμένες χώρες, από τον Καναδά μέχρι την Αυστραλία και τις ΗΠΑ, αλλά και την Ευρώπη, τη Γαλλία, τις βόρειες Σκανδιναβικές χώρες, παρά την επικράτηση της καπιταλιστικής θεωρίας. Στην Ενωμένη Ευρώπη μάλιστα ο τζίρος από τη συνεταιριστική δραστηριότητα ξεπερνά τα 350 δις ευρώ!
Η εθελούσια συμμετοχή και η αυτοτέλεια στη πρωτογενή παραγωγή (το κάθε μέλος συν/σμού διαθέτει αυτοτέλεια και τα μέσα παραγωγής), ήταν αυτά που προκάλεσαν τη διάλυση των μέχρι τότε φεουδαρχικών σχέσεων στη παραγωγή, σε μια φάση μάλιστα όπου συντελούνταν η μετάβαση στο σημερινό καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής (τέλος του 19ου αιώνα).
Στη Ελληνική πραγματικότητα τώρα, όπου από την «Κοινή Συντροφιά» των Αμπελακίων το 1780, μέχρι το ν. 602 του 2014 επί κυβερνήσεως Ελευθέριου Βενιζέλου και με αιχμή το πρόβλημα της αποκατάστασης προσφύγων το 1923, φτάνουμε στο έτος 1931 όπου ο αριθμός των αγροτικών συνεταιρισμών ξεπερνά τις 3.000 σε αριθμό.
Με ένα επίσης γεγονός-σταθμό για εκείνη την εποχή (1929), την ίδρυση της Αγροτικής Τράπεζας, η παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας απογειώνεται και οι καλλιεργούμενες εκτάσεις της χώρας φτάνουν τα 20 εκ στρέμματα συνολικά!
Μετά το Β’ παγκόσμιο πόλεμο και με τη λήξη των εθνικών αναταραχών το συνεταιριστικό κίνημα ανασυγκρότησε τις δυνάμεις του και αυξήθηκαν ακόμη περισσότερο οι α’βάθμιοι αγροτικοί συνεταιρισμοί καθώς και δευτεροβάθμιες οργανώσεις σε κάθε νομό, ενώ παράλληλα αναπτύσσονται παραγωγικές δραστηριότητες στους τομείς του ελαιολάδου, του γάλατος, του καπνού, στη κονσερβοποιεία, κ.α.
Όσο για τη περιοχή μας, ελάχιστες φωτεινές περιπτώσεις, όπως των Συνεταιρισμών Βελβεντού, καθώς και η προσπάθεια που καταβάλουν οι ομάδες παραγωγών του Αμυνταίου, ο Συνεταιρισμός Κροκοπαραγωγών, η συνεταιριστική δράση των φασολοπαραγωγών Πρεσπών, και ορισμένες άλλες, μικρότερης εμβέλειας, συλλογικές δράσεις, προσπαθούν κάτω από τις σημερινές αντίξοες συνθήκες να δώσουν αξία στην παραγωγή και να ανακουφίσουν τον παραγωγό από την πίεση που ασκούν οι πολυεθνικές, που ελέγχουν την παραγωγή και τα εφόδια και να αποτελούν την ελπίδα της αναζωογόνησης.
Δυστυχώς όμως, όλο αυτό το κοινωνικό και παραγωγικό οικοδόμημα που χτίστηκε σε περισσότερο από μισό αιώνα, κατέρρευσε (όχι τυχαία) μέσα στη τελευταία τριακονταετία και μαζί μ’ αυτό κατέρρευσαν, οι παραγωγικές δομές και κυρίως η κοινωνική συνοχή του κόσμου της Ελληνικής υπαίθρου.
Σε διαφορετική περίπτωση η συνεταιριστική δραστηριότητα, θα μπορούσε από μόνη της να βρει διεξόδους, στα σημερινά αδιέξοδα της πολυεπίπεδης κρίσης.
Μιας κρίσης που μαστίζει περισσότερο τη χώρα μας σε Πανευρωπαικό επίπεδο και σε μικρότερο βαθμό τις άλλες χώρες του Ευρωπαικού Νότου, καθώς επίσης και τις πλέον αναπτυγμένες χώρες του βορρά πια και η οποία επιδρά με ποικίλους τρόπους τόσο στην απασχόληση όσο και στις επιχειρήσεις.
Το αγροτικό συνεταιριστικό κίνημα στη χώρα μας βρίσκεται όχι μόνο σε παρακμή τα τελευταία χρόνια, αλλά σε πλήρη απραξία και απαξίωση. Για να αντιληφθεί κανείς τα αίτια, πρέπει πρώτα να μελετήσει και να κατανοήσει τους στόχους και τις αξίες στις οποίες βασίζεται ο θεσμός του συνεταιρισμού, καθώς και τις αρχές λειτουργίας του.
Δεν είναι μόνο η διαχείριση της πρωτογενούς παραγωγής για μια σύγχρονη συνεταιριστική μονάδα. Είναι η εκπαίδευση, η καινοτομία, η συμβουλευτική, η εισαγωγή νέων τεχνολογιών στο χωράφι, η ποιότητα στη παραγωγή και πολλά άλλα που χρειάζεται ο σύγχρονος αγρότης για να βελτιώσει την παραγωγικότητά του, αλλά και την ανταγωνιστικότητά του. Στοιχεία που ο μεμονωμένος παραγωγός πολλές φορές δεν μπορεί να επιτύχει μόνος του.
Πρέπει λοιπόν να «ξαναεφεύρουμε» τους συνεταιρισμούς.
ΜΙΜΙΚΟΣ ΚΩΣΤΑΣ
ΓΕΩΠΟΝΟΣ Τ.Ε.
Οι συλλογικές δράσεις είναι το δεύτερο μεγάλο διαρθρωτικό πρόβλημα της γεωργίας μας. Για τη γεωργία μας, του μικρού μεγέθους, η οργάνωση σε δομές συλλογικών δράσεων είναι κάτι το απαραίτητο, είναι «εκ των ων ουκ άνευ» δυστυχώς όμως όταν παλιότερα επιχειρήθηκε να οργανωθεί η γεωργία μέσω των συνεταιρισμών δόθηκε μεγαλύτερη έμφαση στη συνδικαλιστική-κοινωνιολογική έννοια και στην κομματικοποίησή τους και όχι σε εταιρικές σχέσεις επιχειρηματικής μορφής των οικονομιών κλίμακας με όρους αγοράς.
Έτσι λοιπόν, οι συνεταιρισμοί απέτυχαν (υπάρχουν και λαμπρές εξαιρέσεις), απογοήτευσαν και έγιναν κακά παραδείγματα.
Σήμερα ευτυχώς, οι νέοι αγρότες έχουν σύγχρονες αντιλήψεις και βλέπουν τις συλλογικές οργανώσεις στην πραγματική τους διάσταση και στη λειτουργία τους με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια, ωφέλιμες για τα μέλη τους. Η συνένωση των πολλών μικρών εκμεταλλεύσεων σε ένα ενιαίο μεγάλο φορέα, δίνει τα πλεονεκτήματα μίας μεγάλης επιχείρησης, ενός μεγάλου οικονομικού φορέα ο οποίος, μπορεί πλέον να εξειδικεύει τις διάφορες εργασίες, να χρησιμοποιεί επιστήμονες, να χρησιμοποιεί νέες τεχνολογίες, να δημιουργεί δίκτυα πωλήσεων, να έχει διαπραγματευτική ισχύ στην αγορά.
Τέτοια παραδείγματα είναι το οινοποιείο Τυρνάβου, ο συνεταιρισμός Ζαγοράς και ο συνεταιρισμός Βελβενδού, που αποτελούν τις φωτεινές εξαιρέσεις του παλιού, αλλά και οι φερέλπιδες νέοι της ομάδας αγελαδοτρόφων ΘΕΣ-γάλα και της ομάδας εκτατικών καλλιεργειών ΘΕΣ-γη.
Είναι ο μόνος τρόπος να αντιμετωπισθεί, από τη μια πλευρά το κόστος των εφοδίων και διάφορων προμηθειών που έχει ανάγκη η γεωργική εκμετάλλευση και από την άλλη, να έρθει πιο κοντά στον καταναλωτή, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται.