Η απολιγνιτοποίηση και οι επιπτώσεις στις περιοχές των λιγνιτικών μονάδων

ΣΚΟΠΟΣ

Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι να αναδείξει τα οφέλη της ομαλής απολιγνιτοποίησης τόσο για την εθνική όσο και για την τοπική οικονομία-κοινωνία.

ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ

Εδώ και πολλά χρόνια η ΕΕ έχει ως κεντρική πολιτική της το θέμα της σταδιακής απολιγνιτοποίησης.
Με τα συστήματα μεταφοράς ενέργειας στην Ευρώπη διασυνδεμένα, υπάρχει δυνατότητα εισαγωγής και εξαγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Η Ελλάδα λίγο μετά την ίδρυση της ΔΕΗ το 1950, κατόρθωσε να έχει στα δίκτυα της μια καλή ευστάθεια και κάποια στιγμή με την αύξηση των λιγνιτικών μονάδων κατόρθωσε να έχει επάρκεια ισχύος.

Η πολύ κακή ποιότητα του λιγνίτη (στην Β. Ελλάδα θερμιδικό περιεχόμενο 1300 kcal/kg και στην Μεγαλόπολη έως 900 kcal/kg) δεν εμπόδισε τον σχεδιασμό και την ανέγερση Μονάδων πολύ αξιόπιστων και με δυνατότητα να χρησιμοποιούν το χειρίστης ποιότητας καύσιμο με την πολύ υγρασία και τέφρα αλλά με υψηλά ποσοστά πτητικών ουσιών.

Το υψηλό σχετικά περιεχόμενο υγρασίας αντιμετωπίσθηκε με διαφορετικό τρόπο εισαγωγής του λιγνίτη στον Λέβητα στην Δ. Μακεδονία από την Μεγαλόπολη αλλά, με επιτυχή έκβαση τόσο όσο αφορά στο ελάχιστο φορτίο χωρίς υποστήριξη πετρελαίου όσο και στο μειωμένο ποσοστό ρύπων αζωτοξειδίων ΝΟΧ σε όλες τις Μονάδες αλλά και διοξειδίου του θείου SO2 στην Δ. Μακεδονία (όπου η τέφρα είχε υψηλό ποσοστό οξειδίου του ασβεστίου (CaO) και δημιουργούνταν έτσι συνθήκες φυσικής αποθείωσης).

Μέχρι την εφαρμογή της Οδηγίας 2010/75 όλες οι μονάδες ήταν συμβατές με τα όρια όλων των ρύπων πλήν εκείνων του διοξειδίου του θείου στην Μεγαλόπολη. Έτσι, η ΔΕΗ αναγκάσθηκε σε πρώτη φάση και, σεβόμενη το περιβάλλον να εγκαταστήσει μονάδες αποθείωσης στην Μεγαλόπολη 4.

Επίσης, έγιναν πολλές βελτιώσεις σε ηλεκτρόφιλτρα για να μειωθούν οι εκπομπές τέφρας.

ΕΡΓΑΣΙΑΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΣΤΙΣ ΛΙΓΝΙΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ

Οι κάτοικοι των λιγνιτικών περιοχών είναι είτε άμεσα είτε έμμεσα συνδεδεμένοι εργασιακά με τους Ατμοηλεκτρικούς Σταθμούς.

Αυτό σημαίνει ότι είτε εργάζονται στους σταθμούς, είτε στα Ορυχεία, είτε σε εργασίες συνυφασμένες με την λειτουργία των σταθμών πχ. Φορτηγά μεταφοράς, βιοτεχνίες μεταλλικών και άλλων κατασκευών σχετικών με την λειτουργία των Μονάδων κλπ. είτε τέλος, με υπηρεσίες λιγότερο σχετικές με την ΔΕΗ και πολύ λίγο με αγροκτηνοτροφικές εργασίες.

Οι ασχολίες δηλαδή των κατοίκων των λιγνιτικών περιοχών, είναι πανομοιότυπες με εκείνες βιομηχανικών περιοχών στην Ευρώπη και αλλού. Αποτελεί άλλωστε η ΔΕΗ την μεγαλύτερη και από τις λίγες βιομηχανίες που έχουν απομείνει στην χώρα μας. Οι περιοχές Κοζάνης-Πτολεμαΐδας και Μεγαλόπολης αλλά και, οι ευρύτερες περιοχές, αν κλείσουν οι Σταθμοί της ΔΕΗ, θα καταλήξουν να έχουν μεγάλη ανεργία αφού τα μικρά ποσά που εξασφάλισε η Κυβέρνηση (και αυτά βέβαια είναι λιγότερα από αυτά που εξασφάλισε π.χ. η Πολωνία) δεν επαρκούν παρά για πολύ λίγες παρεμβάσεις (και αν λάβουμε υπόψη και τα κόστη για διαχείριση αποσυρόμενων μονάδων είναι άνευ σημασίας).

Παρότι ειλικρινά ελπίζουμε ότι, όλη αυτή η σπουδή για «απότομη» απολιγνιτοποίηση έγινε για να αντληθούν πόροι από την ΕΕ επειδή η Ελλάδα θα ήταν πρωτοπόρος και όχι για άλλο λόγο, σίγουρα δεν γίνεται για την προστασία του Περιβάλλοντος αφού, η συμβολή της Ελλάδος στις εκπομπές διοξειδίου πανευρωπαικά είναι πολύ μικρή (περίπου 2.2% – 95.500 ktn/y από Ελλάδα σε σχέση με 4.323.000 ktn/y της ΕΕ για το 2017).
Από μια πρόσφατη εργασία (Φεβ 2020) των Σωτηρόπουλου, Καρλόπουλου, Δημητρίου, Σουμελίδη για την ΠΔΜ και αν λάβουμε υπόψη σαν έτος αναφοράς όχι το 2009 αλλά το 2013 οπότε, τόσο η απασχόληση όσο και το ΑΕΠ της χώρας περίπου σταθεροποιείται, προκύπτει ότι, η εκτιμώμενη απώλεια που οφείλεται αποκλειστικά στην απολιγνιτοποίηση για το διάστημα 2013-2028 είναι 20.500 θέσεις εργασίας και 1.3 δις € στο ΑΕΠ.

Με τα λιγοστά αυτά ποσά που εξασφάλισε η Κυβέρνηση (που θα δούμε και παρακάτω είναι πολύ λιγότερα από αυτά που κοστίζει η ίδια η απόφαση για απολιγνιτοποίηση) δεν υποστηρίζεται παρά μια ελάχιστη δράση για δημιουργία θέσεων εργασίας η οποία θα είναι και εντελώς παροδική πχ. Κατασκευή Φωτοβολταικών (Φ/Β) σταθμών.

Ειδικά αυτή η απασχόληση είναι σύντομη και εντελώς παροδική, η δε απασχόληση σε τέτοιες δραστηριότητες μόνιμα δεν απαιτεί παρά μόνο μερικά άτομα ανά MW για εργασίες καθαρισμού των πανέλων κλπ. και χωρίς καμμιά προστιθέμενη αξία, σε αντίθεση με την κατασκευή των μονάδων όπου η απόκτηση εμπειρίας στον κατασκευαστικό τομέα αποτέλεσε εφαλτήριο για την εξωστρέφεια πολλών ελληνικών εταιρειών.

ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΛΙΓΝΙΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΠΑΡΚΕΙΑ ΙΣΧΥΟΣ

Η απόσυρση των υπολειπομένων 4300 MWel (σε αυτά περιλαμβάνονται και 600 MWel για Μον 1 & 2 Καρδιάς και 600 MWel για Αμύνταιο που πρακτικά έχουν ήδη αποσυρθεί.

Επίσης, ο παλιός ΑΗΣ Πτολεμαΐδας έχει ήδη αποσυρθεί πλήρως όπως και οι Μονάδες 1 & 2 του ΑΗΣ Μεγαλόπολης), θα επιφέρει μεγάλη έλλειψη ισχύος που σίγουρα δεν μπορεί να καλυφθεί, όσο και γρήγορα να μπορούν να κατασκευαστούν νέες μονάδες Φυσικού Αερίου (δεν απαιτείται μεγάλο διάστημα όπως στις λιγνιτικές).

Ήδη από την μικρή παραγωγή που έχει υποχρεωθεί η ΔΕΗ να κάνει από τις μονάδες λιγνίτη, ή Ελλάδα έχει φθάσει να εισάγει κάποιες φορές άνω του 50% των αναγκών.
Το γεγονός αυτό εκτός από την απευκταία ενεργειακή εξάρτηση της χώρας από γείτονες («καλούς» και «κακούς») δείχνει μια χώρα αδύναμη και που σίγουρα δεν είναι ελκυστική για επενδύσεις (αν υπάρχει εξάρτηση δεν είναι σταθερές οι τιμές και βέβαια ουδείς ΕΠΕΝΔΥΤΗΣ θέλει να εμπλακεί με τιμολογιακά προβλήματα κόστους ηλεκτρικής ενέργειας).

Ένα άλλο θέμα συνυφασμένο με την ενεργειακή επάρκεια της χώρας, είναι η αντίδραση που συναντά τόσο το Κράτος όσο και οι επενδυτές από τις τοπικές κοινωνίες για την ανάπτυξη σταθμών παραγωγής από ανανεώσιμες πηγές.
Έτσι, κάποιοι δε θέλουν Ανεμογεννήτριες (Α/Γ) γιατί ρυπαίνουν οπτικά και δημιουργούν θόρυβο δήθεν επιβλαβή για τα ζώα που εκτρέφουν κλπ. Δεν θέλουν Φωτοβολταϊκά (Φ/Β) γιατί «γυαλίζουν- τυφλώνουν» κλπ.
Έτσι ο ίδιος ο Υπουργός Ενέργειας αναφέρει στις συνεντεύξεις που δίνει συνέχεια για το Περιβάλλον ότι, αντιμετωπίζει σοβαρές αντιδράσεις κατοίκων και αναρωτιέται πώς αναμένουν να παραχθεί η ηλεκτρική ενέργεια.

Η Πολιτεία προωθεί την απολιγνιτοποίηση αλλά, πρέπει να σημειωθεί ότι, όσο αυξάνεται το ποσοστό της ισχύος από Ανεμογεννήτριες, πρέπει να αυξάνεται και το ποσό της Θερμικής παραγωγής για να έχει σχετική ευστάθεια το ηλεκτρικό δίκτυο (τουλάχιστον με τα σημερινά τεχνικά μέσα).

Ένα άλλο σημαντικό ερώτημα είναι πώς αναμένουν οι φίλοι της ηλεκτροκίνησης οχημάτων να τροφοδοτούνται τα οχήματα αυτά με δεδομένη την έλλειψη ισχύος που θα επέλθει με την απόσυρση των λιγνιτικών μονάδων.
Αυτό που δεν έχει γίνει κατανοητό είναι αφενός ότι ρυπαίνουν έμμεσα (ανάλογα με το μείγμα παραγωγής –και ότι απλά μεταφέρεται το πρόβλημα σε άλλη περιοχή) και άμεσα λόγω των περιβαλλοντικά επικίνδυνων συσσωρευτών και της διαχείρισης αυτών.

Επίσης, ένα ακόμα ζήτημα που δεν έχει γίνει κατανοητό είναι ότι κάθε ηλεκτρικό όχημα κάτω των 3.5 ΤΝ έχει κατά μέσο όρο ισχύ 50- 100kW που αντιστοιχεί σε εγκατεστημένη ισχύ μιας μεγάλης πολυκατοικίας.
Τούτο σημαίνει ότι η φόρτιση προϋποθέτει μεγάλες σχετικά εγκαταστάσεις και δεν είναι μια μπαλαντέζα από την βεράντα όπως πολλοί νομίζουν (τουλάχιστον για χρόνο φόρτισης κάπως λογικό) !.

Το μόνο θετικό στοιχείο της νέας κατάστασης με το ΦΑ είναι ότι πλέον δεν έχουμε σχεδόν μονοπωλιακή εξάρτηση από τους Ρώσους αλλά προμηθευόμαστε LNG από την Αμερική και μάλιστα πολύ περισσότερο από εκείνο που προμηθευόμαστε από την Ρωσία. Αυτό είναι μια ευκαιρία να βελτιωθούν οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις ιδίως με την υποστήριξη στα Ελληνοτουρκικά.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΒΆΡΥΝΣΗ ΤΗΣ ΔΕΗ

Η ΔΕΗ εδώ και πολλά έτη έχει δαπανήσει πολλά δις για περιβαλλοντικές βελτιώσεις στα Η/Φ (πχ. ΑΗΣ Καρδιάς, ΑΗΣ Αγίου Δημητρίου κλπ), σε μονάδες αποθείωσης (ΑΗΣ Μεγαλόπολης 3 και 4 και έμμεσα για το περιβάλλον μέσω βελτιώσεων σε πτερυγώσεις ατμοστροβίλων (πχ. ΑΗΣ Καρδιάς και ΑΗΣ Αγίου Δημητρίου) που βελτίωσαν τον βαθμό απόδοσης και την εξερχόμενη ισχύ.

Την περίοδο αυτή η ΔΕΗ εγκαθιστά μονάδα υγρής αποθείωσης στην 5η Μονάδα του ΑΗΣ Αγίου Δημητρίου και ξηρές αποθειώσεις στις άλλες Μονάδες. Επίσης, έχουν εγκατασταθεί συστήματα για μείωση εκπομπών ΝΟχ στην Μονάδα 5 και τις 3-4, ενώ γίνονται και έργα στις 1-2, με συνολικό κόστος περίπου 500 εκ ευρώ.
Όλες αυτές οι εγκαταστάσεις ουσιαστικά θα θυσιασθούν στον βωμό της απολιγνιτοποίησης, με τεράστια ζημία για την ΔΕΗ.

Ένα άλλο κόστος που πρόσφατα αποτιμήθηκε και το οποίο ούτε στην ίδια την ΔΕΗ έχει ακόμη επίσημα ανακοινωθεί αφού, είναι προϊόν μελέτης που εκπονείται με βάση και αντίστοιχη εμπειρία από απόσυρση παρόμοιων μονάδων στην Αμερική και την Γερμανία, είναι το κόστος διαχείρισης και απόσυρσης των υλικών των μονάδων.

Για την ισχύ των μονάδων που αποσύρονται το κόστος αυτό ανέρχεται σε άνω των 2.5 δις ευρώ. Αυτό το ποσό αφορά την αποσυναρμολόγηση –κοπή λέβητα, την συλλογή των διαφόρων ποιοτήτων χάλυβα και βέβαια του χαλκού κλπ. υλικών την κατεδάφιση πύργων ψύξης και καπνοδόχων και διάθεση υλικών αυτών κλπ.
Όλα αυτά τα ποσά είναι απώλεια για την ΔΕΗ μαζί με το γεγονός ότι χάνει μονάδες με σχετικά καλό βαθμό απόδοσης όπως ο ΑΗΣ Μελίτης και σύγχρονους κατασκευαστικά λέβητες Benson όπως ο ΑΗΣ Μεγαλόπολης 4, ο ΑΗΣ Μελίτης και ο ΑΗΣ Αγ. Δημητρίου 5.

Αυτές από τις παλιές μονάδες θεωρούνται οριακά διατηρητέες.
Τέλος, αυτή την στιγμή είναι υπό ανέγερση η Μονάδα Πτολεμαΐδα 5. Μια υπερσύγχρονη μονάδα με υψηλό βαθμό απόδοσης υπερκρίσιμων χαρακτηριστικών και λέβητα Benson, που θα έχει κόστος 1,7 δις ευρώ (που ίσως ανέλθει σε 2 δις). Σύμφωνα και με δημοσιεύσεις της 28.05.2020 του κ. Στέργιου Μποζίνη στην Energy Press (energypress 21-5-20/ΙΕΝΕ), προκύπτει ότι η Μονάδα 5 είναι βιώσιμη και ανταγωνιστική ακόμα και με 30-35 ευρώ ανά τόνο την τιμή διοξειδίου του άνθρακα. Ο συνδυασμός καλής ποιότητας λιγνίτη, από ρηχό πεδίο (κοίτασμα Μαυροπηγής) και η χαμηλή ειδική κατανάλωση του ΑΗΣ Πτολεμαΐδας -V, τον κάνουν ανταγωνιστικό.

Στο άρθρο του κ. Μποζίνη αναφέρεται επίσης ότι, πιθανή ένταξη νέων μονάδων διαχείρισης απορριμμάτων, θα έχει σοβαρές επιπτώσεις στην περιοχή. Εκτιμάται για την πλήρη λειτουργία μιας μεγάλης θερμικής μονάδας με βιομάζα, σκουπίδια κλπ θα απαιτούνται 2 -2,5 εκ. τόνοι καύσιμης ύλης ετησίως. Και μόνο η διακίνηση σε καθημερινή βάση τέτοιων ποσοτήτων θα απαιτούσε την μεταφορά τους με τα γνωστά μακριά φορτηγά, 400-500 δρομολογίων την ημέρα επί 30 χρόνια, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες.

Το οδικό δίκτυο της Εγνατίας, Παραεγνατίας και μεγάλου μέρους της Δ. Μακεδονίας με προορισμό την Πτολ-V, θα καταληφθεί για δεκαετίες από τα κινούμενα μεγάλα οχήματα, με σοβαρές επιπτώσεις στον τουρισμό, στο περιβάλλον κ.λ.π.

Τελικά, αν συνυπολογίσει όλες αυτές τις «οικονομικές ζημιές» που θα προκύψουν από την απότομη απολιγνιτοποίηση, η ΔΕΗ θα βγεί σίγουρα χαμένη.

ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

Κατά τα τελευταία έτη η ΕΕ χρηματοδοτεί στην Βαλκανική χερσόνησο πολλά έργα για βελτίωση περιβαλλοντικών επιδόσεων Μονάδων στερεού καυσίμου όπως το Κόσσοβο Β, με 2 μονάδες Χ 300 MWel. Δεν είναι τουλάχιστον οξύμωρο η ΕΕ να χρηματοδοτεί μονάδες εκτός ΕΕ για λειτουργία αρκετών ετών ακόμη και από την άλλη να βάζει εμπόδια στην λειτουργία των ελληνικών μονάδων λιγνίτη δηλ. μονάδων σε χώρα μέλος της ΕΕ?
Επιπρόσθετα δε μιας χώρας που έχει πολύ μικρή συμβολή στην συνολική ποσότητα εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (<2,2%). Ειρήσθω ένα παρόδω ότι η όποια έλλειψη ισχύος (εκτός από εθνικό –γεωπολιτικό πρόβλημα) στην ουσία δεν λύνει το πρόβλημα διοξειδίου άνθρακα καθόσον αυτό παράγεται έτσι και αλλιώς εκεί από όπου αγοράζουμε ενέργεια, ανάλογα με το μείγμα καυσίμου της Βουλγαρίας, Τουρκίας ή από όπου αλλού αγοράζουμε-εισάγουμε ηλεκτρική ενέργεια!!!

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Θεωρούμε ότι με όπλο και την χρηματοδότηση της ΕΕ που αναφέρεται στην προηγούμενη ενότητα αλλά και με δεδομένη την οικονομική κρίση που πέρασε η Ελλάδα από το 2010 αλλά και αυτήν που αναμένεται τώρα λόγω κοροναιού, πρέπει αντί να πάμε σε απότομη απολιγνιτοποίηση, ακόμα και τώρα να κάνουμε αυτό πού δεν έκανε η προηγούμενη κυβέρνηση, ήτοι να ζητήσουμε εξαίρεση για μερικά χρόνια πχ., έως τότε που θα αποσύρουν η Γερμανία η Πολωνία και η Τσεχία, Βουλγαρία κλπ. τις μονάδες στερεού καυσίμου, από την καταβολή τέλους διοξειδίου άνθρακα (με τόσο μικρή συμβολή της Ελλάδος δεν έχει καν πρακτική σημασία) ώστε οι σχετικά νέες μονάδες ΑΗΣ Μελίτης, ΑΗΣ Αγ. Δημητρίου 5 και ΑΗΣ Μεγαλόπολης 4, να είναι βιώσιμες η δε Πτολεμαΐδα 5 να είναι η αιχμή του δόρατος με τον υψηλό βαθμό απόδοσης που έχει.
Επιπλέον της πρότασης αυτής, καλόν θα είναι να διερευνηθεί (γιατί είναι εφικτό) πως μπορεί να μειωθεί το κόστος εξόρυξης λιγνίτη το οποίο συμβάλλει στο αυξημένο μεταβλητό κόστος της λιγνιτικής μεγαβατώρας.
Σε κάθε περίπτωση, το πρόβλημα είναι η απότομη απολιγνιτοποίηση καθόσον, αν τα έργα που εξαγγέλλονται για την δίκαιη μετάβαση, γίνουν ταυτόχρονα σε βάθος 15ετίας που θα γίνεται η προτεινόμενη ομαλή απολιγνιτοποίηση, θα συμβάλλουν πραγματικά στην ομαλή μετάβαση στην νέα εποχή και θα δώσουν τον χρόνο στα εμπλεκόμενα μέρη να προσαρμοσθούν στις νέες συνθήκες.

ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

https://energypress.gr/news/i-antagonistikotita-tis-monadas-ptolemaida-5
https://energypress.gr/news/ligotera-kondylia-gia-tin-prasini-metavasi
https://energypress.gr/news/hr-kolonas-psalidi-1-dis-stoys-poroys-gia-ti…
https://www.dei.gr/el/i-dei/perivallon/oi-perivallontikes-draseis-twn-mo…
https://energypress.gr/news/epanexetasi-apo-tin-kyvernisi-tis-paratasis-…

του Καθ. Νικόλαου Γ. Oρφανουδάκη

(kafeneio-megalopolis)