Ανεδαφική η επιβολή φόρου άνθρακα, αλλά ουσιαστική η επιβολή συνοριακών τελών φυσικού αερίου για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

Για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής την τελευταία δεκαετία λαμβάνονται μέτρα από όλο και περισσότερα κράτη για τον περιορισμό των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα, που είναι το κύριο αέριο του φαινομένου του θερμοκηπίου.

Οι επιστήμονες όμως υποστηρίζουν ότι ακόμα και με τα πιο αισιόδοξα σενάρια μείωσης των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα, η συγκέντρωση του διοξειδίου του άνθρακα που υπάρχει ήδη στην ατμόσφαιρα θα συνεχίσει να υπερθερμαίνει την γη για δεκαετίες, προκαλώντας μη αναστρέψιμες μεταβολές στο κλίμα.

Για αυτό απαιτούνται να εφαρμοστούν από τα κράτη πρόσθετες στρατηγικές μη σχετιζόμενες με την μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.

Συγκεκριμένα, το μεθάνιο, που είναι ένα πανίσχυρο αέριο του θερμοκηπίου, αλλά με πολύ μικρότερη διάρκεια ζωής από ότι το CO2 , προσφέρει την δυνατότητα να επιτευχθούν γρήγορα οφέλη για το κλίμα.

Επισημαίνεται ότι το μεθάνιο δεσμεύει 80 φορές περισσότερη θερμότητα από ότι ισοδύναμη ποσότητα CO2 σε χρονικό ορίζοντα 20 ετών. Καθώς το μεθάνιο έχει διάρκεια ζωής 12 έτη περίπου σε σχέση με το CO2 που η διάρκεια ζωής του είναι εκατοντάδες χρόνια η μείωση των εκπομπών μεθανίου που θα γίνουν στην τρέχουσα περίοδο θα περιορίσουν τα επίπεδα συγκέντρωσης του στην ατμόσφαιρα μέσα σε μια ή δυο δεκαετίες, που είναι ένα κρίσιμο χρονικό πλαίσιο για την επιβράδυνση της θέρμανσης της γης, ειδικά στις ευαίσθητες περιοχές των πόλων της.

Σημειώνεται ότι επιστήμονες εκτιμούν ότι το μεθάνιο στην ατμόσφαιρα συμβάλλει στο 25% περίπου της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Επισημαίνεται ότι περίπου το 40% των εκπομπών μεθανίου στην ατμόσφαιρα προέρχεται από φυσικές πηγές (όπως υγρότοποι, ηφαίστεια, τερμίτες κλπ) και το 60% προέρχεται από ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως εκτροφή βοοειδών, καλλιέργεια ορύζης, χώρους υγειονομικής ταφής, καύση βιομάζας και εκμετάλλευση ορυκτών καυσίμων.

Οι παγκόσμιες ανθρωπογενείς εκπομπές μεθανίου αντιπροσωπεύουν περίπου το 48% των συνολικών εκπομπών μεθανίου και με τη σειρά τους οι εκπομπές μεθανίου από ορυκτά καύσιμα αντιπροσωπεύουν περίπου το 34% των συνολικών ανθρωπογενών εκπομπών.

Λόγοι για την αύξηση της συγκέντρωσης μεθανίου στην ατμόσφαιρα.

Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της NASA, η βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την παγκόσμια αύξηση των εκπομπών μεθανίου. Λαμβάνοντας υπόψη ότι το μεθάνιο είναι το κύριο συστατικό του φυσικού αερίου (σε ποσοστό περίπου 95%) και ότι οι εκπομπές του φυσικού αερίου αυξάνουν την συγκέντρωση μεθανίου στην ατμόσφαιρα, προκύπτει ότι η προαναφερόμενη αύξηση των εκπομπών μεθανίου οφείλεται στα εξής:

• Οι διαρροές φυσικού αερίου από αγωγούς μεταφοράς του είναι ένα σοβαρό πρόβλημα σε όλο τον κόσμο. Για παράδειγμα αναφέρεται ότι σύμφωνα με μελέτη που έγινε από αμερικανούς επιστήμονες και δημοσιεύτηκε το 2015 η εκτιμώμενη συνολική ποσότητα μεθανίου που εκπέμπεται από το σύστημα διανομής (δίκτυο σωλήνων) φυσικού αερίου των ΗΠΑ ανέρχεται σε 393.000 τόνους ανά έτος

Επιπρόσθετα με βάση διαθέσιμα στοιχεία περίπου 102 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου διέρρευσαν στην ατμόσφαιρα από παγκόσμιες επιχειρήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου κατά το 2012. Το μεθάνιο που εμπεριείχε αυτή η ποσότητα φυσικού αερίου και το οποίο απελευθερώθηκε στην ατμόσφαιρα ισοδυναμεί με 1.680 εκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα (Mt CO2 e), υπολογιζόμενο με βάση το 100ετές παγκόσμιο δυναμικό θέρμανσης του μεθανίου (GWP).

Αν επρόκειτο για χώρα, οι εκπομπές μεθανίου από εκμεταλλεύσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου θα κατατάσσονταν σαν ο έβδομος μεγαλύτερος εκπομπός στον κόσμο που θα ερχόταν λίγο κάτω από τη Ρωσία.

• Ο εξαερισμός (venting) και η ατελής καύση (flaring) είναι σκόπιμες εκπομπές φυσικού αερίου που γίνονται κατά την παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου. Συγκεκριμένα ο εξαερισμός περιλαμβάνει την απελευθέρωση αερίου απευθείας στην ατμόσφαιρα κατά την διάρκεια της κανονικής λειτουργίας παραγωγής και διαχείρισης του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Η ατελής καύση (flaring) του φυσικού αερίου είναι η διαδικασία της καύσης του στην κεφαλή του φρεατίου χρησιμοποιώντας μια ειδική αναλαμπή.

Ο όγκος του φυσικού αερίου των ΗΠΑ που αναφέρθηκε ότι εξαερίστηκε και κάηκε (flaring) έφθασε κατά το 2018 σε 1,28 δισεκατομμύρια κυβικά πόδια ημερησίως σύμφωνα με την ετήσια έκθεση φυσικού αερίου της Αμερικανικής Υπηρεσίας Πληροφοριών Ενέργειας. Με βάση τις πιο πρόσφατες έρευνες του επιστήμονα Howarth, το ένα τρίτο της αύξησης όλων των παγκόσμιων εκπομπών μεθανίου από το 2000 οφείλεται στην αύξηση της παραγωγής σχιστολιθικού αερίου στην Βόρεια Αμερική.

Επιπρόσθετα η Ρωσία είναι η χώρα που πραγματοποιεί τις περισσότερες ατελείς καύσεις (flaring). Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα η Ρωσία είναι υπεύθυνη για σχεδόν το 15% της παγκόσμιας ατελούς καύσης (flaring) φυσικού αερίου, ακολουθούμενη από το Ιράκ και το Ιράν που ευθύνονται για το 12% της παγκόσμιας ατελούς καύσης το καθένα.

Πιο αναλυτικά, το 2018 η Ρωσία πραγματοποίησε ατελή καύση (flaring) σε 21,2 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, που αντιστοιχεί στην συνολική ετήσια κατανάλωση φυσικού αερίου της Πολωνίας και της Λιθουανίας μαζί.

Επιπρόσθετα το τεραστίων διαστάσεων σύστημα παραγωγής, μεταφοράς και διανομής φυσικού αερίου της Ρωσίας μπορεί ακόμη να είναι μια σημαντική πηγή διαρροών μεθανίου. Σύμφωνα με μια μελέτη, ολόκληρο το ρωσικό σύστημα φυσικού αερίου θα μπορούσε πιθανώς να έχει διαρροές φυσικού αερίου ως και 5-7%. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η Ρωσία παρήγαγε περίπου 669 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου το 2018, αυτό θα μπορούσε ενδεχομένως να σημαίνει ότι διέρρευσε ποσότητα μεταξύ 33 και 47 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων αερίου με τη μορφή μεθανίου στην ατμόσφαιρα. Με άλλα λόγια, όσο αέριο θα μπορούσε να καταναλωθεί από την Ισπανία ή την Γαλλία σε ένα ολόκληρο έτος.

Τα στοιχεία αποδεικνύουν ακόμη ότι μια διαρροή μεθανίου σε ποσοστό 3% κατά μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού με φυσικό αέριο, ακυρώνει τα τυχόν άμεσα κλιματικά οφέλη από την απόσυρση λιθανθρακικών ή λιγνιτικών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής και την αντικατάστασή του με μονάδες φυσικού αερίου.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι η Ρωσία είναι ο μεγαλύτερος προμηθευτής φυσικού αερίου της Ε.Ε., που την προμηθεύει με το ένα τρίτο περίπου της συνολικής ποσότητας εφοδιασμού της σε φυσικό αέριο, οι διαρροές του φυσικού αερίου από το ρωσικό σύστημα φυσικού αερίου θα μπορούσε να οδηγήσει σε προβλήματα για τα φιλόδοξα σχέδια της Ε.Ε. για ουδετερότητα άνθρακα για το 2050. Αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό καθώς υπάρχουν ενδείξεις ότι η εξάρτηση της Ε.Ε. από το ρωσικό φυσικό αέριο δεν πρόκειται να μειωθεί σύντομα.

Σύμφωνα με το Δελτίο αερίων θερμοκηπίου του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (WMO) η συγκέντρωση μεθανίου στην ατμόσφαιρα έφθασε στο νέο υψηλό επίπεδο των περίπου 1869 μορίων μεθανίου ανά δισεκατομμύριο μόρια αέρα ή 1869 ppb το 2018, που είναι 25% μεγαλύτερη από την ατμοσφαιρική συγκέντρωση μεθανίου στην προβιομηχανική εποχή που ήταν 700 ppb.

Το φυσικό αέριο δεν αποτελεί φιλικό «καύσιμο γέφυρας» αλλά ισχυρό αέριο του θερμοκηπίου που επιταχύνει την κλιματική αλλαγή.

Η Ομάδα Παρακολούθησης Ενέργειας (Energy Watch Group ή EWG), που αποτελείται από Επιστήμονες και Βουλευτές, παρουσίασε το 2019 τα τελευταία επιστημονικά ευρήματα μιας νέας μελέτης σχετικά με τη μελλοντική καταλληλότητα του φυσικού αερίου. Το βασικό εύρημα αυτής της μελέτης αναιρεί την ευρεία εικόνα του φυσικού αερίου ως το φιλικό προς το κλίμα «καύσιμο γέφυρας» για να βοηθήσει στην ομαλή μετάβαση σε ένα ενεργειακό μέλλον ουδέτερο από άνθρακα.

Η μετάβαση από την παραγωγή ενέργειας με λιθάνθρακα ή λιγνίτη και τη θέρμανση με πετρέλαιο σε ηλεκτροπαραγωγή και θέρμανση με φυσικό αέριο αυξάνει την επίδραση του φαινομένου του θερμοκηπίου, λόγω παραγωγής ενέργειας, κατά περίπου 40% λόγω των ανησυχητικών εκπομπών μεθανίου. Οπότε σε αντίθεση με αυτό που γνωστοποιείται ευρέως στο κοινό, το φυσικό αέριο δεν συμβάλλει στην προστασία του κλίματος, αλλά αντίθετα προκαλεί επιπρόσθετη επιτάχυνση της κλιματικής αλλαγής.

Η μελέτη του ανεξάρτητου φορέα Think–and–Do–Tank του Βερολίνου υπολογίζει για πρώτη φορά τις κλιματικές επιπτώσεις από την υποκατάσταση των ορυκτών καυσίμων (άνθρακα και πετρέλαιο) από το φυσικό αέριο βασιζόμενη στην τελευταία έρευνα για τις εκπομπές μεθανίου και διοξειδίου του άνθρακα που σημειώνονται σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού. Οι κλιματικές επιπτώσεις αξιολογήθηκαν σε σχέση με τον 20ετή ορίζοντα που σχετίζεται με πιθανά σημεία ανατροπής του κλίματος. Η μελέτη αυτή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η πιθανή εξοικονόμηση διοξειδίου του άνθρακα που γίνεται με χρήση του φυσικού αερίου, αντί του άνθρακα και του πετρελαίου, στους τομείς της ηλεκτροπαραγωγής, της θέρμανσης και των μεταφορών αντισταθμίζεται κατά πολύ από τις υψηλές εκπομπές μεθανίου.

Το πρώην μέλος του γερμανικού κοινοβουλίου και Πρόεδρος της Energy Watch Group, Hans–Josef Fell, αναφέρει ότι «η εν λόγω μελέτη επιβεβαιώνει ότι η παραγωγή φυσικού αερίου που βλάπτει το κλίμα θα επιδεινώσει περαιτέρω την κλιματική αλλαγή».

Λήψη μέτρων για μείωση εκπομπών μεθανίου που επιταχύνουν την κλιματική αλλαγή.

Μετά τα παραπάνω είναι εντελώς αναποτελεσματικό η Ε.Ε. να έχει κηρύξει μονομερώς υπό διωγμό τις παραγωγικές μονάδες (π.χ. λιθανθρακικές και λιγνιτικές μονάδες), που παράγουν διοξείδιο του άνθρακα, που είναι αέριο του θερμοκηπίου και να τάσσεται υπέρ της κατασκευής νέων αγωγών φυσικού αερίου για κάλυψη των συνεχώς αυξανόμενων αναγκών για ηλεκτροπαραγωγή, θέρμανση και μεταφορές, τη στιγμή που το φυσικό αέριο έχει ως κύριο συστατικό το μεθάνιο, που είναι 80 φορές ισχυρότερο αέριο του θερμοκηπίου σε σχέση με το διοξείδιο του άνθρακα και το οποίο προκαλεί επιτάχυνση της κλιματικής αλλλαγής.

Αν πραγματικά η Ε.Ε. ενδιαφέρεται για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, θα πρέπει να ισοκατανέμει τους φόρους εκπομπών σε όλα τα αέρια του θερμοκηπίου, που θα πρέπει να γίνει ως εξής:

• Με δραστική μείωση του φόρου εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα, ο οποίος είχε εκτιναχθεί στην υπερβολική τιμή των 25 ευρώ ο τόνος κατά μέσο όρο το 2019, πριν την εμφάνιση της επιδημίας του κορωναιού

• Την μη επιβολή τελωνειακών επιβαρύνσεων άνθρακα που πλήττει συγκεκριμένες βιομηχανίες

• Την άμεση επιβολή συνοριακών τελών φυσικού αερίου, με σκοπό την μείωση παραγωγής φυσικού αερίου και την αντίστοιχη μείωση των εκπομπών μεθανίου, που επιταχύνουν την κλιματική αλλαγή.

Επιπλέον η Ελληνική Κυβέρνηση θα πρέπει ενδεχομένως να εξετάσει την σκοπιμότητα επιβολής τέλους διέλευσης φυσικού αερίου μέσα από όλους τους αγωγούς φυσικού αερίου, που διέρχονται από ελληνικό έδαφος, προκειμένου να συμβάλλει στην μείωση της κατανάλωσης του φυσικού αερίου και συνεπώς στην μείωση της παραγωγής του και επιπλέον να διασφαλίσει με αυτό τον τρόπο τα έσοδα του Ειδικού Λογαριασμού Ανανεώσιμων Πηγών Ένέργειας (ΕΛΑΠΕ).

Μπαλάση Ευγενία Διπλ. Μηχανολόγος και Ηλεκτρολόγος Μηχανικός