200 χρόνια Ελλάδα ! (του Χαρίτωνα Καρανάσιου)

Σήμερα γιορτάζουμε τα γενέθλια του σύγχρονου ελληνικού κράτους. Μεγάλη μέρα και μεγάλη γιορτή. Κάποια στοιχεία όμως, απλά αλλά βασικά, παραμένουν λιγότερο γνωστά στους περισσότερους, γι’ αυτό και η 200ή επέτειος της Ελληνικής Επανάστασης είναι ευκαιρία να τα θυμηθούμε επιγραμματικά.

Για την Επανάσταση πρέπει να γνωρίζουμε ότι η Ελλάδα είναι το πρώτο κράτος που ιδρύθηκε στα Βαλκάνια, και μάλιστα το πρώτο κράτος που ιδρύθηκε στην Ευρώπη μετά από Επανάσταση. Σημειωτέον, η Ελλάδα ίδρυσε το κράτος της πριν από Γερμανία, Ιταλία και άλλες χώρες. Επειδή κάποιοι υποστηρίζουν ότι μας ελευθέρωσαν οι «ξένοι», πρέπει να τονίζουμε ότι η Επανάσταση και η Απελευθέρωση έγινε από τους ίδιους τους Έλληνες. Ένα παραπλήσιο παράδειγμα αποτελεί και ο Αμερικανικός Αγώνας Ανεξαρτησίας από την Αγγλία το 1776. Οι Αμερικανοί βοηθήθηκαν από Γάλλους, Ισπανούς και Ολλανδούς, αλλά δεν λέμε ότι τους απελευθέρωσαν οι ξένοι. Μπορεί οι Μεγάλες Δυνάμεις, Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία, να συνέδραμαν στο τέλος τους Έλληνες, αλλά αυτό έγινε λόγω της θυσίας των Ελλήνων. Οι Έλληνες απέδειξαν ότι είναι αποφασισμένοι για τον Απελευθερωτικό Αγώνα και έδιναν τα πάντα, και τη ζωή τους, και θα έφθαναν μέχρι τέλους.

Με τη στάση τους αυτή ανέτρεψαν την πολιτική των Μεγάλων Δυνάμεων (της Ιεράς Συμμαχίας), οι οποίες στα πρώτα χρόνια ήσαν εχθρικοί προς την Επανάσταση, ενώ σχεδίαζαν να την καταστείλουν και στρατιωτικά. Το να αναγκάσεις όλες τις Μεγάλες Δυνάμεις να αλλάξουν την πολιτική τους, και από εχθροί να γίνουν φίλοι, αλλά και να αντιμετωπίσεις μια μεγάλη Αυτοκρατορία, όπως η Οθωμανική, να πολεμήσεις δηλαδή έναν οργανωμένο και πολυπληθή στρατό, με έναν στρατό ανοργάνωτων Ατάκτων και χωρίς πολεμική εμπειρία, χωρίς τροφοδοσία και με πενιχρά οικονομικά μέσα, ήταν έξω από κάθε λογική.

Προς την αλλαγή της πολιτικής των Μεγάλων Δυνάμεων συνέβαλε τα μέγιστα και το κίνημα του Φιλελληνισμού που εξαπλώθηκε στην Ευρώπη. Η Ελληνική Επανάσταση ήταν συνεχώς στην επικαιρότητα στην Ευρώπη κατά τη δεκαετία 1821-1831. Η Επανάσταση του ’21 δεν ήταν απλώς ένα ευρωπαϊκό γεγονός, που επηρέασε δηλαδή την εξέλιξη της Ευρώπης, αλλά ήταν παγκόσμιας σημασίας. Ενδεικτικά, η πρώτη χώρα που αναγνώρισε το ελληνικό κράτος ήταν η Αϊτή, μέσω του προέδρου της Jean Pierre Boyer, στις 15 Ιαν. 1822, όσο και αν ακούγεται περίεργο.

Την οργάνωση της Επανάστασης ανέλαβε η Φιλική Εταιρεία, που ιδρύθηκε το 1814. Το αρχικό σχέδιο προέβλεπε έναρξη της Επανάστασης στη Κπολη και τη δολοφονία του σουλτάνου, αλλά εγκαταλείφθηκε ως ριψοκίνδυνο. Στη συνέχεια, την πρωτοβουλία για την έναρξη της Επανάστασης ανέλαβαν οι κοτσαμπάσηδες της Πελοποννήσου και οι καπετάνιοι Ύδρας και Σπετσών. Πολλοί πλούσιοι προεστοί έδωσαν όλη την περιουσία τους, ακόμη και τη ζωή τους στον Αγώνα. Προφανώς, οι βασικοί πρωτεργάτες του Αγώνα ήταν οι απλοί χωρικοί, αγρότες, κτηνοτρόφοι, τεχνίτες και εργάτες. Στον Αγώνα συμμετείχαν και επίσκοποι και κληρικοί, ενώ το Πατριαρχείο δεν μπορούσε να υποστηρίξει επίσημα την Επανάσταση, καθώς φοβόταν αντίποινα στους χριστιανούς, τα οποία και έγιναν, τόσο στην Κπολη, όσο και σε άλλες πόλεις, με αποκορύφωμα τον απαγχονισμό του Πατριάρχη.

Μελανό στοιχείο της Επανάστασης είναι ο Εμφύλιος μεταξύ των Ελλήνων στα πρώτα χρόνια του Αγώνα, που οφείλεται στους Τοπικισμούς και τις Προσωπικές φιλοδοξίες Αγωνιστών και πολιτικών. Η Επανάσταση ήταν βέβαια εθνική, αλλά στη συνέχεια είχε και περιεχόμενο κοινωνικό, καθώς μετά την απελευθέρωση έπεται η οργάνωση κράτους Δικαίου. Τέλος, για να αναγνωρισθεί μια χώρα ως ανεξάρτητη την εποχή αυτή, έπρεπε να έχει βασιλιά από κάποιον ευρωπαϊκό βασιλικό οίκο. Αναγκαστικά λοιπόν η Ελλάδα δέχθηκε ως βασιλιά τον Βαυαρό Όθωνα, ο οποίος ανέστειλε τα Συντάγματα, που είχαν ψηφισθεί στις τρεις Εθνοσυνελεύσεις, ενώ η πολιτική της Ελλάδος εξαρτώνταν σε μεγάλο βαθμό από τις ισορροπίες μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων.

Ερώτημα προκλητικό: Άργησε η Επανάσταση; Αυτό είναι σχετικό. Το πόσο γρήγορα ή αργά έγινε εξαρτάτο από τις συνθήκες και από τους ίδιους τους Έλληνες. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι το Βυζάντιο είχε αρχίσει να διαλύεται πολύ πριν από την οθωμανική κατάκτηση, ενώ η επόμενη μέρα για τον Ελληνισμό έπρεπε να ξεκινήσει από το μηδέν. Επίσης, η Επανάσταση δεν ήταν αυτονόητη, ούτε βέβαια η έκβασή της. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, ενώ η Δύση εισερχόταν στην Αναγέννηση, ο ελληνικός κόσμος υποδουλώθηκε σε έναν ασιατικό και μουσουλμανικό λαό, ξένο δηλαδή ως προς τον ελληνικό και χριστιανικό πολιτισμό. Ο λαός στοιχήθηκε στο Πατριαρχείο, που ανέλαβε εθναρχικό ρόλο, δηλαδή πολιτικό και πνευματικό, ενώ οι δύο πυλώνες του Ελληνισμού ήταν η γλώσσα και η Ορθοδοξία, αλλά βέβαια και η ανάμνηση του Βυζαντίου.

Για να φθάσουμε στην Επανάσταση χρειαζόταν πολύς δρόμος, κοινωνικά, οικονομικά, πολιτιστικά, όπως το εκφράζει και το σύνθημα «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία». Δηλαδή, η οικονομική ανάπτυξη έδωσε ώθηση στην παιδεία και την αυτοσυνείδηση των Ελλήνων, ώστε να πάρουν τα όπλα και να αποκτήσουν την Ελευθερία. Αρχικά λοιπόν, οι έλληνες έμποροι και γενικά οι απόδημοι στη Διασπορά, απέκτησαν οικονομικές δυνατότητες, πνεύμα εξωστρέφειας και προόδου, επηρεάστηκαν από ιδέες φιλελευθερισμού και κοινωνικής οργάνωσης, ώστε να προχωρήσουν σε αυτοδιαχείριση και συλλογική οργάνωση στις παροικίες και να προωθήσουν τις ίδιες ιδέες και στον ελληνικό χώρο. Επίσης, έμποροι ευεργέτες πρωτοστάτησαν στην ίδρυση σχολείων, από κοινού με τις κοινότητες και την εκκλησία.

Έμποροι, προύχοντες, εκκλησία και λαός, κατανοούσαν την αξία της Παιδείας, την ανάγκη φωτισμού του Γένους. Η Παιδεία ωθεί την προσωπική και συλλογική αυτοσυνείδηση και αυτοπεποίθηση, οδηγεί σε αμφισβήτηση κάθε εξουσιαστικής αυθεντίας. Στην περίπτωση του Γένους, η Παιδεία συνέδεσε τους Νεοέλληνες με το ιστορικό παρελθόν τους, ώστε να δημιουργηθεί βαθμηδόν μια νέα εθνική ταυτότητα και, στη συνέχεια, το Γένος να διεκδικήσει την εθνική αυτοδιάθεση και να προχωρήσει στην οργάνωση κράτους. Αυτό βέβαια απαιτούσε θυσίες, από όλους, αγωνιστές, κοτσαμπάσηδες, καπεταναίους, απλό λαό, ενώ ο τύραννος απάντησε με αντίποινα: Σφαγές χριστιανών έγιναν σε Κπολη, Χίο, Ψαρά, Κυδωνίες Θεσσαλονίκη και σε άλλα μέρη. Η ελευθερία από μόνη της δεν αρκεί. Χρειάζεται διαχείριση. Έτσι, την οργάνωση της Επανάστασης ανέλαβε πολιτικά ή Φιλική Εταιρεία, ενώ, στη συνέχεια, διάφορα πολιτικά πρόσωπα, τα οποία συμμετείχαν στις τρεις Εθνοσυνελεύσεις, πρωτοστάτησαν στην πολιτική οργάνωση του νέου κράτους.

Η πορεία του ελληνικού κράτους μας κατά τα 200 χρόνια δεν ήταν ρόδινη. Παρά ταύτα, αυτό που κρατάμε σήμερα είναι η τιτάνια και αιματηρή προσπάθεια ενός λαού για την ελευθερία. Δικό μας χρέος (λέξη που την ξεχάσαμε) είναι να εργαστούμε με συλλογικότητα και εξωστρέφεια για προάσπιση της εθνικής ασφάλειας, για κοινωνική δικαιοσύνη και συνοχή, για καλύτερη ποιότητα ζωής, για καλλιέργεια της Παιδείας, χωρίς να ξεχνάμε την ιστορική μας πορεία.

Χρόνια πολλά σε όλους και η Παναγία να σκέπει την Ελλάδα.