Το φαινόμενο Κοζάνη (Kozani effect) (γράφει ο Στέλιος Α. Μήλιος)

Ανησυχώ μήπως κάποια στιγμή η πόλη μας βρεθεί αντιμέτωπη με μία κρίση όπως του Bilbao.

Τι είναι το φαινόμενο Bilbao ( Bilbao effect);

Κατά την διάρκεια της δεκαετίας μεταξύ 80’ και 90’ η πόλη ήρθε αντιμέτωπη με ένα εξαιρετικά υψηλό ποσοστό ανεργίας, έως και 25 τοις εκατό. Οι παραδοσιακές βιομηχανίες είχαν καταστραφεί, και το πολυσύχναστο λιμάνι στο κέντρο της πόλης μαστιζόταν από σοβαρή κυκλοφοριακή συμφόρηση. Η βία, η αστική υποβάθμιση, η ρύπανση και η φτώχια, χαρακτήριζαν το Bilbao.

Το 1991, η βασκική κυβέρνηση πρότεινε στο Ίδρυμα Solomon R. Guggenheim να χρηματοδοτήσει ένα μουσείο Γκουγκενχάιμ στην περιοχή του λιμανιού του Μπιλμπάο με σκοπό να γίνει η κύρια πηγή εισοδήματος της περιοχής.  Η κυβέρνηση των Βάσκων συμφώνησε να καλύψει το κόστος κατασκευής ύψους 100 εκατομμυρίων δολαρίων, να καταβάλει ένα αντίτιμο 20 εκατομμυρίων δολαρίων στο Ίδρυμα  και να επιχορηγήσει με 12 εκατομμύρια δολάρια τον ετήσιο προϋπολογισμό του μουσείου.

Το μουσείο ήταν ο καταλύτης για την αλλαγή. Μια περιοχή της πόλης που πριν ήταν βιομηχανική και συναφής με το λιμάνι μετατράπηκε σε περιοχή του μέλλοντος.  Η τουριστική ανάπτυξη έφερε πάνω από ένα εκατομμύριο επισκέπτες το χρόνο, σε μια πόλη με ένα εκατομμύριο κατοίκους σε όλη την γύρω περιοχή. Το μουσείο με μια λέξη είναι για την πόλη το μεγαλύτερο έσοδο. Το Μουσείο λοιπόν δεν γεννήθηκε από πλεόνασμα χρημάτων σε μια περίοδο ευμάρειας, αλλά ως σχέδιο μεταμόρφωσης σε μια περιοχή που αντιμετώπιζε τεράστια πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα. Σήμερα, η κατάσταση είναι διαφορετική. Σήμερα συντηρεί περισσότερες από 3.500 θέσεις εργασίας, είναι περίπου κατά το 70% αυτοχρηματοδοτούμενο και αποδίδει περισσότερα από 25.000.000 σε φόρους προς τις τοπικές αρχές, αποτελεί ένα φαινόμενο.

Το παραπάνω φαινόμενο ονομάζεται  δημιουργική-πολιτιστική βιομηχανία. Πιο αναλυτικά πρόκειται για βιομηχανίες που διανέμουν πολιτιστικά αγαθά ή υπηρεσίες και λειτουργούν ως μοχλός ανάπτυξης, συμβάλλοντας στην κοινωνικό- οικονομική ζωή μιας πόλης. Μερικά χαρακτηριστικά είναι τα εξής:

• Δημιουργία θέσεων εργασίας
• Βελτίωση βιοτικού επιπέδου
• Εκμάθηση της αξίας του πολιτισμού
• Προσέλκυση επενδύσεων
• Δημιουργία τοπικής πολιτιστικής ταυτότητας

Οι βιομηχανίες του πολιτισμού χαρακτηρίζονται από υψηλό επίπεδο καινοτομίας και δημιουργικότητας στην αγορά, όπου τα περισσότερα αγαθά και οι υπηρεσίες δεν είναι δυνατό να υποκατασταθούν. Οι πολιτιστικές βιομηχανίες είναι ο τομέας της οικονομίας με τον υψηλότερο συντελεστή απασχόλησης. Παράγουν ένα μεγάλο αριθμό θέσεων εργασίας, σε μια εποχή υπαναχώρησης της παγκόσμιας οικονομίας. Ο τομέας αυτός σήμερα είναι ο πιο δυναμικά αναπτυσσόμενος κλάδος της παγκόσμιας οικονομίας. Δημιουργεί ισχυρά οικονομικά κίνητρα λόγω του υψηλού επιπέδου του τελικού προϊόντος. Έτσι, αυτό απαιτεί εργατικό δυναμικό υψηλής ειδίκευσης και οι επαγγελματίες των συγκεκριμένων ειδικοτήτων δημιουργούν συνθήκες ανάπτυξης της κοινωνίας και εκπαιδεύονται και οι ίδιοι με υψηλό πνευματικό δυναμικό .

Μια πλήρης μελέτη για την πολιτιστική – δημιουργική βιομηχανία στην Ελλάδα, έρχεται να τονίσει τις περιφερειακές ανισότητες στην πολιτιστική και δημιουργική παραγωγή. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η Περιφέρεια Αττικής παράγει το 75,5% της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (ΑΠΑ) των Κλάδων Πολιτισμού και Δημιουργικότητας. Οι υπόλοιπες 12 Περιφέρειες μοιράζονται το 14,3% της ΑΠΑ, 27% των εργαζομένων και 29,1% των επιχειρήσεων.  Η Δυτική Μακεδονία λαμβάνει την προτελευταία θέση.

Αυτό σίγουρα πρέπει να αλλάξει. Η πόλη μας πρέπει να επενδύσει στην πολιτιστική βιομηχανία. Με την αξιοποίηση της νέας τεχνολογίας και των εφαρμογών της, η επένδυση στο χώρο του πολιτισμού και της δημιουργίας δεν απαιτεί ιδιαιτέρως μεγάλα χρηματικά κεφάλαια. Απαιτεί περισσότερο ευστροφία, φαντασία, δημιουργική αντίληψη, ποιότητα έκφρασης, εξωστρέφεια, δεξιοτεχνία, ικανοποιητικό βαθμό προσαρμοστικότητας στις μεταβαλλόμενες συνθήκες, συνεχή εκπαίδευση και ενημέρωση.

Ο σχεδιασμός πρέπει να ξεκινήσει άμεσα, διότι τα γεγονότα που θα ακολουθήσουν με  την αποδυνάμωση της βαριάς βιομηχανίας της πόλης μας  -τη ΔΕΗ-, θα είναι δυσάρεστα για όλους μας.

Αυτή την στιγμή η αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της ΔΕΗ και η εκχώρηση του 17% διεγείρει σοβαρά και αναπάντητα ερωτήματα. Η πώληση του 49% του ΔΕΔΔΗΕ στη θυγατρική του Macquarie Infrastracture and Real Assets Group, σηματοδοτεί την αρχή του σκληρού νεοφιλελευθερισμού που θα ακολουθήσει στο άμεσο μέλλον. Για ακόμη μια φορά, επικρατεί πλήρης αφωνία από τους τοπικούς άρχοντες. Είναι απόλυτα εμφανές πως ο Δημόσιος χαρακτήρας της ΔΕΗ αποδυναμώνεται συνεχώς. Αυτή η επιλογή εγκυμονεί σοβαρότατους κινδύνους, όταν όλα αυτά γίνονται σε μία περίοδο βαθύτατης ενεργειακής κρίσης.

Η βίαιη και σκληρή απολιγνητοποίηση είναι προ των πυλών, επισκιάζοντας τη πόλη μας σαν εφιάλτης. Όλοι σιωπούν και κανείς δεν αγωνιά για το αύριο αυτού του τόπου. Μέχρι στιγμής καμία πρόταση δεν έχει καταφέρει να εξασφαλίσει το μέλλον αυτής της περιοχής.

Ο λαός της Κοζάνης, ο λαός της πόλης μας πρέπει να είναι αυτός που θα αναδιαμορφώσει τις νέες συνθήκες.

Η ίδρυση ενός νέου ειδικού ταμείου αναπτυξιακών σχεδίων που θα χρηματοδοτεί άμεσα τις πόλεις, ίσως είναι μια καλή αρχή στη λύση του προβλήματος. Χρειάζονται νέα εργαλεία διακυβέρνησης, δίνοντας την εξουσία στην περιφέρεια και στην τοπική αυτοδιοίκηση. Ένα σύστημα που θα κατατίθενται σχέδια και προτάσεις από τους ιθύνοντες, εν συνεχεία θα υπάρχει διαβούλευση με την τοπική κοινωνία ορίζοντας τις πραγματικές ανάγκες και τέλος θα υπάρχει ο έλεγχος για την πορεία των προτάσεων.

Χρειάζεται μια νέα αρχή με τους πολίτες στην πρώτη γραμμή της κοινωνίας.

Ο πολιτισμός εννοούμενος όμως όχι ως μια ιερή και απαραβίαστη παράδοση ή ως μια παγιωμένη, στατική και αναλλοίωτη ιστορικά ταυτότητα, αλλά ως καθετί που μας επιτρέπει να αναπτύξουμε αυτεπίγνωση αλλά και φαντασία, ιστορική συνείδηση αλλά και καινοτομία, πείρα αλλά και δημιουργικότητα. Αυτός ο πολιτισμός αποτελεί μέσα από την ποικιλία των μορφών του , το σημαντικότερο μέσο για την ανάπτυξη.

Ας δημιουργήσουμε το Φαινόμενο Κοζάνη.

Στέλιος Α. Μήλιος

Πτυχιούχος Αρχειονομίας Βιβλιοθηκονομίας & Μουσειολογίας Ι.Π.