ΔΕΗ – Αυτοψία στην Πτολεμαΐδα: Όνειρα από κάρβουνο στο Μάντσεστερ της Ελλάδας

Στην Πτολεµαΐδα Κοζάνης, το µέλλον έχει απόχρωση πιο σκούρα και από αυτήν του λιγνίτη, του ορυκτού που επί έξι δεκαετίες την κατέστησε σηµείο αναφοράς για τον εξηλεκτρισµό και την ενεργειακή τροφοδοσία της χώρας. Η πόλη και η ευρύτερη περιοχή, που στηρίζουν έως και το 45% του ΑΕΠ τους στα ορυχεία και στους σταθµούς παραγωγής της ∆ΕΗ, αντιµετωπίζουν σήµερα το σοκ της βίαιης µετάβασης σε µια εποχή χωρίς αυτούς. Η πρόκληση είναι µεγάλη, όπως και οι κίνδυνοι.

Ο πρόεδρος της ΓΕΝΟΠ ∆ΕΗ, Γιώργος Αδαµίδης, που κατάγεται από την περιοχή, µίλησε πριν από λίγες µέρες για κίνδυνο επανάληψης του εφιαλτικού σκηνικού που στήθηκε στο Μάντσεστερ το 1984, όταν η Μάργκαρετ Θάτσερ έκλεισε 20 ορυχεία µε 20.000 εργαζόµενους. Ακολούθησε εσωτερική µετανάστευση, καθώς και τεράστιο οικονοµικό κόστος που πλήρωσαν δύο γενιές. Το «Εθνος της Κυριακής» επιχειρεί να προσεγγίσει τις εξελίξεις και την αγωνία των κατοίκων της περιοχής µέσα από την οπτική δύο εργαζοµένων της ∆ΕΗ στην Πτολεµαΐδα, ενός παλιού και ενός νέου. Ο πρώτος έχει περάσει το σύνολο του εργασιακού του βίου µπροστά στο κέντρο ελέγχου του ΑΗΣ Αµυνταίου, του πρώτου που θα κλείσει, σε δύο µήνες από σήµερα, σύµφωνα µε το πρόγραµµα της απολιγνιτοποίησης.

Ο δεύτερος εργάζεται µε οκτάµηνες συµβάσεις στο ορυχείο Μαυροπηγής και σύντοµα πρέπει να αλλάξει επαγγελµατικό προσανατολισµό, όπως και χιλιάδες νέοι του τόπου. Σε λιγότερα από τρία χρόνια από σήµερα τα φουγάρα θα έχουν σβήσει, µε εξαίρεση αυτό του υπό κατασκευή «Πτολεµαΐδα V».

Βάρδιες εδώ και 33 χρόνια

Ο Σταύρος Φωκιανός γεννήθηκε στην Πάρο, αλλά έχει χτίσει τη ζωή του στο ενεργειακό λεκανοπέδιο της ∆υτικής Μακεδονίας. Επί 33 ολόκληρα χρόνια είναι εγκατεστηµένος στην Πτολεµαΐδα και εργάζεται ως χειριστής στροβίλου στο κέντρο ελέγχου του ΑΗΣ Αµυνταίου. Πρόκειται για τον «εγκέφαλο» του εργοστασίου, µέσα από τον οποίο ελέγχεται η οµαλή λειτουργία τόσο του λέβητα, όπου γίνεται η καύση του λιγνίτη σε συνθήκες πίεσης 170 bar, όσο και του στροβίλου, ο οποίος κινείται µε τη δύναµη του παραγόµενου υπέρθερµου ατµού (σε θερµοκρασία 547 βαθµών Κελσίου), δίνοντας ηλεκτρικό ρεύµα στη γεννήτρια.

«Νιώθω µεγάλη συγκίνηση και στενοχώρια περιµένοντας να σβήσει η µονάδα στα τέλη Απριλίου. Εχουµε δώσει τη ζωή µας εδώ, σε δύσκολες και επικίνδυνες συνθήκες» µας λέει και θυµάται τις ατελείωτες βάρδιες -κυλιόµενες µέρα ή νύχταµπροστά στον πίνακα ελέγχου, τις µάχες που δόθηκαν κάποιες φορές προκειµένου να αποφευχθεί κάποιο ατύχηµα από διαρροή ή να µη «φύγει» η µονάδα εκτός δικτύου και προκληθεί µπλακ άουτ.

Τον ∆εκέµβριο του µακρινού 1987, σε ηλικία 23 ετών, «µετανάστευσε» στην Πτολεµαΐδα µε όνειρα για µια σταδιοδροµία στην κραταιά τότε ∆ΕΗ και στο ολοκαίνουργιο τότε εργοστάσιο. Η σταθερότητα της εργασίας και οι υψηλοί µισθοί στις καλές εποχές της επιχείρησης του επέτρεψαν να χτίσει µια σχετικά άνετη ζωή και να δηµιουργήσει µια εξαµελή οικογένεια. Σε ηλικία 56 ετών σήµερα δεν ανησυχεί για το δικό του µέλλον, καθώς έχει θεµελιώσει εδώ και έναν χρόνο συνταξιοδοτικό δικαίωµα, αλλά για τα παιδιά – τα δικά του και των συµπολιτών του.

«Τα δύο µεγαλύτερα από τα τέσσερα παιδιά µου έχουν µεταναστεύσει στην Αυστραλία και στην Ισπανία. Ενα σπουδάζει και ένας είναι φαντάρος. Θα µπορούσαν να χτυπήσουν ίσως την πόρτα της ∆ΕΗ, όπως και χιλιάδες άλλα παιδιά του τόπου, αλλά δυστυχώς τα πράγµατα άλλαξαν» παρατηρεί και δεν κρύβει τον προβληµατισµό του για την επόµενη µέρα. «Ο λιγνίτης ήταν ο µαύρος χρυσός όχι µόνο για τη ∆υτική Μακεδονία, αλλά για όλη την Ελλάδα.

Εγχώριο, φθηνό, εθνικό καύσιµο. Επί δεκαετίες έφερε ανάπτυξη και δουλειές, όχι µόνο για τους υπαλλήλους της ∆ΕΗ, αλλά και σε εργολάβους και σε µια σειρά από άλλα επαγγέλµατα. Θα έπρεπε αυτό να συνεχιστεί τουλάχιστον έως το 2040, µέχρι να τελειώσουν τα κοιτάσµατα. Οµως αυτοί που ελέγχουν τα πράγµατα τον οδήγησαν σε απαξίωση».

Ο κ. Φωκιανός, όπως και οι περισσότεροι συνάδελφοί του, άκουσε µε δυσπιστία τις ανακοινώσεις του κυβερνητικού κλιµακίου και της διοίκησης της ∆ΕΗ που επισκέφθηκε την «ενεργειακή καρδιά» της χώρας το περασµένο Σαββατοκύριακο και τις υποσχέσεις για δίκαιη µετάβαση σε άλλες µορφές ανάπτυξης.

«Στην Ελλάδα πολλά λέγονται και ελάχιστα γίνονται. Ενα φωτοβολταϊκό πάρκο, όσο µεγάλο και αν είναι, πόσες θέσεις εργασίας δηµιουργεί; Μόνο µερικές για φύλαξη και συντήρηση. Εδώ µιλάµε για ολόκληρη παραγωγική βιοµηχανία» τονίζει και προβλέπει πολύ δύσκολες µέρες για την περιοχή. Στον ΑΗΣ Αµυνταίου έχουν αποµείνει σήµερα 270 εργαζόµενοι, εκ των οποίων περίπου 100 είναι άνω των 55 ετών, µε θεµελιωµένο συνταξιοδοτικό δικαίωµα. Αλλοι τόσοι βρίσκονται στον «προθάλαµο», µε ηλικία από 50 έως 55 ετών, και σχεδόν 70 είναι κάτω των 50 ετών. Ακούν και διαβάζουν για το πρόγραµµα εθελουσίας εξόδου και τη µεταφορά των υπολοίπων στους άλλους ΑΗΣ -οι οποίοι επίσης θα σβήσουν σταδιακά µέσα στα επόµενα τρία χρόνια-, αλλά δεν έχουν καµία επίσηµη ενηµέρωση για το εργασιακό τους µέλλον.

«Η ΔΕΗ μας μεγάλωσε»

Γιος εργαζοµένου στα ορυχεία, όπως και εκατοντάδες άλλα παιδιά στην Πτολεµαΐδα, ο Αλέξανδρος Καραµπίκας, µεγάλωσε ακούγοντας ιστορίες κάρβουνου και τέφρας, µε την προοπτική να ακολουθήσει τα ίδια βήµατα. Σπούδασε µηχανολόγος εγκαταστάσεων και µε την ενηλικίωσή του µπήκε και αυτός στα ορυχεία Μαυροπηγής µε 8µηνες συµβάσεις. Σε ηλικία 27 ετών σήµερα έχει εργαστεί ήδη 6-7 οκτάµηνα, µε ενδιάµεσες περιόδους ανεργίας, σε θέσεις βοηθού χειριστή εκσκαφέα, οδηγού φορτηγού, τεχνικού ορυχείων και ταινιοδρόµων µεταφοράς λιγνίτη. Εκεί είχε και µια τραυµατική εµπειρία στο ξεκίνηµά του, µε ένα παραλίγο εργατικό ατύχηµα που τον σηµάδεψε, αλλά δεν έπαψε ποτέ να βλέπει τα ορυχεία ως το δεύτερο σπίτι του.

«Η ∆ΕΗ µάς µεγάλωσε και µας έδωσε ψωµί. Χωρίς τη ∆ΕΗ δεν θα υπήρχε Πτολεµαΐδα όπως την ξέρουµε σήµερα» λέει στο «Εθνος της Κυριακής» και δεν κρύβει την ανησυχία του για το µέλλον. «Και πριν από τις αποφάσεις για κλείσιµο των ΑΗΣ και των ορυχείων έως το 2023 ο ανταγωνισµός ήταν µεγάλος για µία θέση στα οκτάµηνα ή και στις εργολαβίες. Τώρα ήδη οι θέσεις άρχισαν να µειώνονται αισθητά και πολλοί νέοι ψάχνονται να φύγουν από την Πτολεµαΐδα. Πολύ φοβάµαι πως θα γίνει µια πόλη συνταξιούχων».

Πολλοί από τους πρώην συµµαθητές του στο σχολείο δεν επέστρεψαν ποτέ στον τόπο τους µετά τις σπουδές τους, ενώ οι περισσότεροι από όσους επέστρεψαν απασχολούνται στη ∆ΕΗ. «∆εν υπάρχουν πολλά άλλα πράγµατα να κάνει κανείς εδώ. Ισως µόνο ο αγροτικός τοµέας, αλλά δεν είναι εύκολο να ξεκινήσεις από το µηδέν. Πρέπει να έχεις ένα κεφάλαιο για να αγοράσεις τη γη, τα µηχανήµατα και τα εργαλεία αλλά και να αποκτήσεις γνώσεις που δεν έχεις. Εδώ υπάρχει ένα εξειδικευµένο τεχνικό εργατικό δυναµικό -µηχανολόγοι, ηλεκτρολόγοι, χειριστές, εκσκαφείς, συντηρητές- που θα χαθεί» σηµειώνει και προσθέτει πως η µοναδική διέξοδος για πολλούς είναι η µετανάστευση.

«Οι νέοι πηγαίνουν στα νησιά για να δουλέψουν σεζόν σε τουριστικές επιχειρήσεις και ψάχνονται για κάτι µονιµότερο σε άλλες περιοχές της χώρας ή και στο εξωτερικό. Το ίδιο ξεκίνησα να κάνω και εγώ». Ο 27χρονος παρακολούθησε τις ανακοινώσεις του κυβερνητικού κλιµακίου, αλλά δεν άκουσε κάτι που θα τον έκανε πιο αισιόδοξο.

«Είπε ο κ. Χατζηδάκης πως αυτοί που σήµερα σκάβουν αύριο θα σκεπάζουν, στο πλαίσιο των εργασιών αποκατάστασης εδαφών. Αυτή είναι µια εργασία κυρίως µε χωµατουργικά, που µπορεί να δώσει δουλειά σε κάποιους ανθρώπους για ένα διάστηµα. Για πόσο καιρό όµως; Και τι θα γίνει µε τις άλλες ειδικότητες;» διερωτήθηκε και προσέθεσε: «Για µένα η λύση θα είναι η παράταση λειτουργίας των σταθµών και των ορυχείων για µια περίοδο 15 ετών, προκειµένου να προσαρµοστούµε και να µπορέσουµε να στραφούµε σε κάτι άλλο. ∆εν καταλαβαίνω γιατί βιαζόµαστε πιο πολύ από άλλες χώρες της Ευρώπης που πηγαίνουν αργότερα την απολιγνιτοποίηση. Το 2023 είναι πολύ κοντά και δεν προλαβαίνουµε. Το ρολόι άρχισε ήδη να µετράει αντίστροφα και η περιοχή θα µετατραπεί σε κρανίου τόπο αν δεν δοθεί µια παράταση».