Την Πέμπτη Κυριακή των νηστειών η Εκκλησία τιμά την οσία Μαρία την Αιγυπτία. Ήταν η Μαρία διαβόητη πόρνη της Αλεξάνδρειας! Τότε γιατί την τιμά η Εκκλησία; Επειδή υπήρξε πρώην, όπως πολλές άλλες πόρνες, με πλέον γνωστές τις άγιες Πελαγία, Ταϊσία και Ευδοκία. Τιμά ακόμη η Εκκλησία ληστές, εγκληματίες και άλλους κακοποιούς. Ποια η ειδοποιός διαφορά των αγίων αυτών από τους λοιπούς ληστές, εγκληματίες και πόρνες; Η μετάνοια. Η μετάνοια αποτελεί την πεμπτουσία του κηρύγματος τόσο του αγίου Ιωάννου του Προδρόμου όσο και του Χριστού. Και επειδή κατανοούμε τί ακριβώς υποδηλώνει ο όρος, μας φαίνεται σκληρός ο περί μετανοίας λόγος. Εμείς αρκούμαστε συνήθως στη μεταμέλεια. Είναι όμως τρομακτική η διαφορά νοήματος των δύο λέξεων. Η μεταμέλεια αναφέρεται στην αλλαγή στάσης έναντι συγκεκριμένης πράξης ή παράλειψής μας, η μετάνοια υποδηλώνει αποφασιστική αλλαγή στάσης βίου. Και είναι εξαιρετικά δύσκολο να ληφθεί τέτοια απόφαση. Συνήθως επαναπαυόμαστε αυθυποβαλλόμενοι στην αποδοχή της άποψης ότι δεν είναι δυνατή η μετάνοια. Σήμερα υπάρχουν πληθώρα «επιστημόνων», οι οποίοι μας διαβεβαιώνουν γι’ αυτό καταθέτοντας τον «επιστημονικό» τους λόγο, ο οποίος αποτελεί εγκώμιο της ενστικτώδους φύσης μας!
Η προβολή από πλευράς της Εκκλησίας αυτών των θαυμαστών περιπτώσεων μετάνοιας είναι άκρως ενοχλητική για πλείστους όσους. Ακόμη και αν μικρός είναι ο αριθμός των αγίων στο σύνολο των ανθρώπων διαχρονικά, είναι προκλητικός. Θα θέλαμε να μην υπήρχε ουδείς, ο οποίος να προκαλεί την άνευ όρων υποταγή μας στα πάθη και την αδυναμία, παρά τη συναίσθηση της πτώσης μας, να αγωνιστούμε για την πνευματική μας ανόρθωση. Καταπίπτοντας σε ακραίο κυνισμό διακηρύσσουμε ότι δεν υπάρχει μετάνοια. Και επειδή προκλητικοί ορθώνονται ενώπιόν μας οι άγιοι, καταφεύγομε στην ειρωνεία, ως τελευταίο όπλο. Είναι γνωστή η φράση «Μας παριστάνει την οσία Μαρία», για κάποια γυναίκα με βαρυμένο παρελθόν. Ποιο άραγε να είναι το βαθύτερο νόημά της; Ότι μιμείται υποκριτικά την οσία Μαρία; Αυτό είναι εύκολο να δειχθεί. Εκείνο που δεν μπορεί να αμφισβητηθεί είναι ότι η οσία έζησε στην πέραν του Ιορδάνου έρημο 46 έτη με άκρα νηστεία, ώστε να καταστεί σκελετωμένη! Σύμφωνα με το συναξάρι της υπερίπτατο του εδάφους κατά την προσευχή της, όχι βέβαια λόγω του ελλιπούς βάρους της, αλλά λόγω πνευματικής ανάτασης.
Οι άγιοι και ιδίως οι πρώην πόρνες ενοχλούν αρκετά και εμφανιζόμενα ως πιστά μέλη της Εκκλησίας. Συνήθης είναι ο όρος σκανδαλισμός σ’ αυτήν την περίπτωση. Μιμούνται τον πρεσβύτερο γυιό της παραβολής του Ασώτου, ο οποίος εξέφρασε την αγανάκτησή του για την «αδικία» του πατέρα, να υποδεχθεί με τιμές τον χαμένο, που κατασπατάλησε με πόρνες το μερίδιό του. Όμως ο Χριστός φρόντισε να ξεκαθαρίσει πλήρως το κριτήριο υποδοχής στη βασιλεία Του. Αμείβοντας τους εργάτες του αμπελώνα με το ίδιο ποσόν, παρά τη διαφορετική διάρκεια εργασίας, τόνισε ότι «δέχεται τον της ενδεκάτης καθάπερ και τον της πρώτης», όπως γράφει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος στον κατηχητικό του λόγο, που θα ακούσουμε στους ναούς τη νύχτα της Αναστάσεως. Προϋπόθεση μόνη η μετάνοια. Βέβαια αυτή είναι και η μόνη ενέργεια που δεν είναι δυνατόν να προγραμματιστεί. Όχι μόνο επειδή μας είναι άγνωστη η χρονική στιγμή του θανάτου μας, αλλά επειδή δεν είναι η απόφαση απόρροια του λογικού, αλλά της καρδιάς. Και βέβαια μπορούμε να εξαπατήσουμε πολλούς με την μεταμέλειά μας, πραγματική ή επίπλαστη, όχι όμως και τον Θεό.
Είναι εντυπωσιακό ότι η Εκκλησία επέλεξε να αναγινώσκεται στους ναούς κατά την Ε΄ Κυριακή των νηστειών ή περικοπή, στην οποία ο Χριστός απαντά στους μαθητές του, που διψούσαν για πρωτοκαθεδρία, τον ορθό τρόπο άσκησης της εξουσίας. Ο Χριστός κατηγορήθηκε ότι συναναστρεφόταν με τελώνες και αμαρτωλούς. Εξήγησε πάντως, όταν του ζητήθηκε ο λόγος από τους Φαρισαίους, ότι δεν ήλθε να καλέσει τους δίκαιους, αλλά τους αμαρτωλούς σε μετάνοια. Ακολουθώντας το κακό παράδειγμα των αρχόντων του Ισραήλ και του πρεσβύτερου γυιού της παραβολής του Ασώτου, παραβλέπουμε μέχρι σήμερα τα πλέον σημαντικά επικεντρώνοντες την προσοχή μας στην πολεμική όχι μόνο κατά των παθών, αλλά και κατά των υποταγμένων σε πάθη, στα οποία, δοξάζοντας το Θεό όπως ο Φαρισαίος, καυχόμαστε ότι δεν έχουμε εμείς υποταχθεί! Και ο δικαιωμένος τελώνης χάνεται συνήθως από τον ορίζοντά μας!
Ο Χριστός καυτηρίασε με οξύτατο τρόπο την υπερηφάνεια και την απληστία. Η υπερηφάνεια είναι άρρηκτα συνδεμένη με την άσκηση εξουσίας, οποιασδήποτε εξουσίας. Γι’ αυτό και διαχρονικά οι δημαγωγοί, αμετανόητοι παραμένοντες, καταγγέλλουν τον ευαγγελικό λόγο ως ουτοπικό μεσσιανισμό! Βέβαια τους προκαλούν οι ακτήμονες και ταπεινά διακονούντες τον πλησίον άγιοι της Εκκλησίας. Τους αναπαύουν όμως οι ποικίλοι αιρετικοί, οι οποίοι εζήλωσαν κοσμική δόξα και αποτέλεσαν οι διδαχές τους τις μήτρες, οι οποίες γέννησαν τους παντοίους ολοκληρωτισμούς, στο όνομα του Θεού ή κατά του ονόματός Του, ή ευλόγησαν την απόκτηση πλούτου με εγκληματικούς τρόπους, θεωρώντας τον ευλογία Θεού! Στην μεταχριστιανική εποχή ο προτεσταντικός τρόπος σκέψης έχει επιβληθεί κατά τρόπο στραγγαλιστικό στη διεθνή οικονομία! Υπηρέτες, καθ’ υπόδειξη του Χριστού, πολιτικοί άρχοντες έχουν εκλείψει. Ο Καποδίστριας είναι άκρως ενοχλητικός στους ασκούντες εξουσία στην υπηρεσία των ισχυρών του κόσμου. Είναι άκρως ανυπόφορο σ’ αυτούς που το διεθνές σύστημα εξουσίας αναθέτει την διεκπεραίωση των υποθέσεών του να θυσιαστούν για τον λαό. Είναι πολύ πιο «συμφέρον» να θυσιάσουν τον λαό! Όλοι οι εχθροί της Εκκλησίας χρησιμοποιούν ως άλλοθι για την πολεμική τους στάση την υποταγή των «χριστιανών» στο καπιταλιστικό σύστημα εξουσίας, ακόμη και όταν είναι οι ίδιοι υποταγμένοι σ’ αυτό! Πρόσθετη αφορμή επικρίσεων δίνουμε οι ορθόδοξοι συγχέοντας την ορθόδοξη θεολογία με την πουριτανική ηθικολογία, τώρα που η ανηθικολογία έχει πλήρως επικρατήσει στη Δύση. Και όμως η Εκκλησία δεν παύει μα μας υπενθυμίζει διαρκώς τον καυστικό λόγο του Θεανθρώπου κατά των πλουσίων. Παραθέτω το δοξαστικό των αίνων της Ε΄ Κυριακής των νηστειών.
Οὐκ ἔστιν ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ βρῶσις καὶ πόσις ἀλλὰ δικαιοσύνη καὶ ἄσκησις, σὺν ἁγιασμῷ. Ὅθεν οὐδὲ πλούσιοι εἰσελεύσονται ἐν αὐτῇ, ἀλλ’ ὅσοι τοὺς θησαυρούς αὐτῶν ἐν χερσὶ πενήτων ἀποτίθενται. Ταῦτα καὶ Δαυΐδ ὁ Προφήτης διδάσκει λέγων. Δίκαιος ἀνὴρ ὁ ἐλεῶν ὅλην τὴν ἡμέραν, ὁ κατατρυφῶν τοῦ Κυρίου καὶ τῷ φωτὶ περιπατῶν ὃς οὐ μὴ προσκόψῃ. Ταῦτα δὲ πάντα, πρὸς νουθεσίαν ἡμῶν γέγραπται ὅπως νηστεύοντες, χρηστότητα ποιήσωμεν, καὶ δῴη ἡμῖν Κύριος ἀντὶ τῶν ἐπιγείων τὰ ἐπουράνια.
Τρία είναι τα κύρια πάθη, κατά τους Πατέρες της Εκκλησίας: Η φιλοδοξία, η φιλαργυρία και η φιληδονία. Το τελευταίο υποχωρεί συν τω χρόνω λόγω σωματικής κώπωσης. Τα άλλα δύο μας συνοδεύουν στον τάφο.
«ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ»
“Σαρξ πλαξ” λέγουν εν τούτοις οι πατέρες. Άριστος ο χθεσινός λόγος του πατέρα Βησσαρίωνα. Πώς θα τον βρίσκαμε γραπτώς; Ίσως και η ανάρτηση βίντεο της εκάστοτε ομιλίας θα ήταν δόκιμο – ίσως στην ιστοσελίδα της μητρόπολης.