Ένα Μνημείο στον Λιγνίτη (του Ραφαήλ Μωυσή*)

Η δική μου γενιά, που γεννήθηκε στην Ψωροκώσταινα και ανδρώθηκε σε μια σύγχρονη, σχετικά πλούσια χώρα, έχει από πολλούς χρεωθεί με το ατόπημα ότι για να πετύχει τον δικό της πλουτισμό, υποθήκευσε το μέλλον των επερχόμενων. Αναφέρομαι ειδικά στην «κατηγορία» που είχε σχέση με την χρησιμοποίηση του λιγνίτη για παραγωγή ηλεκτρισμού. Τα πρώτα χρόνια το κατηγορητήριο μιλούσε για γρήγορη «ληστρική» εκμετάλλευση των κοιτασμάτων, χωρίς να επιβαρύνουμε

το κόστος παραγωγής με την αποθεματική του αξία (in situ) έτσι ώστε να επωφεληθούμε εμείς υψηλούς ρυθμούς οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης και να στερήσουμε τις επερχόμενες γενιές από ένα πολύτιμο ενεργειακό αγαθό. Αργότερα το κατηγορητήριο διαφοροποιήθηκε: Κατηγορούμαστε τώρα ότι χρησιμοποιήσαμε τον ρυπογόνο λιγνίτη χωρίς φίλτρα ή άλλα μέσα δέσμευσης των καυσαερίων δημιουργώντας έτσι μια επικίνδυνη για την υγεία των εγγονών και δισέγγονων μας τοπική ατμόσφαιρα. Επί πλέον, συμβάλαμε στη δημιουργία του καταστροφικού για όλη την υφήλιο φαινομένου της κλιματικής αλλαγής.

Ως αυτοδιοριστείς εκπρόσωπος των όσων συνομήλικων έχουμε απομείνει, δικαιούμαι να απολογηθώ χρησιμοποιώντας την τακτική της αντεπίθεσης:

Είναι νομίζω αναμφισβήτητο ότι η γενιά μου βρήκε τη Μεγαλόπολη, την Κοζάνη, την Πτολεμαΐδα, τη Φλώρινα και το Αμύνταιο ως γραφικές ίσως, αλλά πάμφτωχες κωμοπόλεις με κύριο χαρακτηριστικό τους τη…λάσπη. Η Πτολεμαΐδα ειδικά, είχε ακόμη και το τουρκικό αρχικό της όνομα Καϊλάρια, που σημαίνει λάσπες.

Σήμερα είναι όλες κομψές δυτικοευρωπαϊκές πολιτείες, με τα σχολεία τους, τα νοσοκομεία τους, τα μουσεία και τα ξενοδοχεία τους. Ο μέσος όρος ύπαρξης των κατοίκων τους διπλασιάστηκε από τα σαράντα χρόνια ζωής στα πάνω από ογδόντα και το μέσο κατά κεφαλή τους εισόδημα πολλαπλασιάστηκε περίπου επί 80! Έχουν όλες δικά τους θέατρα, πολιτιστικές οργανώσεις, ακόμη και σχολές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Τα αγόρια και οι θυγατέρες τους αφήσανε τις τσάπες και τις βελόνες και ευδοκιμούν ως έμποροι, βιομήχανοι, επιστήμονες, καλλιτέχνες.

Χάρη στη φθηνή λιγνιτική ηλεκτροπαραγωγή είδε φως όλη η Ελλάδα, μεταφορικά και κυριολεκτικά. Έγινε ο εξηλεκτρισμός της κάθε γωνιάς της χώρας, αναπτύχθηκε η βιομηχανία, εκσυγχρονίστηκαν επιχειρήσεις και τα επιτεύγματα αυτά, υποστηρίζω, απαντούν στο αρχικό κατηγορητήριο.

Σχετικά με τη δεύτερη κατηγορία, πρέπει να ομολογήσουμε ότι η μόλυνση της ατμόσφαιρας δημιούργησε δύσκολες συνθήκες για τους κατοίκους των λιγνιτικών περιοχών και πολλοί άνθρωποι έχασαν πρόωρα τη ζωή τους από ασθένειες που, άμεσα ή έμμεσα, συνδέονται με τον μολυσμένο αέρα. Ποιό όμως είναι το τελικό αποτέλεσμα;

Σήμερα η λιγνιτική παραγωγή πνέει τα λοίσθια και τα εγγόνια και τα δισέγγονα στις πρώην λιγνιτικές περιοχές θα αναπνέουν στο μέλλον καθαρό αέρα ενώ ελπίζω ότι, χάρη στο πρόγραμμα «Δίκαιη Μετάβαση στη Μεταλιγνιτική Περίοδο», θα συνεχίσουν να απολαμβάνουν τα αγαθά του υψηλού εισοδήματος.

Η δική μου γενιά, συνεπώς, όχι μόνο δεν υποθήκευσε το μέλλον αλλά αντίθετα, η ίδια ανέπνευσε το μολυσμένο αέρα και επωμίστηκε το κόστος για την ευημερία των επερχομένων.

Καταλήγω λοιπόν με μια τολμηρή πρόταση στην Τοπική Αυτοδιοίκηση: Οι πόλεις που ανέφερα, ίσως οφείλουν να αφιερώσουν στην κεντρική τους πλατεία, ένα μνημείο στον Άγνωστο Λιγνιτοπαραγωγό. Του το χρωστάνε…

*Λίγα λόγια για τον κ. Ραφαήλ Μωυσή

Γεννήθηκε το 1933 στη Θεσσαλονίκη και πέρασε τα μαθητικά του χρόνια στο Κολλέγιο Αθηνών και στο Whittingehame College, στο Brighton της Αγγλίας. Πτυχιούχος μηχανολόγος μηχανικός με First Class Honours από το Πανεπιστήμιο του Manchester, ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο ΜΙΤ, όπου έλαβε τα πτυχία Master of Science και Doctor of Science. Άρχισε την επαγγελματική του σταδιοδρομία ως Έκτακτος Καθηγητής στη Σχολή Μηχανολόγων του ΜΙΤ και επιστρέφοντας στην Ελλάδα, μοίρασε περίπου εξ ίσου την επαγγελματική του απασχόληση ανάμεσα στον ιδιωτικό και στον δημόσιο τομέα της οικονομίας. Κυρίαρχη στον πρώτο ήταν η θέση του ως Προέδρου Διοικητικού Συμβουλίου στην ΑΒ Βασιλόπουλος, ενώ στον δεύτερο οι θέσεις του ως Υποδιοικητή της ΕΤΒΑ, Διοικητή της ΔΕΗ, Προέδρου, διαδοχικά, της ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ, της ΔΕΠΑ και του Συμβουλίου Εθνικής Ενεργειακής Στρατηγικής. Στην κοινωνική του δραστηριότητα περιλαμβάνονται η δημιουργία του Συλλόγου Αποφοίτων του ΜΙΤ στην Ελλάδα και η συμμετοχή του με διάφορα αξιώματα στην Εκτελεστική Επιτροπή του ΣΕΒ, στο Διοικητικό Συμβούλιο του Κολλεγίου Αθηνών, στο ΙΟΒΕ, στο ίδρυμα Τράπεζα Τροφίμων, στη σχολή ALBA, στη σχολή College Year in Athens και στην Επιτροπή Ενέργειας της Ακαδημίας Αθηνών.