Εξήγηση· συγχωρέστε με για τις γενικολογίες που θα πω στη συνέχεια, δεν είμαι από τα Γρεβενά για να σχολιάσω ή να συγκινηθώ ορισμένως από τη θεματολογία, τα ενσταντανέ του κ. λπ. τα επιμέρους αλλά ξεφλουδίζω τις εντυπώσεις μου από το Λεύκωμα ως τρίτη κι εξ ορισμού φίλια δύναμη. Είναι μια προσωπική αλλά όχι κι αξιολογική τοποθέτηση παρότι περιέχει σε υπερ-θετικό βαθμό κρίσεις. Ναι, θα δοξολογήσω γενικά και κάπως αόριστα και ο,τι έχω να πω για τον Β.Ν. θα το πω και ό,τι ήθελε προκύψει.
Την περίοπτον θέσιν του Προϊσταμένου του Ειρηνοδικείου Κοζάνης, τίτλος που θα μπορούσε από μόνος του να είναι διήγημα του Τσέχωφ ή του Γκόγκολ κάποια νουβέλα, την ορίζει μια πινακίδα στην είσοδο του γραφείου στον 1ο όροφο του Δικαστικού Μεγάρου, χωρίς περαιτέρω διευκρινήσεις, ότι τα υπηρεσιακά του καθήκοντα είναι εκ του νόμου οριζόμενα. Ο ρόλος του εκεί προϊσταμένου είναι κλειδί μεταξύ πολιτών, υπαλλήλων και του άρχοντα της θέσης, συνήθως αρχόντισσα, που φέρει το μέγα αξίωμα του ή της Ειρηνοδίκης.
Θέλω να πω, πως τον φέροντα τον ρόλον – ζυγόν αυτής της καθημερινότητας αρμoδίως και αμφίδρομα προς τα άνω και προς τα κάτω, τον έβλεπα τον καιρό που οι πολίτες-υπήκοοι του φαύλου κράτους και διοίκησης, της περιοχής μας ήθελαν κι όφειλαν- να τακτοποιήσουν τα γήινά τους, ως εμπράγματη παρουσία και περιουσία στα κτηματολόγια. Να βρίσκεται ο εν λόγω προϊστάμενος κ. Ε. Νικόπουλος σε μια υπηρεσιακή δίνη, ένα στρόβιλο χωρίς στριφογυρίσματα, αφού ο πολίτης, όπως και οι πελάτες στα ζυθεστιατόρια του άλλοτε και τις ταβέρνες του τώρα, έχει πάντα δίκιο. Οχι μόνον αυτό αλλά οι εν απογνώσει πολίτες-πελάτες σε άγνοια συνήθως διατελούντες, εύρισκαν ως θύτες πλέον, λυτρωτικό τόπο και καταφύγιο την υπηρεσία με τους έντιμους του διοικητικού τρόπου, αυτά τα αφανή θύματα της καθημερινής, εμπόλεμης ειρήνης του πολίτη κατά του κράτους και το αντίθετο. Τον εθαύμαζα για την στωικότητα, την ευπρέπεια, την ανθρωπιά, την συγκατάβασή του. Φυσικά και δεν είμαστε όλοι έτσι όταν οι θέσεις και οι μικροεξουσίες μας μπαγλαρώνουν την ψυχή και μας καβαλικεύουν στο σώμα κανονικά.
Οπως δεν είμαστε και όλοι φανατικοί με το ωραίο, το περιπαθές, το φευγάτο τις καταστάσεις δηλ. που μαλακώνουν το είναι μας, οι οποίες αφαιρούν τις πέτσες και τα λέπια από τις βάρβαρες καθημερινές μας συνήθειες.
Ο κυρ’ Βαγγέλης Νικόπουλος είναι ένα από τα θύματα ειρήνης που γίνονται διπλό παρανάλωμα υπέρ των πολιτών κατ΄ αρχήν και υπέρ των καλλιτεχνικών παθών του κατά δεύτερον αλλά κύριον λόγον.
Ναι, μιλώ και περιγράφω τοιουτοτρόπως ένα ανώτερο υπάλληλο της κατώτερης δικαιοσύνης, μάλλον του πρώτου σκαλιού της, του οποίου το όνομα άνευ επιθετικών προσδιορισμών, ήταν και είναι χαραγμένο και στα εξώφυλλα δύο βαρύτιμων τόμων ο πρώτος κυκλοφόρησε πριν λίγα χρόνια και ο δεύτερος προχτές κι ημείς τον διεξήλθαμε ηλεκτρονικώς.
Ο Β. Ν. δεν είναι μόνον συγγραφέας, ζωγράφος, φωτογράφος, σελιδοποιητής, τεχνικός, συλλέκτης, ταξιδευτής ή κι εμπορευόμενος το υλικό του· είναι όλα αυτά μαζί τα οποία όμως ορίζουν τον Δημιουργό. Ενας μικρός θεός που με τα χέρια του σώματος και της ψυχής δημιουργεί έργα και καταστάσεις ανωτέρας αισθητικής ουσίας.
Βιβλία και προσπάθειες που συνορεύουν με μια περιουσία είτε για να τη χάσεις είτε και για να την κερδίσεις. Το πρώτο είναι πιο κοντά στο σύνηθες και είναι η πιο ρεαλιστική και πιο εύκολα αποτιμημένη εκδοχή, ενώ η δεύτερη φέρει το νοερό φωτοστέφανο μιας δόξας (και λόξας) εκείνης των σημαδεμένων από τη μοίρα να δημιουργήσουν ξεχωριστά έργα. Αλλά όχι απαραίτητα και να κερδίσουν χρήματα, αλλά ποιός μιλά γι αυτά σήμερα που η μέθη της ωραιότητας μας διαπερνά και μας διαποτίζει σαν την υγρασία του φετινού καλοκαιριού.
Ενα τέτοιο έργο και πρόσωπο κρύβεται πίσω από τον τυπικό κύριο Προϊστάμενο χωμένο σε σφραγίδες, χαρτόσημα, δικογραφίες, αιτήσεις, βεβαιώσεις, πρακτικά δικών δι’ ελάσσονα αδικήματα περιουσιακής φύσεως.
Αν τον εκτιμώ για τη συμπεριφορά του ως δημόσιο λειτουργό τότε τι να πω για το πνευματικό καλλιτεχνικό του έργο. Θα πρέπει να πω λατρευτικές κουβέντες. Το έργο του είναι από τις σπάνιες για τον τόπο και την περιοχή μας μοναδικές και στο εντελώς ατομικό επίπεδο ολοκληρωμένες καταστάσεις δημιουργίας.
Είθισται όταν παρουσιάζουμε στο κοινό βιβλία, να τα συστήνουμε όχι βέβαια ως εμπορικοί εκπρόσωποι αλλά εξ ιδίας διαθέσεως κι επιθυμίας για να πείσουμε τους αξιοτίμους πελάτας για την αξία, τη χρησιμότητα, τη σπουδαιότητα του είδους και τελικά ίσως και την αγορά τους. Με τον τόμο αυτό νομίζω πως ο Δημιουργός του (με τη έννοια που του δίνει ο Χ.Λ. Μπόρχες) συναγωνίζεται με την ιστορία του εκδοτικού είδους ανά την επικράτεια των εκδοτικών σημείων. Σου είναι (μου είναι δηλαδή), δύσκολο έως αδύνατο να εκθειάζεις το αυτονόητον.
Μια αδόκιμη ίσως αναλογία, αλλά θα την πω κι ας ακουστεί ως υπερβολή, άλλωστε μέσα στην υπερβολή των καλλιτεχνικών αισθήσεων, διαισθήσεων μη και παραισθήσεων, διατελούμε απόψε. Με τι λόγια να επενδύσουμε αυτό το εκδοτικά μεγαλειώδες λεύκωμα του Β. Ν. «Γρεβενά 1912 – 1940». Αναρωτήθηκε κάποτε ή μάλλον ρωτήθηκε ο Ροντέν γιατί έχει φτιάξει γυμνό τον Β. Ουγκώ. Κι αυτός απάντησε: – Με τι ρούχα να ντύσω ένα Θεό. Είπα τηρουμένων πολλών αναλογιών και μέσα στη μέθη της καλαισθησίας και δημιουργίας που διατελώ από το γύρω μας και παθαίνομαι, με τι λόγια θα ενδύσουμε αυτό το λεύκωμα που φτάνει στα όρια της υψηλής δημιουργίας.
Ο Β. Ν. Συνομιλεί με τα σημαντικά επιτεύγματα της εκδοτικής τέχνης καθώς και τους δημιουργούς της ταυτόχρονα συνθέτοντας της πόλεως των Γρεβενών το ατέλειωτο παραμύθι (και την παραμυθία της) με τα ασπρόμαυρα ενσταντανέ ανθρώπων εποχών καταστάσεων
Αυτό το βιβλίο λεύκωμα θυμίζει άρπα που λένε πως είναι από μόνη της μια ολόκληρη ορχήστρα, αφού το λεύκωμα είναι σύνθεση πολλών επιμέρους τεχνών, γνώσεων και περι- συλλογών. Ο δημιουργός και συνθέτης κατόρθωσε να συλλάβει το φευγαλέο, το μακρινό, το χρόνο δηλαδή και να τον εντάξει στις φόρμες της επιθυμίας, του πάθους του, στα μέτρα του είναι του, να πω καλύτερα. Παρόμοιες συνθέσεις είναι έργα ζωής αφού για να πραγματοποιηθούν χρειάζονται να φαγωθούν από το Μινώταυρο της προσπάθειας κομμάτια της ζωής των δημιουργών. Αλλά αυτό δεν είναι απαραίτητα και το κακό αφού Αριάδνες πάντα θα βρίσκονται για να πέσουν θύματα της μοίρας και του έρωτά τους αλλά και να δώσουν το σωτήριο μίτο στο Θησέα να επιστρέφει με τα άσπρα όμως πανιά των ονείρων του.
Στο ιστορικό κέντρο της πόλεως των Γρεβενών ο άλλοτε πολιτικός, υπουργός Κ. Ταλιαδούρος, ο νεότερος «άγιος» και προστάτης της περιοχής, ανάγλυπτα διαιωνίζεται σε διπλή παράσταση πραγματικότητας και στο απείκασμά της –, όπως στη γλυπτική σύνθεση του Ερωτόκριτου στο Ηράκλειο όταν αυτός βλέπει εκ του πάθους του διπλή την αγαπημένη του- ανακήρυξε τον τόπο αυτό ανεξάρτητο Νομό από αυτό της Κοζάνης. Τον όρισε δε εκ νέου στον ελλαδικό χώρο. Ο Β. Ν. με τα Λευκώματά του αποτυπώνει αυτόν αισθαντικά και τεκμηριωμένα στον ιστορικό του χρόνο. Αρα οι τόμοι του έχουν και γενέθλια ληξιαρχική αφετηριακή αξία.
Κύριοι Γρεβενιώτες το λοιπόν, παρακαλώ γκρεμίστε μια εκ των προτομών του πολιτικού και στήστε μια άλλη γλυπτική σύνθεση, χωρίς τα «εθνικά» σας μανιτάρια εννοείται, με εκείνους τους συμπατριώτες σας που γράφουν και με τη ζωή τους, την ιστορία σας και δεν είναι μόνον ο σημερινά τιμώμενος Δημιουργός.
Αυτό το οιονεί μπαρόκ δημιούργημα που έχει την όψη και το σχήμα του βιβλίου δεν είναι μόνο αυτό που φαίνεται. Είναι μια σωστική Κιβωτός που ρίχτηκε στα Ωκεάνια βάθη και βύθη της ιστορικής λήθης για να διασώσει ό,τι ο χρόνος απωθεί προς το τίποτα της ανθρώπινης μνήμης μας και θέλει να το υποκαταστήσει με της τρέχουσας αναγκαιότητας τα χρειώδη. Ο,τι σώζεται στο λεύκωμα του Β. Ν διασώζεται δια παντός από την απώλεια είτε από την ανθρώπινη αδυναμία είτε από τη θεσμική ουδετερότητα κι αδιαφορία για τα έργα της όχι ευρείας και λεπταίσθητης παραδεδεγμένης χρησιμότητας και παραδοχής.
«Ένας άνθρωπος», γράφει ο Χ.Λ. Μπόρχες στον επίλογο του «Δημιουργού» του, «βάζει σκοπό της ζωής του να ζωγραφίσει τον κόσμο. Χρόνια ολόκληρα γεμίζει μια επιφάνεια με εικόνες από επαρχίες, βασίλεια, βουνά, κόλπους, καράβια, νησιά, ψάρια, σπίτια, εργαλεία, άστρα, άλογα κι ανθρώπους. Μετά από καιρό, ανακαλύπτει ότι αυτός ο υπομονετικός λαβύρινθος των γραμμών σχηματίζει την εικόνα του προσώπου του.»
Ο Β. Ν. με το δεύτερο Λεύκωμα και ό,τι αυτό του στοίχισε σε θυσίες, αγωνίες, περιπλανήσεις, τις μικρές Οδύσσειες για την αναζήτηση και εύρεση και προμήθεια των υλικών του, σχημάτισε την αυτοπροσωπογραφία του τώρα. Τα μεγάλα έργα τελικά είναι οι δημιουργοί τους αυτοί που δεν κρατιούνται από τίποτε κι ετοιμάζουν ήδη το επόμενο εξαίσιο ταξείδι τους.
(Λόγος κατά την παρουσίαση του Λευκώματος
την Κυριακή 19 Αυγούστου 2018 στα Γρεβενά)
Υπεροχο
Εξαίσιος χειριστής του λόγου!
Δεν είναι υπερβολικά τα όσα είπε – γράφει για τον Β. Ν.