Του πώς απέρασα δε λέγιτι! (Tου Στράτου Ηλιαδέλη)

Χρόνια είχα να πααίνου σην Κόζιαν! Κι άμα έρχουνταν οι απουκρές κάθι χρόνουν, ένας κόμπους μι ανέβινιν στου λιμό. Ώσπου ιπέρσ΄ δε βάσταξα παραπάν΄, είπα να τ’ αφήκου όλα, δ’λειές κι φαμπλιές κι να πάνου να ιδώ τα θκά μας σην Κόζιαν΄, να χαρώ κι γω ψίχα στα καρναβάλια κι στ’ς φανοί. Μ’ έτρουγιν απού μέσα ν’ ακούσου τ’ απουκράτ΄κα, να ριχτώ ουλίγου στου φανό, ν’ ακούσου τα μπέντια και τα νοικουκυρίσια, ν’ ανοίξ΄ η καρδιά μ’. Του Σαββάτου του βράδ΄μούσουν έφτασα, βγήκα στου τζιαντέ να κάμου σιργιάν΄ τα καρναβάλια. Μ’ ικεί γίνουνταν τ’ χαμού. Γιουμάτους ου τόπους απού ξένουν κόσμου. Στάθκα κι τηρούσα σαν του σιούρδου. Δεν τα ιδώ ρα κάναν θκό μας; Πού παν αρα οι Κουζανιώτ΄; Έτσιαξιν του μάτι μ’ να ιδώ θκό μας άνθρουπουν. Τα κέντρα π’ γλιντούσαμι κάναν κιρό άντα ήμαν νέους χαμένα, του Ιρμιόνειου απ’ γιόμουζιν κόσμουν κι φυλλουρίδια, έρμου κι μαναχό! Τράβα μ’ είπαν ουπίσου στ’ Καρατζέζ’ του σκουλειό, ικεί γλιντούν τώρα οι νέοι. Τι ήταν να πααίνου; Απ’ του άμπουχνι κι άμπουχνι μι πόνισαν τα χτινάκια κι απ’ τ’ βουή απ’ τις μουσικές πούνι για τ’ς μαύρ΄, μι βούλουσαν τ’ αφτιά κι λίγου έλειψιν να βαριαστώ κι να πέσου καταής. Ε, είπα, ένα βράδ΄ είνι τα πιράσ΄, ταχιά είνι τα καλά!

’Ν άν τηλ μέρα πήγα να ιδώ ’ν παρέλασ΄. Μιλιούνια ξένους κόσμους κι ντουνιάς κι κει. Πού είμιστι ρα, λέου μι τιαυτά πούγλιπα, σην Κόζιαν΄ ή αλλού πουθινά; Σηούκουσα του κιφάλ΄ ουπάν’ κι άμα είδα του καμπαναργιό, τότι μούγκι σιγουρέφκα απούμαν σην Κόζιαν΄. Καρτιρούσα ου έρμους να ιδώ τ’ Τσιώμ’ τ’ς Γιουβάνινας του τρένου, του σιουρδόμιτρου τ’ Λαβαντσιώτ΄, τουν πάππου που πλούσιν «ρίγαν, σταμνιά» να γιλάσου ψίχα, καντίπουτας. Γκόλιαβις μούγκι κι μασκαραλίτ΄κα. Έντσαν κι τα μ’κρά τα πιδιά πιρπιρέοι να πχιαλούν κι γκαχιλώνις κι αστρουναύτις κι θάρσαν σώθκιν η δ’λειά μας. Αυτήν αρα είνι η θκιά μας η απουκρά; Τηρούσα αλόυρα να ιδώ κάναν θκό μας να πω τουν πόνουν μ’, καγκάναν δεν ίγλιπα. Άιντι, παληγουρήθκα μαναχός μ’, του βράδ΄στ’ς φανοί τα μι φύβγ΄του μιράκ΄…

Γύρσα στου σπίτ’ τ’ αδερφού μ’, νε χάσκα, έφκιασαν, νε καντίπουτα. Παν αυτά πούξιρις, μ’ είπιν η νύφ΄!..

Καρτέρσα ως τ’ς δέκα κι κίντσα. Είπα να χιρίσου απ’ τα Μπουντανάθκα. Μα μι ’ν κουσμούρα κι τ’ άργανα να σι παίρν’ τ’ αφτιά δεν μπόρ’σα να σταθώ κι έφυγα. Μι τούρλαναν του κιφάλ΄. Πότι ρα είχαμι άργανα στου φανό; Πού ρα ου φανός πόφκιανάμιι κείνα τα χρόνια στου Μισχιάθκου, είπα, κι λίγου έλειψιν να μι χιρίσ’ν τα σιουλνάρια. Έκαμα να πααίνου στου Κιραμαργιό κι κει κόμα χειρότιρα κι κατά τ’ς δώδικα βρέθκα στ’ Αλώνια. Δεν τα βγουν αρα οι θκοί μας να πουν κάνα απουκράτ’κου; Είπα σ’ έναν πάππου απ’ τουν είδα να στέκιτι κι αυτός κι να τηράει. Άκ’σι να σι πω, μι λέει ου πάππους στου φτι. Ξέρ’ς πού να πας να ιδείς του φανό π’ θέλτς ισύ; Μούγκι στουν Αγιώρ΄. Ικεί τα τ’ς βρεις όλνους να στα πουν όλα τ’ απουκράτ’κα! Α΄ έτσ΄ είνι, λέου, κι μνιάν κι δυο έκαμα σιαπάν’. Σέφκα σ’ν ουπάν τ’ μιρά, ικεί πόχ’ν τα κ’τιά. Βάνου φτι, ακούου ’που μέσα τραγούδια. Όι, λέου, καλά μ’ είπιν ου πάππους. Βαραίνου αλαφρά ’ν πόρτα, μι άνξαν (ξέρ’ν αυτοί ποιον ανοίγ’ν). Κι του τι είδα κι τι άκ’σα δε λέγιτι! Είχαν ανάψ’ του φανό σ’ μέσ΄, να καίει του δαδί κι απ’αλόυρα νάντς όλ΄οι παλιοί. Άμα μι είδαν μι χάρκαν τι λουής. Καλά έκαμις κι ήρθις μ’ είπαν. Ιδώ τα στα πούμι όλα απόψι. Όριξ΄ νάχ’ς!…

Κι πρώτα έβαλαν τουν πάππου τουν Πλιξίδα σην κουρφή. Κι τι δεν είπιν ου Πλιξίδας: « Αλή πασιάς αγνάντιβιν σην Κόζιανη π’ τη μέση», «πίσ’ απού την πόρτα σου κι απού την πουρτουπούλα», «ιβγάτι αγόρια μ’ στου χουρό, κουρίτσια στου σιργιάνι», «τ’ς Χατζηντάμινας ου μπούφους», «τουν ψύλλου τουν καλίγουναν», «πέντι μπάμπις χόριβαν» κι τι κι τι! Κι άμα έσουσιν ου Πλιξίδας κι βγήκιν ου Μαργαρίτ’ς μι τουν Νιάκη τ’ Παπά, τουν Κουφουμίσιου, τ’ς Μπαντουλάδις, τ’ς Κατσιλάδις, τ’ς Μπιμπίρ’δις κι τ’ς άλνους, σουμόν δεν είχαν. Να ρίχνιτι ου Μαργαρίτ’ς ως τ’ς χαραές κι να μη σών΄ κι μένα να ρίχνιτι η ψ’χή μ’ σα νάμαν μ’κρό πιδί όπους ιτότι στου Μισκιάθκου. Αυτός ήταν φανός.

Τουν χάρ’κα τι λουής. Όλ΄ ’ν Κόζιαν΄είδα.

Του πώς απέρασα δε λέγιτι! Τ’ χρόν’ πάλι ικεί τα νάμι!…

Σ.Η, Από την εφημερίδα «Φανός» 2003 του Συλλόγου Κοζανιτών Θεσσαλονίκης