– Στην Τρανταφλλιά να πας, να σε ρίξει ένα δέμα.
-Πήγε στην Τρανταφλλιά και του έβαλε το χέρι.
-Μόνο η Τρανταφλλιά θα σου βάλει το πόδι, που λάγκαξες (στραμπούληξες) προχθές.
Αυτές τις κουβέντες και άλλες παρόμοιες, πολύ συχνά, μικρό παιδί, άκουγα να λέγονται κοντά στο 1960 με 1965.
Τριανταφυλλιά βέβαια την έλεγαν την γυναίκα αλλά οι χωριανοί, που στην τοπική λαλιά του χωριού ήταν μανούλες στην συγκοπή των λέξεων, της είχαν αφαιρέσει απ’ το όνομά της όχι ένα, μα δύο φωνήεντα .Ένα γιώτα και ένα ύψιλον. Το λειψό όνομά της καθόλου δεν εμπόδιζε την Τριανταφυλλιά να βάζει ολόκληρα πράγματα στην θέση τους, που ’χαν ξεφύγει απ’ την θέση τους και όχι μόνο αυτό. Η γιαγιά Τριανταφυλλιά ήταν κάτι σαν γιατρός ορθοπεδικός του χωριού, να πούμε.
Γιατί γιατρός στο Λιβαδερό τα χρόνια εκείνα ήταν σπάνιο είδος. Με το «μακαρόνι» συνήθως τον βλέπαμε. Θυμάμαι, βέβαια κάποιον που ερχόταν κάπου-κάπου. Μάλλον παθολόγος πρέπει να ήταν. Και ίσως το όνομα του Ζήνων να ήταν. Ερχόταν μια συγκεκριμένη μέρα της βδομάδας. Εξέταζε στο πάνω παλιό σπίτι του γείτονά μας, του Παπαστέργιου του Θανάση (του Κουρνουτουνάτσιου) και την ίδια μέρα την «έκανε», έφευγε. Αυτό ήταν πράγματι πολυτέλεια για το χωριό και ταυτόχρονα μια ηρωική πράξη του Ζήνωνα. Γιατί χωριό χωρίς δρόμους, με λάσπες μέχρι κει πάνω, με πολλά χιόνια, ποιος γιατρός, θα ήταν τρελός και παλληκάρι, θα ήταν φτωχός και βασιλιάς, όπως λέει και ο Κώστας Χατζής στο τραγούδι του, για να’ρθει στο χωριό;
Αλλά ας συνεχίσουμε την πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία της Τριανταφυλλιάς. Η Τριανταφυλλιά λοιπόν λεγόταν Καρανίκου, ήταν το γένος Δισερή και αδελφή του Βασίλη Δισερή, που είχε κάνει για αρκετά χρόνια πρόεδρος του χωριού. Έξι παιδιά έκανε η Τριανταφυλλιά. Την Ρίνα, τον Κώστα, την Μαρία, τον Βασίλη, τον Ηλία και την Βαγγιλή (Ευαγγελία).
Όποιος είχε την ατυχία το χέρι του να βγάλει, όποιος στραμπούληξε το πόδι του, όποιος γλίστρησε στα χιόνια κι έσπασε το κόκκαλο, όποιος του είχε πιασθεί η πλάτη, στην Τριανταφυλλιά έτρεχε πάντα.
Οι «ιατρικές» υπηρεσίες της Τριανταφυλλιάς πολλές. Στραμπουληγμένα πόδια και βγαλμένα χέρια τα έβαζε στην θέση τους. Δραγκουμένη (πιασμένη) πλάτη την έφερνε στα ίσια της. Και όταν τα πράγματα δυσκόλευαν με σπασίματα και τέτοια, η γιαγιά Τριανταφυλλιά είχε τον τρόπο της, για να συγκολλήσει τα σπασμένα. Εφόδιο πάντα η παρατηρητικότητά της μα και το εφευρετικό και χρήσιμο στα χέρια της δέμα. Φυσικά δεν μιλάμε για δέμα ταχυδρομείου, μα ούτε και για δέμα της Πρόνοιας, που μοίραζε την εποχή εκείνη σε άπορους η Υπηρεσία αυτή. Μιλάμε για την μοναδική εφεύρεση της Τριανταφυλλιάς. Το «γύψο» της , τον δικό της γύψο .
Τι ήταν λοιπόν το δέμα της Τριανταφυλλιάς; Πως το έφτιαχνε, πως το έριχνε και πως το χαλούσε η …ορθοπεδικός εκείνης της εποχής; Να η απλή συνταγή της.
Έτριβε πράσινο σαπούνι. Το ανακάτευε με ασπράδι αυγού και μέσα σ’ αυτό το μείγμα έριχνε γίδινο μαλλί (γδόμαλου). Και ξανά ανακάτεμα. Όλο αυτό το παχύρευστο υλικό η Τριανταφυλλιά στην συνέχεια το έστρωνε περιμετρικά στο σπασμένο χέρι ή πόδι με μαεστρία. Μετά με μια εφημερίδα το τύλιγε με δεξιοτεχνία, που μόνο εκείνη ήξερε. Το δέμα έμενε στο σώμα του άτυχου και παθόντος 15 έως 20 μέρες περίπου. Μετά το αφαιρούσε κόβοντάς το με ψαλίδι. Αυτό κρατούσε το σπασμένο κόκκαλο, στην σωστή θέση , όλο τον καιρό, όπως κάνει ο σημερινός γύψος. Τα αποτελέσματα απ’ το δέμα ήταν όντως εντυπωσιακά. Οι ασθενείς της Τριανταφυλλιάς είχαν να λένε για την …γιατρέσα τους.
Λέγεται μάλιστα και τούτο για την αξιοσύνη της γιαγιάς Τριανταφυλλιάς. Κάποτε Γερμανοί γιατροί είδαν την ακτινογραφία ενός μετανάστη συγχωριανού μας και δεν πίστευαν στα ματάκια τους. Ο τρόπος με τον οποίο η Τριανταφυλλιά του είχε συγκολλήσει παλιά το σπασμένο χέρι του ήταν άριστος. Όταν δε αυτός τους πληροφόρησε για την …ορθοπεδικό του χωριού οι γιατροί έπαθαν, κατά το κοινώς λεγόμενο.
Η γιαγιά Τριανταφυλλιά, που μόνο άνθη και φύλλα είχε στην ψυχή της, για 30 ολόκληρα χρόνια, από το 1940 ως το 1970 περίπου, αυτό το καθήκον και λειτούργημα αγόγγυστα εκτελούσε. Νύχτα και μέρα. Καθημερνή και σχόλη. Ανακούφιζε και γιάτρευε τους χωριανούς της από τους αβάστακτους πόνους. Με μοναδικά όπλα τα θαυματουργά της χέρια και το εφευρετικό της δέμα. Ναι το δέμα με τ’ αυγό, το σαπούνι και το ντόπιο μαλλί. Εύγε γιαγιά Τριανταφυλλιά.
Κ. Φαρμάκης
Ξάνθη
Σε ευχαριστούμε πολύ για άλλη μία υπέροχη ιστορία.