Η σχέση της γυναίκας με τη λογοτεχνία είναι στενή κι ενώνει το παρελθόν με το παρόν με τον πιο περιγραφικό τρόπο, σκιαγραφώντας ολόκληρες εποχές. Η γυναίκα αναπτύσσει τη σχέση της με τη λογοτεχνία με τρεις τρόπους: ως αναγνώστρια, ως ηρωίδα και ως συγγραφέας.
Η γυναίκα ως αναγνώστρια
Οι γυναίκες στην εποχή μας διαβάζουν πολύ περισσότερο από τους άντρες, κι αυτό ισχύει για όλες τις ηλικίες, τις κοινωνικές τάξεις ή τα μορφωτικά επίπεδα. Σήμερα κυρίως οι γυναίκες στηρίζουν την αγορά του βιβλίου. Δεν ήταν, βέβαια, πάντοτε έτσι, αν θυμηθούμε τις εποχές κατά τις οποίες η γυναίκα δεχόταν αμέτρητους περιορισμούς, που την τοποθετούσαν σε πολύ συγκεκριμένο σημείο του χάρτη της κοινωνίας, μιας κοινωνίας που δεν φτιάχτηκε για κορίτσια. Παρά το γεγονός όμως ότι η γυναίκα προσήλθε με καθυστέρηση στη μόρφωση, η υπεροχή των γυναικών στην ανάγνωση βιβλίων, είναι μία αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα, κυρίως από το 1950 και μετά.
Τι διαβάζουν, όμως, οι γυναίκες σήμερα; Υπάρχει «γυναικείο κοινό»; Και κατά πόσον αυτός ο όρος δημιουργεί στερεοτυπικά κατασκευασμένους τόπους και τρόπους, όπου και πάλι αποτυπώνεται η διαφορά και η μάχη των φύλων; Οι τυποποιημένοι όροι κατηγοριοποίησης ανάγονται στον 18ο αιώνα και την πρώτη τότε στροφή των γυναικών στην ανάγνωση, επομένως δεν μπορούν να έχουν θέση στην σύγχρονη εποχή. Οι γυναίκες σήμερα διαβάζουν όλα τα είδη λογοτεχνίας, από την πιο «εύκολη» μέχρι την πιο «δύσκολη», απαντώντας εύλογα στο ερώτημα: «Είναι τελικά η ανάγνωση γένους θηλυκού;»
Η γυναίκα ως ηρωίδα
Η γυναίκα, ως ιδανικό, ως μάνα, ως σύζυγος, ως ερωμένη, ως ιστορικό ή μυθικό πρόσωπο, έχει εμπνεύσει αμέτρητες φορές τη λογοτεχνία και χάρη σ’ αυτήν γράφτηκαν σπουδαία έργα. Είναι πολλοί οι συγγραφείς που εμπνεύστηκαν από μία γυναίκα και της έδωσαν ξεχωριστή θέση μέσα στα έργα τους. Στη Μαντάμ Μποβαρί ο Φλωμπέρ έπλασε την Έμμα. Ο Τολστόι μάς σύστησε την Άννα Καρένινα. Ο Ροϊδης την Πάππισα Ιωάννα. Ο Παπαδιαμάντης γράφει τη Φόνισσα. Ο Δουμάς την «Κυρία με τις καμέλιες». Ο Σοφοκλής έπλασε την Αντιγόνη. Η Μαρία Ιορδανίδου έγραψε τη Λωξάντρα…
Κλασικά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας περιγράφουν τη γυναίκα, την πλάθουν, της δίνουν «ρόλο» και «φωνή», εμπνέοντας στάσεις ζωής. Η γυναίκα πάντοτε αποτελούσε πηγή έμπνευσης για τη λογοτεχνία και την τέχνη. Σαν να είναι τρόπον τινά είναι «καταδικασμένη» να παίζει αυτόν το ρόλο, που για κάποιο λόγο την θέλει να ορίζει τύχες, να επηρεάζει πράγματα, να ξυπνάει πάθη, να χαρίζει τη ζωή, ενίοτε και να την παίρνει…
Οι ρόλοι που έχει παίξει η γυναίκα στη λογοτεχνία δεν είναι καθόλου τυχαίοι, ούτε ασύνδετοι με τον κοινωνικό της ρόλο σε κάθε εποχή. Αντιθέτως συνδιαμορφώνουν μια αντίληψη για τη θέση της στο χθες, το σήμερα και το αύριο.
Τα κείμενα της λογοτεχνίας του σήμερα, περιγράφουν την γυναίκα της σύγχρονης πραγματικότητας, με διάχυτο όμως τον κίνδυνο -μέσα από την ανάγκη της να επιβεβαιώσει τη θέση της- να αλλοιώσει τελικά η γυναίκα τελείως τη φύση της, καθώς επιχειρεί να προσαρμοστεί σε αντρικά πρότυπα, προκειμένου να επιβιώσει ισότιμα.
Η γυναίκα ως συγγραφέας
Η Ενχεντουάνα ήταν η πρώτη επώνυμη ποιήτρια του κόσμου. Έζησε 2.300 χρόνια π.Χ. περίπου και ήταν η πρώτη θρησκευτική ποιήτρια. Η Σαπφώ, η 10η μούσα σύμφωνα με τον Πλάτωνα, ήταν η σπουδαιότερη εκπρόσωπος της ερωτικής ποίησης όλων των εποχών. Η Άννα Κομνηνή ήταν μία από τις σημαντικότερες πνευματικές μορφές της Βυζαντινής αυτοκρατορίας.
Η Ζακυνθινή Ε. Μαρτινέγκου άφησε πίσω της, το 1830 περίπου, μια πολύτιμη αυτοβιογραφία. Πέρασαν πολλά χρόνια μέχρι να θεσμοθετηθεί η μόρφωση ως αναφαίρετο δικαίωμα της γυναίκας, για να φτάσουμε κάποια στιγμή στην Πηνελόπη Δέλτα, τη Γαλάτεια Σαράντη κι άλλες συγγραφείς που με τα έργα τους έγραψαν σελίδες στην ιστορία της λογοτεχνίας. Από την Ευανθία Καϊρη, την Μητιώ Σακελλαρίου, ως την Αξιώτη, τη Γαλάτεια Καζαντζάκη, τη Διδώ Σωτηρίου, την Ζωρζ Σαρρή, την Κική Δημουλά, την Κ. Αγγελάκη –Ρουκ, την Ρ. Γαλανάκη, την Μ. Δούκα και πολλές άλλες συγγραφείς, στην Ελλάδα και τον κόσμο… οι γυναίκες δεν έπαψαν να δημιουργούν.
Ο δρόμος των γυναικών συγγραφέων δεν υπήρξε καθόλου εύκολος, ούτε αυτονόητος. Αντιθέτως ήταν δύσβατος, αφού ακολουθούσε την κοινωνική θέση της γυναίκας μέσα στον χρόνο. Γι’ αυτό και κάθε σελίδα που γράφτηκε από γυναικεία πένα, κάθε έργο που κυκλοφόρησε, δεν ήταν απλώς άλλο ένα βιβλίο, αλλά και μια αληθινή κατάκτηση και αντανάκλαση της θέσης της γυναίκας μέσα στην κοινωνία.
Σήμερα οι γυναίκες γράφουν. Απαλλαγμένες από πολλά κατάλοιπα του παρελθόντος, εξακολουθώντας όμως να φέρουν ένα αόρατο βάρος από το χθες, είναι εκεί και καταγράφουν, αφήνοντας το αποτύπωμά τους στην άμμο του χρόνου, αποτελώντας αναπόσπαστο κομμάτι της τέχνης του λόγου στο σήμερα και το αύριο.
(Από το Δ’ Συμπόσιο Λογοτεχνίας)
Δήμητρα ξέχασες την κορυφαία ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ του Αριστοφάνη η σου ξέφυγε ..!