Προτάσεις του Επιμελητηρίου Κοζάνης για οικονομική και επενδυτική ανάπτυξη της περιοχής Δυτικής Μακεδονίας εν όψει της μεταλιγνιτικής εποχής

Στην πρόσφατη συνάντηση μελών της Διοικητικής Επιτροπής του Επιμελητηρίου Κοζάνης στην Αθήνα με τον Υπουργό Ανάπτυξης και Επενδύσεων κ. Αδωνι Γεωργιάδη (14/1/2020), ο Πρόεδρος Νίκος Σαρρής υπέβαλλε στον Υπουργό το παρακάτω κείμενο προτάσεων για την οικονομική και επενδυτική ανάπτυξη της περιοχής μας εν όψει της επερχόμενης μεταλιγνιτικής εποχής.

«Αξιότιμε κ. Υπουργέ, Στον τομέα της ανταγωνιστικότητας, πρόσφατα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (European Regional Competitiveness Index), κατατάσσουν τη Δυτική Μακεδονία 252η μεταξύ 263 περιφερειών των 28 μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επιπλέον, σύμφωνα με τον Περιφερειακό Πίνακα Καινοτομίας (Regional Innovation Scoreboard 2019), η Δυτική Μακεδονία βρίσκεται σε χαμηλότερη θέση από τον μέσο εθνικό όρο σε δαπάνες Έρευνας και Ανάπτυξης στον επιχειρηματικό τομέα (R&D expenditures business sector).

Για την επιχειρηματική κοινότητα της Περιφέρειας η παραπάνω απεικόνιση, ειδικά οι περιφερειακοί δείκτες σε τομείς όπως η μακροοικονομική σταθερότητα, η καινοτομία και η τεχνολογική ετοιμότητα, εξηγούν σε μεγάλο βαθμό την ύφεση στην οποία βρίσκεται η τοπική οικονομία την τελευταία δεκαετία. Βέβαια, Δυτική Μακεδονία είναι τέταρτη Περιφέρεια και άνω του μέσου εθνικού όρου στις υπόλοιπες επιχειρηματικές δαπάνες (Non-R&D innovation expenditures), γεγονός που υποδηλώνει την ανάγκη αναμόρφωσης των επενδυτικών στοχεύσεων σε Περιφερειακό επίπεδο με ειδική στόχευση στην ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας.

Η Δυτική Μακεδονία ανήκει σε μια κλειστή ομάδα σαράντα ενός Περιφερειών σε δώδεκα χώρες Μέλη, με έντονη λιγνιτική δραστηριότητα, για τις οποίες προβλέπεται ελαχιστοποίηση της εν λόγω δραστηριότητας, με ταυτόχρονη μείωση των εκπομπών, το γρηγορότερο δυνατόν. Ειδικά δε για τη Δυτική Μακεδονία, ο Εθνικός σχεδιασμός προβλέπει παύση κάθε λιγνιτικής δραστηριότητας έως το 2028. Εν ολίγοις, στην περίπτωση της Δυτικής Μακεδονίας, καλείται η περιφέρεια με τη μεγαλύτερη ανεργία στην Ευρώπη και μια από τις φτωχότερες, να μηδενίσει τον κύκλο εργασιών της βιομηχανίας λιγνίτη, η οποία:

• εάν συνυπολογιστούν οι άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας που δημιουργεί είναι μακράν ο μεγαλύτερος εργοδότης σε περιφερειακό επίπεδο, και

• παράγει το μεγαλύτερο μέρος του Περιφερειακού Ακαθάριστου Προϊόντος, σταθερά για πολλές δεκαετίες, ακόμη και σήμερα.

Το ερώτημα είναι: Πώς θα μπορέσει η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας να αντιστρέψει τη φθίνουσα οικονομική πορεία των τελευταίων ετών, με ταυτόχρονη διαφοροποίηση της παραγωγικής της δομής, έτσι ώστε σε βάθος χρόνου να αντικατασταθεί η οικονομική δραστηριότητα η οποία παραδοσιακά προερχόταν από τη βιομηχανία λιγνίτη;

Το Επιμελητήριο ως θεσμοθετημένος σύμβουλος της πολιτείας σε θέματα αναπτυξιακής προοπτικής, δικτύωσης και εξωστρέφειας, θεωρεί ότι ο σωστός σχεδιασμός του νέου Οικονομικού Μοντέλου της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας και η απαίτηση της ανάπτυξης ενός νέου παραγωγικού μοντέλου αποτελεί κρίσιμο στοιχείο για την ανάπτυξη καινοτομίας και εξωστρέφειας των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην περιοχή. Η αναπτυξιακή προοπτική της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας πρέπει να συνδεθεί με τους εξής άξονες:

1. Ειδικό φορολογικό και ασφαλιστικό καθεστώς, με διευκόλυνση των επιχειρήσεων για την πρόσβασή τους σε χρηματοδοτικά εργαλεία.

2. Περιβαλλοντική αποκατάστασης και επανάχρηση των περιοχών ορυχείων λιγνίτη με διευθέτηση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος, ενίσχυση της βιομηχανικής κουλτούρας και κληρονομιάς της περιοχής και την επανακατάρτιση του εργατικού δυναμικού της βιομηχανίας λιγνίτη.

3. Δίκτυα μεταφορών και συγκοινωνιών με σιδηροδρομική σύνδεση της Περιφέρειας με τους εγγύτερους λιμένες με έντονη εμπορική δραστηριότητα (Θεσσαλονίκη, Ηγουμενίτσα).

4. Ίδρυση τεχνολογικών πάρκων, θερμοκοιτίδων και συνεργατικών σχηματισμών για την προώθηση της έρευνας, της καινοτομίας και της εξωστρέφειας.

5. Ψηφιακός μετασχηματισμός του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, με κίνητρα για νέες υποδομές, κατάρτιση του εργατικού δυναμικού για την ενίσχυση των δεξιοτήτων του στις ΤΠΕ και κίνητρα προς τις επιχειρήσεις για απασχόληση προσωπικού με υψηλή κατάρτιση για την έρευνα και την ανάπτυξη υπηρεσιών και προϊόντων με υψηλή προστιθέμενη αξία.

Ειδικότερα, οι οικονομικές δραστηριότητες οι οποίες θα έρθουν να αντικαταστήσουν την παραγωγή ενέργειας με χρήση λιγνίτη πρέπει στηρίζονται στην έρευνα, την καινοτομία και τις νέες τεχνολογίες, τα αποτελέσματα των οποίων πρέπει να διαχέονται αποτελεσματικά στις επιχειρήσεις. Σε ότι αφορά την αξιοποίηση των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών, η Ελλάδα κατατάσσεται σε πολύ χαμηλή θέση στην και βρίσκεται στην τελευταία θέση στην ΕΕ των 28 στον πίνακα αποτελεσμάτων για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση. Για να γεφυρωθεί το χάσμα σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη πρέπει να αξιοποιηθούν τα οφέλη της ψηφιοποίησης για τους πολίτες, τις επιχειρήσεις και τον δημόσιο τομέα, μια αιχμή την αναβάθμιση υποδομών και υπηρεσιών. Η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, ίσως είναι σκόπιμο να αναθεωρήσει τη θέση της σε σχέση με τους τομείς έξυπνης εξειδίκευσης, ιδιαιτέρως στις περιπτώσεις ενίσχυσης επιχειρηματικών επενδύσεων οι οποίες αφορούν έρευνα και ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων του τομέα πληροφορικής και επικοινωνιών.

Με αφορμή τη αναδιάρθρωση, η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη στο χώρο της περιφερειακής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης πρέπει οι επενδύσεις που έχει κάνει η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας σε ερευνητικές υποδομές, είτε αυτές είναι κτήρια είτε εξοπλισμός, να αρχίσει να αποδίδει μετρήσιμα αποτελέσματα. Πρέπει τα ερευνητικά ιδρύματα να ενισχυθούν με το ανθρώπινο δυναμικό εκείνο το οποίο θα διαδραματίσει καταλυτικό ρολό στην επιστροφή προς την τοπική οικονομία της αξίας των πόρων που έχουν επενδυθεί.

Υπάρχει η εκτίμηση ότι η Περιφέρεια διαθέτει ανθρώπινο δυναμικό με εξαιρετική κατάρτιση, το οποίο λόγω υψηλού ποσοστού ανεργίας υπό-απασχολείται σε παρεμφερή αντικείμενα στα μεγάλα αστικά κέντρα (Αθήνα. Θεσσαλονίκη). Η παροχή κατάλληλων κινήτρων και ο σχεδιασμός συντονισμένων δράσεων για την ενασχόλησή τους σε δράσεις έρευνας και καινοτομίας σε τοπικές επιχειρήσεις, σε συνεργασία με τους ερευνητικούς φορείς της Περιφέρειας, θα διευκολύνει τον επαναπατρισμό ατόμων με υψηλή εξειδίκευση. Επίσης, η παροχή κινήτρων για ανάπτυξη επιχειρηματικής δραστηριότητας ή αυτό-απασχόλησής τους, ιδίως για τις νεοφυείς και μικρομεσαίες επιχειρήσεις, θα έχει οφέλη με πολλαπλασιαστικό παράγοντα.

Ιδιαίτερα ως προς τις Συστοιχίες Καινοτομίας το Επιμελητήριο έχει υποβάλλει πρόταση στο πλαίσιο της σχετικής πρόσκλησης για υποβολή προτάσεων του Επιχειρησιακού Προγράμματος Ανταγωνιστικότητα και Καινοτομία, η οποία αφορά την χρηματοδότηση Συνεργατικού Σχηματισμού Καινοτομίας Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών, για την υποστήριξη των Προτεραιοτήτων Έξυπνης Εξειδίκευσης της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας στο πλαίσιο της Μετάβασής της σε Οικονομικό και Ενεργειακό Μοντέλο Μηδενικής Λιγνιτικής Εξάρτησης. Επιπλέον, το Επιμελητήριο Κοζάνης διαθέτει τις υποδομές και βρίσκεται σε αυξημένο επίπεδο ωρίμανσης για φιλοξενία Θερμοκοιτίδας Επιχειρήσεων.

Ταυτόχρονα είναι αναγκαίο να σχεδιαστούν και να υλοποιηθούν ολοκληρωμένες παρεμβάσεις για την επαγγελματική ενδυνάμωση του ανθρώπινου δυναμικού σε σύνδεση με την αναπροσαρμογή του παραγωγικού μοντέλου, μέσω κατάρτισης και επανακατάρτισης, συμβουλευτικής ενδυνάμωσης και πιστοποίησης των γνώσεων και δεξιοτήτων που αποκτήθηκαν.

Το Επιμελητήριο Κοζάνης πληροί όλες τις προϋποθέσεις, ώστε να φιλοξενήσει Κέντρο Επαγγελματικής και Επιχειρηματικής Αριστείας για την για την επαγγελματική ενδυνάμωση των εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα, ιδιαίτερα των άμεσα πληττομένων από την παύση της λιγνιτικής δραστηριότητας, και την προσαρμογή τους στην αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου.

Η πρόσβαση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στη χρηματοδότηση εξακολουθεί να είναι εξαιρετικά περιορισμένη. Το Επιμελητήριο έχει πρωτοστατήσει στην ίδρυση του Ταμείου Ανάπτυξης Δυτικής Μακεδονίας (Τ.Α.ΔΥ.Μ.) το οποίο ιδρύθηκε το 2016 με απόφαση του Περιφερειακού Συμβουλίου. Το Ταμείο στοχεύει στη βοήθεια προς τις τοπικές ΜΜΕ με τη μορφή μικρών επιχειρηματικών δανείων με χαμηλό επιτόκιο και χρηματοδότηση σε έργα έρευνας και ανάπτυξης με προστιθέμενη αξία για την τοπική οικονομία. Η λειτουργία του Ταμείου θα βοηθήσει τη συμμετοχή των επιχειρήσεων σε πλείστα αναπτυξιακά προγράμματα (π.χ. Ερευνώ – Δημιουργώ – Καινοτομώ, Προσκλήσεις στο πλαίσιο της Έξυπνης Εξειδίκευσης – RIS), θα ενισχύσει τη ρευστότητα και την εύρυθμη λειτουργία των επιχειρήσεων.

Επίσης, το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, το οποίο θεσμοθετήθηκε πρόσφατα, χρηματοδοτείται από το 2% του συνόλου των δικαιωμάτων CO₂ σε ευρωπαϊκό επίπεδο και έχει στόχο τη μετάβαση των λιγνιτικών περιοχών σε νέα βιώσιμα οικονομικά μοντέλα και την πολυεπίπεδη στήριξη των εργαζομένων της λιγνιτικής βιομηχανίας. Την πρώτη περίοδο (2018-2020), σχεδιάστηκε να διατεθούν 60 εκατομμύρια € (20 εκατομμύρια € / έτος). Προτείνουμε τη χρήση πόρων από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης για την υλοποίηση εμβληματικών έργων τα οποία θα συνεισφέρουν αφενός στη χάραξη νέων βιώσιμων οικονομικών μοντέλων αλλά και στην απόκτηση εξειδικευμένης τεχνογνωσίας με προστιθέμενη αξία.

Ήδη, έχει ξεκινήσει ο στρατηγικός σχεδιασμός για το Πολυετές Χρηματοδοτικό Πλαίσιο 2021 – 2027. Τον Μάρτιο του 2019, στην Αθήνα, παρουσιάστηκε το σχετικό Country Report από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Στις 14 Μαΐου εγκρίθηκε η επικαιροποιημένη έκδοση της Αναπτυξιακής Στρατηγικής από την αρμόδια Πολιτική Επιτροπή. Το Επιμελητήριο βρίσκεται στη διάθεσή κάθε αρμόδιας αρχής ώστε αυτή τη φορά, για την Περίοδο 2021 – 2027, οι επιχειρήσεις να έχουν τη δυνατότητα ενεργής συμμετοχής στο σχεδιασμό της επόμενης ημέρας.

Προτείνουμε την ενεργοποίηση του Τ.Α.Δ.Υ.Μ., τη χρήση των χρηματοδοτικών εργαλείων για τη μετάβαση της Περιφέρειας αλλά και των πόρων του υφιστάμενου και του νέου Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος για τη χρηματοδότηση δράσεων και έργων ώστε η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας να είναι πρωτοπόρος στη μετάβαση σε οικονομικό μοντέλο με μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Οι προκλήσεις του εγχειρήματος είναι τεράστιες, αλλά από την άλλη πλευρά παρουσιάζονται ευκαιρίες οι οποίες δεν πρέπει να μείνουν ανεκμετάλλευτες.

Το Επιμελητήριο Κοζάνης είναι διατεθειμένο να αφιερώσει το μέγιστο δυνατό των πόρων τους οποίους διαθέτει για την επίτευξη των εθνικών στρατηγικών στόχων για την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας».

ΑΠΟ ΤΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΚΟΖΑΝΗΣ