Ανοιχτή Επιστολή Νο 1: H συνέχεια και το μέλλον στα Ορυχεία της Δυτικής Μακεδονίας

Οι έρευνες και  οι μελέτες δείχνουν ότι για μερικές ακόμη δεκαετίες θα είναι εκμεταλλεύσιμα κάποια από τα παλαιά και νέα ορυχεία. Eίναι  ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα που ακόμη η παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος από την περιοχή μας θα παίξει βασικό ρόλο στην κάλυψη των αναγκών της χώρας.

Σήμερα,  μπορούμε να έχουμε και έχουμε πληθώρα πληροφοριών με κάθε λεπτομέρεια σχετικά με την εξόρυξη του λιγνίτη. Γνωρίζουμε ακόμη μέχρι και τη συμμετοχή  που έχουμε στην παραγωγή και διανομή ηλεκτρικού ρεύματος ,τις υποχρεώσεις στο εσωτερικό και εξωτερικό, τις δεσμεύσεις μας, ως χώρα από τα παγκόσμια όργανα και τους κανόνες της Ε.Ε.

Υπενθυμίζεται ότι μια πλειάδα ανθρώπων έδωσαν την ζωή τους  είτε από εργατικά ατυχήματα, είτε από σοβαρές ασθένειες λόγω επιβεβαρυμμένου  περιβάλλοντος ή λόγω έλλειψης εργονομίας, ενώ  ένας αριθμός χωριών και οικισμών απαλλοτριώθηκε (και καταστράφηκε) και  οι άνθρωποι τους  έγιναν ή πρόκειται να γίνουν πρόσφυγες στην πατρίδα τους. Tο πρόβλημα της αύξησης της ανεργίας στην Δυτ. Μακεδονία θα οφείλεται, κατά κύριο λόγο, στην μείωση εξόρυξης του λιγνίτη και του ηλεκτρικού ρεύματος.

Το μόνο που μένει είναι η σταθερή  πολιτική  βούληση της τοπικής εξουσίας, της κεντρικής εξουσίας και της διοίκησης της ΔΕΗ. Πολιτική που πρέπει να έχει συνέχεια και συνέπεια και όχι ασυνέχεια και ασυνέπεια, φαινόμενα που δυστυχώς έχουμε μέχρι σήμερα με όλες τις κυβερνήσεις ακόμη και με μόνη την αλλαγή υπουργών.

 Η τοπική εξουσία ( περιφέρεια, βουλευτές, πολιτευτές, δήμοι, συνδικαλιστικό κίνημα, φορείς που εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα,) θα πρέπει συλλογικά να δημιουργήσει ένα γραπτό  πρωτόκολλο. Ένα πρωτόκολλο ευέλικτο ανάλογο των εκάστοτε προκυπτουσών αναγκών στο παρόν και μέλλον  με σκοπό και στόχο την ενημέρωση των αρμοδίων  κυβερνητικών εκπρόσωπων, καθώς και με περιεχόμενο διεκδικήσεων   από την εκάστοτε κεντρική εξουσία  προς όφελος των εργαζομένων, αλλά και των ανέργων και βέβαια ολόκληρης της τοπικής κοινωνίας.

Ο τρόπος διεκδίκησης, κάθε φορά που ανεβαίνει ο αρμόδιος υπουργός για φωτογραφίες, κατά την άποψη μου, δεν είναι ο ορθός. Διότι η εκάστοτε διορισμένη διοίκηση της ΔΕΗ έχει έδρα την Αθήνα, όπως γνωρίζουμε όλοι, και  ό,τι πληροφορία θέλει  μπορεί να την έχει σε χρόνο μηδέν και την έχει, και μπορεί άμεσα να  πραγματοποιήσει οποιαδήποτε κατάθεση θεμάτων, προβλημάτων ή προτάσεων στον αρμόδιο υπουργό.

Πρέπει να τονιστεί στην εκάστοτε κεντρική εξουσία ότι στις επόμενες ακόμη δεκαετίες, χωρίς την συμμετοχή μας, δεν είναι δυνατόν να καλυφθούν οι ανάγκες της χώρας και σ αυτό το σημείο να διευκρινιστεί ότι τα ορυχεία δεν πρέπει να τα θυμούνται, όπως και τους ΑΗΣ της Δυτικής Μακεδονίας (Δ.Μ.), μόνο όταν υπάρχει και θα υπάρχει στο παρόν και στο άμεσο μέλλον, μεγάλη ζήτηση εξαιτίας της ανάπτυξης της χώρας, των καιρικών συνθηκών χειμώνα-καλοκαίρι, των εξαγωγών ηλεκτρικού ρεύματος σε άλλες χώρες με διακρατικές συμφωνίες, αλλά και των  ιδιαίτερα έκτατων περιστατικών, που σίγουρα για μεγάλο χρονικό διάστημα θα γίνουν πολύ τακτικά.

Πρόσθετα θα πρέπει να επισημανθεί επίσης ότι και η ζήτηση θα είναι μεγάλη και εξαιτίας των προβλημάτων εισαγωγής φυσικού αερίου, ανομβρίας, άπνοιας, έλλειψης ηλιοφάνειας κ.α.

Η Δ.Μ. διαθέτει πάνω από 60% των επιφανειακών υδάτων της χώρας και είναι ορεινή, ημιορεινή πάνω από 70%.Το κυριότερο λεκανοπέδιο της βρίσκεται ανατολικά της Φλώρινας μέχρι τον Αλιάκμονα και μετά τον Αλιάκμονα μέχρι την περιοχή των Σερβίων. 

Η απόσταση Δ.Μ. – Αθήνας είναι μεγάλη. Κανέναν από το κεντρικό άστυ δεν τον νοιάζει και δεν θα ασχοληθεί μαζί μας, εάν εμείς δεν δημιουργήσουμε, έστω και τώρα, όλοι μαζί μια συγκεκριμένη έγγραφη, ευέλικτη και στοχοθετημένη πρόταση.

Είναι τώρα αναγκαία περισσότερο από  οποιαδήποτε άλλη  φορά  η αποκλειστική καταγραφή  στόχων προς όφελος τοπικής κοινωνίας, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω,  για τους οποίους στόχους με τα κατάλληλα επιστημονικά επιχειρήματα και κοινωνικά τεκμήρια να πεισθεί η κεντρική εξουσία, αφού προηγουμένως υπάρξει από την μεριά μας εμπνευσμένη μεταλαμπάδευσή τους στην κοινωνία μας και στους εκφραστές της εξουσίας.

 Μέχρι σήμερα ο,τι μεγάλο έγινε αποκλειστικά στην περιοχή και μας αφορούσε, οφείλεται  σε κάποιον ή κάποιους τοπικούς άρχοντες που ασχολήθηκαν  πραγματικά και ουσιαστικά με σθένος και αγάπη για τον τόπο τους, όπως είναι οι τηλεθερμάνσεις και βιολογικοί καθαρισμοί Πτολεμαΐδας-Κοζάνης, η ΔΙΑΔΥΜΑ Δ.Μ., η αποκατάσταση του χώρου των ΜΑΒΕ, το Εφετείο και άλλα.

Το μέλλον των ορυχείων έχει βέβαια ημερομηνία λήξεως. Η αξιοποίηση των εκτάσεών τους όμως, δεν έχει ημερομηνία λήξεως. Αντίθετα, έχει τεράστιες προοπτικές.  Ήδη  ένα μεγάλο μέρος χιλιάδων στρεμμάτων έπαψε να είναι εκμεταλλεύσιμο από λιγνίτη και ήδη έχουν γίνει εργασίες ώστε οι επιφάνειες να είναι διαστρωμένες. Δεν είναι γνωστό  και δεν υπάρχει υπεύθυνη πληροφόρηση εάν αυτές οι διαστρώσεις έχουν ειδική επιστημονική υπογραφή και σφραγίδα. Απλά καταγράφουμε με ένα ερωτηματικό ως μη ειδικοί: Έχουν το προβλεπόμενο φυτικό χώμα στην επιφάνεια τους;

Σ’ αυτή την περιοχή οι ήδη επιστρωμένες εκτάσεις των ορυχείων και οι μελλοντικές μετά την λήξη του εναπομένοντος λιγνίτη θα πρέπει να παίξουν πρωταγωνιστικό ρόλο για την περιοχή μας και για όλη την χώρα με αποκλειστικούς στόχους.

Επειδή με το νόμο 2941 του 2001 άρθρο 9, που ψηφίστηκε μια ζεστή νύχτα του καλοκαιριού (διερωτώμαι ακόμη και σήμερα, εκείνη την νύχτα δεν υπήρχαν  βουλευτές της Δ.Μ. στη Βουλή) παραχωρήθηκαν  όλες τις απαλλοτριωμένες εκτάσεις των ορυχείων από το Δημόσιο στην περιουσία της ΔΕΗ, για να μπορεί να μπει στο χρηματιστήριο ισχυρή; (Δεκέμβριος 2001), καταργώντας στην ουσία μόνο ,το τονίζω, μόνο για τα ορυχεία το νόμο 1280 του  1981, που ψηφίστηκε επί υπουργίας Ροκόφυλλου, εάν θυμάμαι καλά.

Πρέπει εδώ και τώρα , γιατί σε λίγο θα είναι πολύ-πολύ αργά, η τοπική εξουσία της Δ.Μ. στο σύνολο της, Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Αυτοδιοίκηση και κατ’ επέκταση σύσσωμη η κοινωνία της, να δράσει συλλογικά, στοχευόμενα, λογικά, τεκμηριωμένα και με υπέρβαση δημοκρατική, εάν χρειαστεί ,ώστε να δημιουργηθούν προϋποθέσεις για την υλοποίηση του παρακάτω εγχειρήματος :

Στο χώρο των ορυχείων υπήρχε και πιστεύω ακόμη να υπάρχει μια υπηρεσία (τομέας αποκατάστασης του περιβάλλοντος η ονομασία της ), η όποια για πολλά χρόνια, παρ’ όλες τις αντιξοότητες που αντιμετώπιζε και αντιμετωπίζει, μέσα σ’ ένα τεράστιο χώρο, αυτόν του εργοταξίου, έκανε, όσο μπορούσε, πολύ καλά την δουλειά της στο αντικείμενο που της  όρισαν.                                                                                      

Οι τοπικοί άρχοντες της Δ.Μ., που προανέφερα και στην αρχή της επιστολής, πρέπει να ζητήσουν από την κεντρική εξουσία, κυβέρνηση, υπουργεία και κατ’ επέκταση από την διοίκηση της ΔΕΗ, η εν λόγω υπηρεσία να γίνει Νομικό Πρόσωπο(Ν.Π.) με Διοικητικό Συμβούλιο (Δ.Σ.) και με την υπάρχουσα ήδη αντιπροσωπευτική ομάδα παρακολούθησης έργου (Περιφέρεια, Δήμοι, ΤΕΕ Δ.Μ., Επιμελητήρια, Πανεπιστήμιο Δ.Μ., ΤΕΙ Δ.Μ., συνδικαλιστικό κίνημα), με συγκεκριμένο έργο σκιαγραφημένο από ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ, ΜΕΡΙΜΝΕΣ και ΤΕΛΙΚΟΥΣ ΣΤΟΧΟΥΣ (σημειώνεται ότι παρόμοια διάρθρωση μπορεί να βρεθεί και σε πρώην ορυχεία του εξωτερικού).  

ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ :

Με τη  σύστασή του Ν.Π. αυτού, το Δ.Σ. αναλαμβάνει την υποχρέωση να ζητήσει από το Δημόσιο  να μεταφερθούν στην δικαιοδοσία του όλες οι παρούσες  διαστρωμένες και μελλοντικές εκτάσεις.  Η μεταφορά μπορεί να πραγματοποιηθεί  είτε με εξαγορά από την  ΔΕΗ αντί ενός τυπικό τιμήματος,  είτε με μακροχρόνια ενοικίαση με ένα τυπικό τίμημα και πάλι, ακόμη και εάν χρειαστεί να αντληθεί αυτό  από τον τοπικό πόρο.                                                                                                             Η αποκλειστική  χρήση των εν λόγω εκτάσεων θα είναι  για:  Πρωτογενή αγαθά, δασύλλια, πάρκα, λίμνες, πίστες για διάφορα αθλήματα, τοπικού ή παγκόσμιου ενδιαφέροντος και άλλα.

ΜΕΡΙΜΝΕΣ                                                                                          

Η ΔΕΗ, όπως γνωρίζουμε όλοι, δεν είναι ούτε γεωργός, ούτε κτηνοτρόφος ,ούτε πτηνολόγος, ούτε μελισσοκόμος, ούτε ξυλοκόπος, ούτε περιβαντολόγος κ.λ.π. Γι αυτό έργο του ΔΣ του νεόδμητου ΝΠ  θα είναι επίσης η μέριμνα για :

 α. Δημιουργία φάκελων:

 α.1. Με τις υπάρχουσες μελέτες όπως οι άριστες και εμπεριστατωμένες διατριβές του ΤΕΕ ΔΜ.

 α.2. Με νέες μελέτες από τις πανεπιστημιακές και τεχνολογικές  σχόλες γεωπονίας, δασολογίας, ζωολογίας, γεωλογίας, περιβαντολογίας, πληροφορικής με σκοπό η τελευταία  να προγραμματίζει, συντονίζει, συνδέει και φέρει σε επικοινωνία μεταξύ τους όλες τις αρμόδιες κατά ειδικότητα πανεπιστημιακές σχολές προς αποτελεσματική συνεργασία και ταυτόχρονα  να μεταλαμπαδεύει την εμπειρία από τον τρόπο μεταμόρφωσης  άλλων πρώην ορυχείων στον κόσμο.

α.3. Με την παραλαβή των φακέλων με τις εργασίες που έγιναν, εάν έγιναν, από την σύμβαση μεταξύ των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων Κοζάνης-Φλώρινας και την ΑΝΚΟ.

α.4. Με την ταξινόμηση των επί τόσων χρόνων σημαντικών εργασιών των σχετικών  με την αποκατάσταση του περιβάλλοντος της Υπηρεσίας της ΔΕΗ,  που θα αποσπασθεί  στο νεοσύστατο Νομικό Πρόσωπο

α.5. Με την παρακολούθηση των υπαρχόντων και μελλοντικών διαστρωμένων επιφανειών, υπό την καθοδήγηση των αρμοδίων επιστημονικών φορέων.

β. Οι παραπάνω μελέτες, έρευνες, διατριβές και εργασίες πρέπει στο μέλλον να έχουν ένα συγκεκριμένο στόχο, την ίδρυση Ινστιτούτου Ερευνών και Μελετών στην ΔΜ. και την σύνδεση του με ερευνητικά κέντρα της ΕΕ, χωρίς να αποκλείονται άλλα ερευνητικά κέντρα ανά την υφήλιο που  έχουν ασχοληθεί και με πρώην ορυχεία.

 γ. Δημιουργία ξενώνων, χώρων εστίασης και αναψυχής για τις επί  τόπου εργασίες των πανεπιστημιακών σχολών με τη συμμετοχή καθηγητών και φοιτητών, όπως είθισται εξ ανάγκης και πραγματοποιείται και  σ’ άλλες περιοχές της Ελλάδος και στο εξωτερικό.

 δ. Έρευνα για εξεύρεση χρημάτων από το ΕΣΠΑ και άλλες πηγές και φορείς της ΕΕ και της Παγκόσμιας Τράπεζας, η όποια χρηματοδοτεί πρώην ορυχεία με συγκεκριμένες προϋποθέσεις,  κάποιες από τις οποίες είναι και από τις παραπάνω. Ακόμη σημαντική πηγή άντλησης χρηματικών πόρων μπορεί να αποτελέσει και το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, το οποίο θεσμοθετήθηκε για την μείωση της ανεργίας και τη στήριξη των τοπικών κοινωνιών στις λιγνιτικές περιοχές κρατών της Ευρώπης, που πλήττονται όπως η δική μας, με πόρους από τις ρήτρες δημοπρασιών του CO2, που για την περίοδο 2021-2030 ανέρχονται σε 8 δις ευρώ. Και βέβαια, με την σημαντική  προϋπόθεση, που να αποδεικνύει ότι θα αποδοθεί αυτή η περιοχή στο φυσικό της περιβάλλον.

ε. Προκήρυξη διαγωνισμού στο πλαίσιο των κανονισμών της Ε.Ε. για την καλύτερη μελέτη επί χάρτου και κατασκευής μακέτας από εταιρεία αναγνωρισμένη στην αποκατάσταση πρώην ορυχείων, που εγγυάται ποικιλοτρόπως   τα αποτελέσματα που  επιδιώκουμε και εμείς, μέσω των επιτυχημένων  εμπειριών της.

ΤΕΛΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

 Μετά την υλοποίηση όλων των παραπάνω και κάποιων άλλων προτάσεων, που ενδεχομένως συμπεριληφθούν από τους ειδήμονες,  θα πρέπει το Νομικό Πρόσωπο να αποκτήσει  πλήρη εικόνα των δυνατοτήτων επίλυσης του θέματος, ώστε στην συνέχεια με την βοήθεια του ΤΕΕ Δ.Μ. ή της Σχολής Τοπογράφων του Πολυτεχνείου ( κατά την άποψη μας  και των δυο μαζί), με την συμμετοχή των φοιτητών,  για να αποκτήσουν εμπειρίες και αυτοί, να τοπογραφηθούν οι υπάρχοντες και μελλοντικοί χώροι των δασυλλίων, της γεωργίας, της κτηνοτροφίας, της πτηνοτροφίας, των πάρκων και λιμνών, των κατάλληλων χώρων  για αγωνίσματα κ.α. Στη συνέχεια, μετά την επικύρωση από το Δ.Σ. του επιστημονικού αυτού πονήματος,  να αρχίσει η δημιουργία υποδομών  (δρόμοι, υπόνομοι, ηλεκτρισμός, νερό πόσιμο και ποτίσματος), καθώς και η σύσταση Φορέα Διαχείρισης αγροτικής τηλεθέρμανσης   από τους εναπομείναντες και νέους ΑΗΣ. Ο Φορέας αυτός (μετά την από χρόνων αδυναμία των ΑΗΣ  να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της αγροτικής τηλεθέρμανσης), θα ενισχύσει την παροχή αγροτικής τηλεθέρμανσης  με την επεξεργασία των σκουπιδιών ή με τη βιομάζα, συνεπικουρουμένη από την ενέργεια του ηλίου και του αέρα και ενδεχομένως του  φυσικού αερίου, που είναι μια άλλη πονεμένη ιστορία για την περιοχή μας. Υπάρχουν συντοπίτες μας ειδικοί και κατάλληλοι να αναπτύξουν το τελευταίο θέμα, εάν χρειαστεί (αυτή την υστεροβουλία μας, τα ξέρουμε όλα, πρέπει να την αποβάλλουμε και να απευθυνόμεθα στους ειδήμονες).  Η χρονική στιγμή που διανύουμε θα σημαδέψει τον τόπο μας για πολλά χρόνια. Χρειαζόμαστε ο ένας τον άλλο. Κανένας δεν περισσεύει. Ο καθένας, χωρίς εξαιρέσεις, πρέπει να βάλει ένα λιθαράκι για να στηθεί η πυραμίδα.

 Όσο αφορά την δευτερογενή παραγωγή, την εκμετάλλευση του λιγνίτη δηλαδή, προτού ακόμη σταματήσει η εξόρυξή  του, οφείλουμε και έχουμε υποχρέωση στην παρούσα γενεά, αλλά και στις επόμενες, να την αντικαταστήσουμε σιγά-σιγά με την πρωτογενή παραγωγή αγαθών.

Μια τέτοια πρωτοβουλία.  πέρα από τα τοπικά οφέλη στο λεκανοπέδιο (ανατολικά της Φλώρινας- Πτολεμαΐδα-Κοζάνη, Αλιάκμονας-Βελβενδός-Σέρβια), θα δώσει τη δυνατότητα να συμμετάσχει στη ανάπτυξη όλη η Δ.Μ. και κατ’ επέκταση το σύνολο της χώρας.  Θα μειωθούν οι εισαγωγές, που σήμερα έχουν κατακλύσει την αγορά και θα υπάρξουν προσδοκώμενα  αποτελέσματα με την αύξηση των εξαγωγών, αγαθών πρωτογενούς παραγωγής.

Ακριβώς όμως εδώ είναι που χρειάζεται οργάνωση και εξασφάλιση  αναγκαίων  προϋποθέσεων  για την αποτελεσματική πρόσβαση στις αγορές  του εξωτερικού (άριστη τυποποίηση, ποιότητα προϊόντων, ακριβή ποσότητα ζήτησης και το βασικότερο όλων καθημερινή και εξασφαλισμένη προμήθεια των προϊόντων και αγαθών πρωτογενούς παραγωγής, 365 μέρες το χρόνο).

Οι παππούδες μας πολλές φορές στην ιστορία μεγαλούργησαν, όπως την εποχή της οθωμανικής αυτοκρατορίας, που με πενιχρά, για την εποχή εκείνη, τεχνικά και μεταφορικά μέσα έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην τότε αναπτυγμένη Κεντρική Ευρώπη με το εμπόριο, την τέχνη, τη βιοτεχνία, την οικονομία, την επιχειρηματικότητα.

Οι τότε δραστηριότητές τους, ας αποτελέσουν το παράδειγμα, για την δημιουργία του ανθρωπινού δυναμικού της Δ.Μ. με διορατικότητα, εμπορικότητα και επιχειρηματικότητα. Η επανάληψη είναι φυσικό φαινόμενο.

Η μορφολογία του εδάφους, ο πλούτος των υδάτων, οι συνθήκες στις τέσσερις εποχές του χρόνου, η τεχνογνωσία μας (που έχουμε μέχρι σήμερα, εμπειρική, τεχνολογική και επιστημονική), αποτελούν καλό υπόβαθρο και τη βάση για την πραγματοποίηση τέτοιων εξωστρεφών δραστηριοτήτων.

Μπορούμε; ΝΑΙ ΜΠΟΡΟΥΜΕ.

Μένει μόνο η πολιτική βούληση, πρώτα της τοπικής εξουσίας, να ενστερνιστεί τα παραπάνω ή εάν έχει άλλα πλάνα, συγκεκριμένα και όχι αόριστες τοποθετήσεις, να τα καταθέσει δημόσια και μετά να τα μεταφέρει εμπεριστατωμένα στην κεντρική εξουσία  για άμεση υλοποίηση.

Τέλος και μετά την ολοκλήρωση όλων των παραπάνω, είναι και αυτό θέμα συλλογικής απόφασης και αντίληψης, να βρεθεί ο τρόπος ή οι τρόποι, που θα δοθούν οι παραπάνω εκτάσεις στους ενδιαφερόμενους, αφού βέβαια εξεταστούν τα θετικά αποτελέσματα άλλων πρώην ορυχείων στον κόσμο, που αποκόμισαν αυτά, από τέτοιου είδους παρεμβάσεις.

                                                                Θωμάς Γκατζόφλιας    

Συνεργάτες: Χατζάρα Φωτεινη