Βασικές πληροφορίες για τον τρόπο που ένα παιδί θρηνεί τον θάνατο του αγαπημένου του προσώπου
Υπάρχει ακόμη η αντίληψη ότι τα παιδιά δεν αντιλαμβάνονται ακριβώς την έννοια του θανάτου με αποτέλεσμα να μην μπορούν να θρηνήσουν. Πρόκειται για μια άποψη που δεν ισχύει στην πραγματικότητα καθώς τα παιδιά ανάλογα με το γνωστικό επίπεδο αλλά και με την ηλικία τους αντιλαμβάνονται τον θάνατο και είναι σε θέση να θρηνήσουν. Πολλοί άνθρωποι ακόμη και σήμερα πιστεύουν ότι ένα μικρό παιδί δεν μπορεί να καταλάβει τι ακριβώς σημαίνει όταν λέμε ότι κάποιος πέθανε. Με αποτέλεσμα να μην δίνονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στη συνέχεια να παραγκωνίζεται η ανάγκη του παιδιού να επεξεργαστεί την απώλεια και να θρηνήσει το αγαπημένο του πρόσωπο.
Όλα τα παιδιά θρηνούν. Ακόμη και αυτά που θεωρούμε πολύ μικρά. Ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ζωή του παιδιού και τον τρόπο που βλέπει τον κόσμο. Ωστόσο, αυτό που πρέπει να θυμόμαστε πάντα είναι ότι τα παιδιά θρηνούν με έναν δικό τους, διαφορετικό και μοναδικό τρόπο σε σχέση με τους ενήλικες.
Πως θρηνεί ένα παιδί;
Τα παιδιά θρηνούν με έναν διαφορετικό τρόπο από αυτών των ενηλίκων. Ίσως και γι’αυτό οι ενήλικες πολλές φορές δυσκολεύονται να το αντιληφθούν και συχνά μπορεί να αγνοήσουν τις ανάγκες του παιδιού. Παρακάτω, λοιπόν, θα βρεις μερικές βασικές πληροφορίες σχετικά με το πώς ένα παιδί θρηνεί:
Ο θρήνος των παιδιών αποτελεί μια διεργασία μακροχρόνια
Η διεργασία του θρήνου δεν έχει προκαθορισμένα χρονικά όρια. Αντιθέτως, έρχεται και φεύγει καθώς το παιδί μεγαλώνει, αναπτύσεται και εξελίσσεται. Η νοητική του κατάσταση, η συναισθηματική ανάπτυξη, η προσωπικότητα και το περιβάλλον του παιδιού παίζουν καθοριστικό ρόλο, καθώς μπορούν να επαναφέρουν στην επιφάνεια το θρήνο. Δεν υπάρχει συγκεκριμένος χρόνος που δίνεται προκειμένου το παιδί να επεξεργαστεί την απώλεια. Το κάθε παιδί χρειάζεται το δικό του χρόνο. Μπορεί να χρειάζεται περισσότερος χρόνος σε κάποιες περιπτώσεις, ενώ σε κάποιες άλλες λιγότερος. Πρόκειται, ωστόσο, για μια διαδικασία που το παιδί μπαινοβγαίνει στο θρήνο.
Ο θρήνος των παιδιών εκδηλώνεται μέσα από το παιχνίδι και τα έργα τους
Τα παιδιά δεν συνηθίσουν να εκφράζουν τον θρήνο του μέσα από το λόγο. Άλλωστε η ικανότητα του λόγου τους μπορεί να μην έχει αναπτυχθεί πλήρως. Επομένως να δυσκολεύονται να τον εκφράσουν λεκτικά. Το παιχνίδι τους, οι ζωγραφιές τους, η συμπεριφορά τους μπορούν να αποτελούν τα μέσα που ένα παιδί μπορεί να χρησιμοποιήσει προκειμένου να εξωτερικεύσει τα συναισθήματα του και να επεξεργαστεί την απώλεια. Μπορεί να παρατηρήσουμε αλλαγή στη συμπεριφορά, στις συνήθειες της καθημερινότητας όπως φαγητό ή ύπνος. Επίσης, την περίοδο μετά την απώλεια, οι ζωγραφιές του παιδιού μπορεί να είναι διαφορετικές, να εμπεριέχουν τον θάνατο όπως και το παιχνίδι του με κούκλες ή άλλα αντικείμενα.
Τα παιδιά αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην αναζήτηση στήριξης
Ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου επηρεάζει όλη την οικογένεια. Οι ενήλικες έχουν να αντιμετωπίσουν τόσο τον δικό τους πόνο όσο και του παιδιού. Συχνά, οι ίδιοι είναι αρκετά επηρεασμένοι από την απώλεια που δεν έχουν τόσο χρόνο να ανταποκριθούν ΚΑΙ στις ανάγκες του παιδιού. Το παιδί βλέποντας ότι ο ενήλικος έχει να διαχειριστεί πολλά, δεν θέλει να τον επιβαρύνει περισσότερο με αποτέλεσμα να δυσκολεύεται να αναζητήσει στήριξη. Επιπλέον, το παιδί συνήθως πιστεύει ότι δεν μπορεί να απευθυνθεί στους συνομιλήκους του εξαιτίας του φόβου απομόνωσης και στίγματος (νιώθει ότι είναι διαφορετικό από τους υπόλοιπους συνομιλήκους).
Το κάθε παιδί θρηνεί με τον δικό του μοναδικό τρόπο
Κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και αντιλαμβάνεται την κάθε κατάσταση με έναν τελείως διαφορετικό και ιδιαίτερο τρόπο. Έτσι και τα παιδιά επεξεργάζονται την απώλεια με βάση τις ικανότητές του αλλά και διαθέσιμα αποθέματά. Στη διεργασία του θρήνου δεν υπάρχει σωστός και λάθος τρόπος. Δεν επικρίνουμε το παιδί για τον τρόπο που θρηνεί επειδή μπορεί να μην ταιριάζει με το δικό μας. Ίσα ίσα το ενθαρρύνουμε να θρηνήσει και να βρει το δικό του τρόπο με τον οποίο θα μπορεί να ενσωματώσει την απώλεια στη ζωή του και να ζει με αυτή στο υπόλοιπο της ζωής του.
Τα παιδιά θρηνούν σε δόσεις
Για ένα παιδί η βίωση έντονων συναισθημάτων για μεγάλο χρονικό διάστημα δεν είναι εύκολη. Ένα παιδί δεν μπορεί να αντέξει έντονα συναισθήματα και σκέψεις για μεγάλες χρονικές περιόδους. Έτσι, επιλέγουν να θρηνούν ανά διαστήματα. Μπορεί να δούμε τη μια στιγμή το παιδί να είναι βυθισμένο στη θλίψη και την άλλη στιγμή να θέλει να παίξει και να γελάει. Αυτός είναι ο δικός τους τρόπος να επεξεργαστούν την απώλεια. Σε καμία περίπτωση κάτι τέτοιο δεν σημαίνει ότι δεν τους ενδιαφέρει η απώλεια ή ότι την έχουν ξεπεράσει.
« Ο θρήνος είναι το σύνολο των προσωπικών αντιδράσεων στο θάνατο του αγαπημένου προσώπου»
Πως εκδηλώνει ένα παιδί το θρήνο του;
Ένα παιδί που έχει να αντιμετωπίσει την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου μπορεί να εκδηλώσει το θρήνο του μέσα από διάφορες αντιδράσεις και συμπεριφορές. Ενδεικτικά μερικές είναι:
- Συνεχής αναζήτηση προσώπου που έχει πεθάνει
- Αλλάγες στη συμπεριφορά του (αυξημένη απομόνωση, εσωστρέφεια, επιθετική συμπεριφορά, χαμηλή σχολική επίδοση κ.α.)
- Ενοχές
- Σωματικά συμπτώματα (πονοκέφαλος, πόνος στη κοιλιά, αλλεργίες κ.α.)
- Ανακούφιση από το άγχος
- Εμφάνιση συμπεριφορών προηγούμενων αναπτυξιακών σταδίων (ενούρηση, πιπίλα κ.α.)
- Έντονη θλίψη
- Φοβίες (φόβος για σκοτάδι, αποχωρισμού)
- Αλλάγες στο φαγητό και στον ύπνο
- Κλάμα ή θυμός
Πότε θα πρέπει να ανησυχήσω και να αναζητήσω βοήθεια από κάποιον ειδικό;
Ο θρήνος αποτελεί μια φυσιολογική διεργασία, ωστόσο, αν παρατηρήσετε κάποιες από τις παρακάτω αντιδράσεις καλό θα ήταν να αναζητήσετε τη βοήθεια κάποιου ειδικού στο θέμα του πένθους:
- Συνεχής στο χρόνο χαμηλή σχολική επίδοση ή επικοινωνιακά προβλήματα με τη σχολική κοινότητα
- Συνεχείς στο χρόνο δυσκολίες στο φαγητό και στον ύπνο
- Παρατεταμένα σωματικά συμπτώματα
- Αυτοκαταστροφική συμπεριφορά (ριψοκίνδυνες συμπεριφορές, ναρκωτικά, ουσίες)
- Αυτοκτονικός ιδεασμός
- Διαρκείς αυτοκατηγορίες για τον θάνατο του αγαπημένου προσώπου
- Αποχή από το παιχνίδι και τις δραστηριότητες για μεγάλο χρονικό διάστημα
- Πλήρης ταύτιση με το άτομο που πέθανε
«Ο θρήνος εκδηλώνεται μέσα από το σώμα, τη σκέψη, τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του παιδιού»
Σε ευχαριστώ πολύ που διάβασες το άρθρο μου… δεν το θεωρώ καθόλου αυτονόητο!
Πηνελόπη Μελίδου
MSc Ψυχολόγος Υγείας
Κέντρο Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης παιδιών, εφήβων και ενηλίκων
Βας. Σοφίας 30, Πτολεμαίδα
2463400494
