Σήμερα η πρώτη συνάντηση ΥΠΕΝ με τεχνικά κλιμάκια: Αγκάθι το σίριαλ με τους λιγνίτες, στο μικροσκόπιο Target Model, πορεία ιδιωτικοποιήσεων και Σχέδιο Δίκαιης Μετάβασης

Το ατελείωτο σίριαλ με το μονοπώλιο της ΔΕΗ στους λιγνίτες, η ορθή λειτουργία των αγορών του Target Model, η πρόοδος των αποκρατικοποιήσεων και η έναρξη υλοποίησης του master plan της απολιγνιτοποίησης σε Δ.Μακεδονία, Μεγαλόπολη, κυριαρχούν στην ενεργειακή ατζέντα της 9ης μεταμνημονιακής αξιολόγησης της χώρας από την Κομισιόν.

Οι πρώτες επαφές μεταξύ υπουργείου Ενέργειας και θεσμών ξεκινούν σήμερα και αφορούν συνάντηση με τα τεχνικά κλιμάκια, ενώ σε μια εβδομάδα, θα ακολουθήσει η συνάντηση με τους επικεφαλής των θεσμών του νέου υπουργού Κώστα Σκρέκα.

Αν και οι προκάτοχοι του είχαν ζήσει πολύ σκληρότερες αξιολογήσεις, ειδικά όταν η ΔΕΗ ήταν επί ξύλου κρεμάμενη, εντούτοις και η τρέχουσα ατζέντα περιλαμβάνει κεφάλαια, ικανά να πυροδοτήσουν ζητήματα, αν δεν αντιμετωπισθούν άμεσα και με την δέουσα προσοχή.

Για παράδειγμα στο μέτωπο του Target Model, έπειτα από ένα προβληματικό ξεκίνημα, ΡΑΕ και ΑΔΜΗΕ πασχίζουν ακόμη να λύσουν τον γρίφο της ορθής λειτουργίας των νέων αγορών. Στις ενεργειακές ιδιωτικοποιήσεις, αυτή για τον ΔΕΔΔΗΕ φαίνεται να προχωρά πολύ καλά και να συγκεντρώνει ισχυρό ενδιαφέρον, όπως έδειξε και η συμμετοχή 19 «παικτών» στο market test του Δεκεμβρίου, ωστόσο στη ΔΕΠΑ Εμπορίας, η δικαστική διαμάχη με την ELFE, εξελίσσεται σε αστάθμητο παράγοντα και δεν αποκλείεται να μεταθέσει τις προσφορές για τον Σεπτέμβριο του 2020. Στο μέτωπο της απολιγνιτοποίησης, το Σχέδιο Δίκαιης Μετάβασης αρχίζει να ξεδιπλώνεται, ωστόσο ουδείς παραγνωρίζει τις δυσκολίες του πρωτόγνωρου αυτού εγχειρήματος, μέσα από την διαχείριση των εκτάσεων που έχουν παραχωρηθεί στην ΔΕΗ, έγκριση από Κομισιόν ειδικών κινήτρων για επενδύσεις, αδειοδοτικά ζητήματα, κ.ό.κ.

Όσο για το σίριαλ με την εφαρμογή της συμφωνίας Ελλάδας-Κομισιόν μετά την καταδίκη της χώρας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, αυτή ακόμη παραμένει στα χαρτιά, καθώς η Αθήνα την έχει συνδέσει με την καταβολή αποζημίωσης στην ΔΕΗ για όσο διάστημα η επιχείρηση θα κρατά ζωντανές τις λιγνιτικές της μονάδες. Το εγχείρημα διασύνδεσης των δύο αυτών κεφαλαίων δείχνει όμως πιο δύσκολο απ’ ότι οι αρχικές εκτιμήσεις.

Αλλού λιγότερο και αλλού περισσότερο, τα παραπάνω κρύβουν δυσκολίες. Εχει επομένως μεγάλη σημασία το στίγμα που θα επιλέξει να δώσει η Κομισιόν σε αυτή την 9η έκθεση μεταμνημονιακής αξιολόγησης για την ελληνική οικονομία, η οποία και θα δημοσιευτεί τον Φεβρουάριο και ενώ το κεφάλαιο «Ενέργεια» θεωρείται ένας από τους σηματωρούς για την προσδοκώμενη ανάπτυξη του 2021.

Ο γρίφος του Target Model

Τα προβλήματα κατά τους δύο πρώτους μήνες εφαρμογής των αγορών του Target Model είναι γνωστά στις Βρυξέλλες. Γνωστή είναι και η αντίθεσή τους σε οποιαδήποτε επιβολή πλαφόν στις τιμές, ένας από τους λόγους για τους οποίους η ΡΑΕ δεν εφάρμοσε την πρότασή της για καθιέρωση ορίων στις χρεώσεις. Το πρόβλημα ωστόσο παραμένει. Σύμφωνα με τις πληροφορίες, η Αρχή εξετάζει μια εναλλακτική πρόταση συγκράτησης των τιμών, η οποία προβλέπει ναι μεν την επιβολή ορίων, τα οποία όμως θα αποτελούν ποσοστό της χονδρεμπορικής τιμής στην Day Ahead Market. Αντί δηλαδή να τεθούν εξαρχής απόλυτα όρια για τις προσφορές στην αγορά, η ιδέα είναι να προσδιοριστεί κυμαινόμενο ανώτατο όριο στις προσφορές ενέργειας εξισορρόπησης, το οποίο θα προκύπτει ως ποσοστό της Τιμής Εκκαθάρισης της προημερήσιας αγοράς (DAM). Η ΡΑΕ φαίνεται να έχει ζητήσει από τον ΑΔΜΗΕ να εξειδικεύσει τις παραμέτρους μιας τέτοιας λύσης, έτσι ώστε να αξιολογηθεί κατά πόσο είναι τεχνικά και ρυθμιστικά αποδεκτή.

Ταυτόχρονα, η Αρχή φαίνεται να έχει εντοπίσει το πρόβλημα στον όγκο των απαιτούμενων εφεδρειών, ο οποίος συνδέεται ευθέως με τις προβλέψεις του ΑΔΜΗΕ για τις ανοδικές και καθοδικές ανάγκες του συστήματος. Ανάγκες που οδηγούν σε αποζημιώσεις των παραγωγών που καλούνται να βάλουν ή να βγάλουν ενέργεια από το σύστημα. Στην λογική αυτή εξετάζει να υιοθετηθεί φόρμουλα που θα παρέχει κίνητρο (και αντίστοιχα, αντικίνητρο) στον ΑΔΜΗΕ για να κάνει όσο το δυνατόν ακριβέστερες προβλέψεις που δεν θα οδηγούν σε μεγάλες αποκλίσεις. Για να συμβεί αυτό πρέπει να τεθεί ένα όριο αποδεκτών αποκλίσεων. Εάν κατά τη διάρκεια της ημέρας αυτές υπερβαίνουν το όριο, τότε το επιπλέον κόστος δεν θα το πληρώνουν οι χρήστες (προμηθευτές) αλλά θα επιβαρύνει τον ίδιο τον ΑΔΜΗΕ. Αλλαγή που εφόσον υιοθετηθεί, θα έρθει να προστεθεί σε εκείνη για τις ειδικές χρεώσεις αποκλίσεων στο σύστημα της Πελοποννήσου, μέχρι να τεθεί σε λειτουργία η γραμμή μεταφοράς των 400 KV.

Το σίριαλ με το antitrust case

Η υπόθεση σέρνεται εδώ και μήνες, ενώ Βρυξέλλες και Αθήνα να έχουν επιδοθεί εσχάτως σε ένα νέο γύρο ανταλλαγής emails. Τα δύο μέρη έχουν καταλήξει από τον περασμένο Οκτώβριο σε μια συμφωνία για το πως θα κλείσει ο παλιός φάκελος του antitrust case, δηλαδή της καταδίκης της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για το μονοπώλιο της ΔΕΗ στο λιγνίτη: Η επιχείρηση θα διαθέτει σε προκαθορισμένη τιμή και επ’ ουδενί κάτω του κόστους, ποσότητα ίσης με το 40% της εκάστοτε παραγόμενης λιγνιτικής  της ενέργειας, με αποδέκτες αποκλειστικά ιδιώτες προμηθευτές. Της συμφωνίας θα ακολουθούσε ένα market test, που θα καταδείκνυε και το ενδιαφέρον της αγοράς – ούτως ή άλλως πολύ χαμηλό, λόγω του κόστους του λιγνίτη. Το market test δεν ξεκίνησε ποτέ. Κι αυτό καθώς ο πρώην υπ. ΠΕΝ Κ.Χατζηδάκης είχε συνδέσει – και σωστά σύμφωνα με μια ανάγνωση– την εφαρμογή της συμφωνίας με το ελληνικό αίτημα για καταβολή αποζημίωσης στην ΔΕΗ για όσο διάστημα αυτή θα κρατά ζωντανές τις λιγνιτικες της μονάδες, παρ’ ότι την ζημιώνουν, δηλαδή για την τριετία 2021-2023. Αν και αρχικά οι Βρυξέλλες δεν έδειξαν να προβάλλουν ενστάσεις, εντούτοις οι αρχικές εκτιμήσεις ότι η εξέταση του ελληνικού αιτήματος, ακριβώς επειδή συνδέεται με την γενικότερη πολιτική απανθρακοποίησης που προωθεί η Κομισιόν, θα περπατήσει με γοργό ρυθμό, δεν έδειξαν να επαληθεύονται. Τα ερωτηματολόγια με τα οποία «βομβαρδίζουν» οι κοινοτικοί το ΥΠΕΝ διαδέχονται το ένα το άλλο. Τις απαντήσεις της ελληνικής πλευράς ακολουθούν νέα mails και παρ’ ότι η Κομισιόν δείχνει να αναγνωρίζει το εύλογο του αιτήματος, η υπόθεση καθυστερεί. Κάποιοι εκτιμούν ότι κακώς συνδέθηκε η συμφωνία για το antitrust case με το αίτημα αποζημίωσης στη ΔΕΗ για τις λιγνιτικές της μονάδες. Η άποψή τους είναι ότι πρώτα έπρεπε να είχε κλείσει το ένα θέμα και μετά να ανοίξει το άλλο. Κατά την προηγούμενη πάντως έκθεση της Κομισιόν, του Νοεμβρίου, η τελευταία καλούσε την Ελλάδα να ανεβάσει ταχύτητες ώστε να μπει μπροστά η συμφωνία για τους λιγνίτες.

Η εξίσωση των ενεργειακών αποκρατικοποιήσεων

Στο μέτωπο του ΔΕΔΔΗΕ, οι ενδείξεις είναι άκρως ενθαρρυντικές, ενώ τίποτα δεν εμποδίζει ολοκλήρωση του διαγωνισμού εντός του έτους. Στις 29 Ιανουαρίου εκπνέει η προθεσμία υποβολής εκδήλωσης ενδιαφέροντος και ο πήχης έχει μπει ψηλά μετά και το προ μηνός market test. Ανάμεσα στους 19 που εξέφρασαν ενδιαφέρον συγκαταλέγονται funds από το «πάνω ράφι» της παγκόσμιας αγοράς, όπως η πασίγνωστη Blackrock, το μεγαλύτερο επενδυτικό fund του πλανήτη με έδρα την Νέα Υόρκη, το οποίο διαχειρίζεται κεφάλαια 7,8 τρισ δολάρια. Στους υποψηφίους που ανταποκρίθηκαν στο market test ξεχωρίζουν επίσης ο αμερικανικός κολοσσός της ΚΚR, με κεφάλαια 220 δισ δολάρια, η Ardian, ένα από τα μεγαλύτερα επενδυτικά funds της Ευρώπης με έδρα το Παρίσι, κ.ό.κ.

Στην περίπτωση της ΔΕΠΑ Εμπορίας το πρόβλημα δεν είναι το ενδιαφέρον. Το αντίθετο, οι ενδιαφερόμενοι είναι πολλοί και ισχυροί. Η ανησυχία συνδέεται με την δικαστική διαμάχη ΔΕΠΑ-  ELFE, η οποία εξελίσσεται σε αστάθμητο παράγοντα για τον διαγωνισμό και δεν αποκλείεται να μεταθέσει τις προσφορές για τον Σεπτέμβριο του 2020. Την μεθεπόμενη Δευτέρα 28 Ιανουαρίου εκδικάζεται η έφεση της ΔΕΠΑ κατά της ELFE που πρωτόδικα είχε δικαιωθεί, περιορίζοντας το ποσό που διεκδικεί στα 60 εκατ ευρώ. Το σενάριο όμως να μετατεθεί η δικάσιμος για τον Σεπτέμβριο, προκειμένου να συμπέσει με την έφεση που είχε ασκήσει και η ELFE κατά της πρωτόδικης δικαστικής απόφασης, θεωρείται αρκετά πιθανό. Σίγουρα όλο αυτό επηρεάζει την αποκρατικοποίηση. Αρμόδιοι παράγοντες δεν αποκλείουν το σενάριο μετάθεσης της ημερομηνίας δεσμευτικών προσφορών για μετά τον Σεπτέμβριο.

Το ενεργειακό πρόγραμμα συμπληρώνουν η ΔΕΠΑ Υποδομών, για την οποία τον Δεκέμβριο το ΤΑΙΠΕΔ προκήρυξε εκδήλωση ενδιαφέροντος για ανεξάρτητο αποτιμητή και η ΛΑΡΚΟ, όπου ο διαγωνισμός έχει παραταθεί μέχρι την 1η Φεβρουαρίου.

Τα πρώτα βήματα του εγχειρήματος απολιγνιτοποίηση

Ο σχεδιασμός περνάει στην επόμενη φάση. Οι στόχοι που έχουν τεθεί μέσω του master plan είναι συγκεκριμένοι και τα χρονοδιαγράμματα σφιχτά. Δεκαέξι εμβληματικές προτάσεις έχουν ήδη ξεχωρίσει μέσα από την ειδική πλατφόρμα, οι οποίες αναμένεται να δημιουργήσουν πάνω από 8.000 άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας. Μια εξ αυτών είναι η κατασκευή του μεγάλου φωτοβολταϊκού πάρκου των ΕΛΠΕ στην Κοζάνη, που ξεκίνησε το 2020, παρά τα εμπόδια της πανδημίας. Βασικά συστατικά του σχεδιασμού είναι η χρηματοδότηση, ύψους 5 δισ. ευρώ, από εθνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους, εκ των οποίων τα 2 δισ. ευρώ είναι «ζεστό» χρήμα, καθώς και σειρά επενδυτικών σχεδίων όχι μόνο στην πράσινη ενέργεια, αλλά και στην έρευνα και καινοτομία, τον βιώσιμο τουρισμό, την έξυπνη γεωργία, τη βιομηχανία και το εμπόριο. Τα ζητήματα όμως είναι πολλά και σύνθετα, όπως η διαχείριση των εκτάσεων που έχουν παραχωρηθεί στην ΔΕΗ, η έγκριση από την Κομισιόν μιας σειράς ειδικών κινήτρων για τις νέες επενδύσεις και πληθώρα αδειοδοτικών ζητημάτων.