Διεθνής Ημέρα Αρχείων (του Στέλιου Α. Μήλιου*)

Το 2007 το Διεθνές Συμβούλιο Αρχείων καθιέρωσε την 9η Ιουνίου ως Παγκόσμια Ημέρα Αρχείων. Ο εορτασμός της ημέρας αυτής έχει ως βασικό στόχο να ευαισθητοποιήσει το κοινό για τη σημασία

και τον ρόλο των αρχείων, να προβάλει το έργο των αρχειακών φορέων καθώς και τον πλούτο των

συλλογών τους και να καλλιεργήσει την αρχειακή συνείδηση.

Κατά πόσο όμως γνωρίζει το κοινό για τα αρχεία, την αρχειονομία και για τους αρχειονόμους;

Ας ξεκινήσουμε από τα κυριότερα.

Αρχείο: θεωρείται μια συλλογή τεκμηρίων ιστορικής σημασίας, συνήθως ανεξαρτήτως μορφής, χρονολογίας και ύλης, που φυλάσσει ή παράγει οποιοδήποτε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, οποιοσδήποτε οργανισμός δημόσιος ή ιδιωτικός στα πλαίσια των δραστηριοτήτων του.

Ο όρος αρχείο είναι παράγωγο της λέξης αρχή “δικαστήριο, κυβέρνηση”, που με την σειρά της είναι παράγωγο του ρήματος ἄρχω “να κυβερνάς”.

Αρχειονομία: είναι η επιστήμη που ασχολείται με τη μελέτη της γένεσης, της παραγωγής και του σχηματισμού των αρχείων, την αποκατάσταση τους ως οργανικών συνόλων, τη δημιουργία προϋποθέσεων πρόσβασης των αρχείων, με σκοπό την έρευνα, τους κανόνες που διέπουν τη λειτουργία των αρχείων, τη νομική ρύθμιση της διαχείρισης των αρχείων .

Αρχειονόμος: ασκεί δραστηριότητα, παρεμβαίνει, εκτελεί, προάγει, προβάλλει εργασία στο πεδίο « η διά των εγγράφων απόδειξις».

Γιατί όμως είναι αναγκαίο να γνωρίζουμε την αξία και τον ρόλο των αρχείων;

Από την προκλασική αρχαιότητα, το Βυζάντιο… μέχρι και σήμερα, έχουμε παραγωγή αρχείων.

Στη σημερινή εποχή όπου οι άνθρωποι λαμβάνουμε άπειρες γνώσεις και πληροφορίες, πρέπει να γνωρίζουμε ότι τα αρχεία αποτελούν σημαντική πηγή πληροφοριών, αλλά είναι ταυτόχρονα και χώροι διατήρησης της ιστορικής μνήμης και πολιτιστικής κληρονομιάς. Η αρχειακή κληρονομιά είναι μια πολύτιμη μαρτυρία για την οικονομική, πολιτική και κοινωνική ανάπτυξη της ανθρωπότητας.

Τα αρχεία αποτελούν μέρος του ευρύτερου κόσμου της πληροφόρησης, ο οποίος περιλαμβάνει την προφορική παράδοση, το φυσικό και τεχνητό περιβάλλον και τα έργα τέχνης,

Όπου υπάρχει διοίκηση, υπάρχει και παραγωγή αρχείων.

Γνωρίζουν οι υπηρεσίες που ασκούν διοίκηση (άρα συγχρόνως παράγουν και αρχεία) όλα όσα αναφέρθηκαν πιο πάνω;

Γνωρίζουν για τη σημασία των εγγράφων και των αρχείων;

Για την παραγωγή και διαχείριση των ενεργών, ημιενεργών, ανενεργών και εις το διηνεκές αρχείων;

Την επιλογή και την εκκαθάριση τους;

Την αποκατάσταση και την πρόσβαση;

Γνωρίζουν για τα αρχειακά εργαλεία και για την εφαρμογή σύγχρονων προτύπων;

Δυστυχώς η απάντηση σε πολλά από αυτά τα ερωτήματα είναι «όχι». Η απάντηση είναι αρνητική διότι σε πάρα πολλές υπηρεσίες δεν στελεχώνονται από Αρχειονόμους, με επιστήμονες που έχουν εκπαιδευτεί και γνωρίζουν όλα τα παραπάνω.

Η σωστή διαχείριση και ανάδειξη της γνώσης, της πληροφορίας και η καταγραφή της μνήμης πρέπει να είναι «ταξινομημένη» : εάν «θυμηθούμε» γεγονότα και πρόσωπα χωρίς να τα τοποθετήσουμε στον χώρο και στον χρόνο, η μνήμη είναι όχι μόνο άχρηστη αλλά και ανεξέλεγκτη και πιθανόν επικίνδυνη.

Πρέπει να καταστεί σαφές ότι όπου υπάρχουν αρχεία πρέπει να υπάρχουν και Αρχειονόμοι.

Είναι αναγκαίοι και απαραίτητοι για την ορθή διαχείριση των αρχείων για τη χρηστή διακυβέρνηση και την ανάπτυξη. Για την προβολή στο ευρύ κοινό των μοναδικών και εξαιρετικά σπάνιων τεκμηρίων που φυλάσσονται . Και τέλος για την βελτίωση της εικόνας των αρχείων και την ενίσχυση της προβολή τους σε τοπικό, πανελλαδικό και παγκόσμιο επίπεδο.

«Το επάγγελμα του αρχειονόμου…είναι λειτούργημα. Ο αρχειονόμος υπάρχει για να καθίσταται δυνατή η εργασία άλλων ανθρώπων, που είναι συνήθως άγνωστοι και έχουν άγνωστο αντικείμενο απασχόλησης, το οποίο αφορά το μακρινό μέλλον που είναι ακόμα απρόβλεπτο. Πιστεύω του,η ιερότητα των αποδείξεων. Καθήκον του, η διαφύλαξη κάθε ίχνους απόδειξης που σχετίζεται με έγγραφα που έχουν τεθεί σε δική του μέριμνα. Στόχος του, να προσφέρει, χωρίς προκατάληψη ή ενδοιασμό, τα μέσα της γνώσης σε όλους όσοι επιθυμούν να μάθουν».

Στέλιος Μήλιος, προπτυχιακός φοιτητής Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας & Μουσειολογίας Ιονίου Πανεπιστημίου.