Σας καλούμε σήμερα (21/2/2021) μέσα από τα socialmedia μας (Facebook: Πρωτοβουλία Νέων Κοζάνης και Instagram:youth_koz) να μας γράψετε λέξεις ή φράσεις σε τοπικό ιδίωμα που γνωρίζετε

Η Διεθνής Ημέρα Μητρικής γλώσσας θεσπίστηκε από την UNESCO, ως γιορτή, το 1999 και ξεκίνησε να γιορτάζεται από τις 21 Φεβρουαρίου 2000. Αφορμή στάθηκε ένα αιματηρό επεισόδιο, στις 21 Φεβρουαρίου 1952, στο Μπανγκλαντές ανάμεσα σε φοιτητές και την αστυνομία. Οι πρώτοι δεν δέχονταν ως επίσημη τη γλώσσα του Πακιστάν και για να σώσουν τη γλώσσα τους δημιούργησαν το «Γλωσσικό κίνημα». Η Γενική Συνέλευση της UNESCOπρος τιμήν αυτής της ‘μαύρης’ μέρας θέσπισε τη Διεθνή Ημέρα Μητρικής γλώσσας, με σκοπό την προστασία και διατήρηση των γλωσσών του κόσμου, ενώ προώθησε τη σημαντικότητα της πολυγλωσσίας και της πολυπολιτισμικότητας.

Αυτή η Παγκόσμια κινητοποίηση θα μπορούσε να λειτουργήσει ως εφαλτήριογια την ευαισθητοποίησή μας ως προς τη δική μας γλώσσα, την Ελληνική, και στη δική μας περίπτωση για το κοζανίτικο ιδίωμα.Δεν πρόκειται βέβαια για διαφορετική γλώσσα, αλλά για μια ποικιλία της Κοινής Νέας Ελληνικής. Για κάποιο ανεξήγητο λόγο, στις μέρες μας είναι υποτιμημένοαπό τους νέους, οι οποίοι το αποφεύγουν. Χρησιμοποιείται κυρίως από τους μεγαλύτερους με κίνδυνο να εξαφανιστεί. Η επιστήμη που σπουδάζω (γλωσσολογία) μας διδάσκει την ισότητα όλων των γλωσσών και των ποικιλιών τους, καμία δεν είναι υποδεέστερη από κάποια άλλη, αλλά είναι ισάξιες και ισότιμες. Βάζουν το δικό τους λιθαράκι στο γλωσσικό στερέωμα. Έτσι και το κοζανίτικο ιδίωμα δεν είναι καθόλου υποδεέστερο από την Κοινή Νέα Ελληνική, αλλά εφάμιλλό της και περιέχει λέξεις που δε συναντώνται στην Κοινή με δική τους ιστορία και ομορφιά (πχ: αμπράσ’κους, απόμκα, γκαρλίτσα, ζβακιάζου και πολλά άλλα). Αν κι έχουν χαθεί από τη σύγχρονη ζωή (κάτι που είναι θεμιτό και φυσιολογικό, καθώς οι γλώσσες αλλάζουν) κατέχουν ακόμα μια θέση στην καρδιά μας, διότι αποκαλύπτουν πτυχές του πολιτισμού μας και της καταγωγής μας.

Τα όρια του κόσμου μου είναι τα όρια της γλώσσας μου, κατά τον Wittgestein, έναν σημαντικό φιλόσοφο της γλώσσας. Το οποίο σημαίνει ότι μπορούμε να αντιληφθούμε τον κόσμο, όσο μας το επιτρέπει η γλωσσική μας ικανότητα και γνώση. Ο εμπλουτισμός της γλωσσικής μας γνώσης, η γνώση του ιδιώματός μας και της ιστορίας του είναι μια ματιά σε άλλες όψεις της γλώσσας και ένα βήμα για τη γνώση του παρελθόντος. Το παρελθόν είναι η ζωή και οι συνήθειες των παππούδων και των γιαγιάδων μας, που τόσο αγαπάμε κι έχουμε συνδέσει με τα παιδικά μας χρόνια. Επομένως, είναι μια εξαιρετική ευκαιρία να μάθουμε πράγματα για «τη γλώσσα τους και τον κόσμο τους», γεγονός που – σύμφωνα με τον φιλόσοφο – θα κάνει τον κόσμο μεγαλύτερο και καλύτερο, αφού θα τους δώσει χαρά και θα αποδείξουμε έμπρακτα την αγάπη μας!

Το τοπικό μας ιδίωμα κάθε άλλο παρά ασήμαντο είναι. Ανήκει στα Βόρεια ιδιώματα της Ελληνικής για τα οποία έχουν γίνει πολλές σημαντικές έρευνες. Αναγνωρίστηκαν και ορισμένες κανονικότητες (νόμοι) με πιο εμβληματικό το φαινόμενο της κώφωσης / ανύψωσης των άτονων μπροστινών φωνηέντων [e,o] στα αντίστοιχα κλειστά [i,u], δηλαδή η λέξη «παιδί» προφέρεται ως «πιδί» και ο «υπολογιστής» ως «υπουλουγιστής» στα Βόρεια ιδιώματα. Επιπλέον, το γεγονός ότι σε πολλές λέξεις αποκόπτονται τα άτονα φωνήεντα και συναντούμε πολλά σύμφωνα στη σειρά (πχ : σκλί) είναι ιδιαιτερότητα των Βόρειων ιδιωμάτων και δε συνιστά αδυναμία. Αυτά και πολλά άλλα φαινόμενα είναι άξια επιστημονικής έρευνας,αλλά για να μελετηθεί το ιδίωμα πρέπει να υπάρχει, να μιλιέται, κι αυτό γίνεται όχι μόνο όταν υπάρχουν ομιλητές, αλλά και όταν θέλουν να μιλήσουν σε αυτό!

Η Πρωτοβουλία Νέων Κοζάνης δε θα μπορούσε να μείνει αμέτοχη σε μία τόσο σημαντική γιορτή. Η διατήρηση της παράδοσης προϋποθέτει και διατήρηση του ιδιώματός μας! Σας καλούμε, λοιπόν, όλους και όλες σήμερα (21/2/2021) μέσα από τα socialmediaμας (Facebook: Πρωτοβουλία Νέων Κοζάνης καιInstagram:youth_koz) να μας γράψετε λέξεις ή φράσεις σε τοπικό ιδίωμα που γνωρίζετε, σας έκαναν εντύπωση ή ακούσατε από μεγαλύτερους και να τιμήσουμε όλοι μαζί μια τόσο σημαντική μέρα όπως η σημερινή!

Σοφία Σωτηροπούλου

Μέλος Πρωτοβουλίας Νέων Κοζάνης