Η περίοδος της εφηβείας για πολλούς από εσάς τους γονείς, είναι η πιο απαιτητική, καθώς συμβαίνουν πολλές αλλαγές στη ζωή του παιδιού σας, στις οποίες θα πρέπει να προσαρμοστείτε. Πολλές φορές μπορεί να μην ξέρετε πώς να διαχειριστείτε αυτές τις αλλαγές, πελαγώνετε, αγχώνεστε και συχνά πέφτετε σε σημαντικά λάθη που καθορίζουν και τη σχέση με το παιδί σας. Καυγάδες, φωνές, φόβοι, απομόνωση, νεύρα και από τις δύο πλευρές, γονέων και εφήβων.
Όλοι έχουμε στο μυαλό μας (λανθασμένα τις περισσότερες φορές) ότι οι έφηβοι απλά περνάνε την εφηβεία τους και έχουν νεύρα και εκνευρισμό. Τους λέμε συχνά τη φράση «είσαι στην εφηβεία» και αυτό τους εκνευρίζει ακόμη περισσότερο. Δεν αντέχουν να το ακούνε και ξεσπάνε. Παρακάτω θα αναφέρω μερικά από τα πιο σημαντικά λάθη που κάνουν οι γονείς και κάποιες προτάσεις για το πώς μπορούν να τα διορθώσουν.
- «Είσαι στην εφηβεία», «Περνάς εφηβεία»
Πολύ συχνά μπορεί να έχετε αναφέρει αυτή τη φράση στο παιδί σας σε κάποιο καυγά ή σε περιπτώσεις που σας λέει κάτι πιο ακραίο από αυτό που εσείς θα θέλατε να ακούσετε. Σίγουρα, ωστόσο, έχετε παρατηρήσει ότι στο άκουσμα αυτής της έκφρασης ο/η έφηβος/η μπορεί να θυμώσει, να εκνευριστεί, ακόμη και να αντιδράσει. Κι εσείς εκεί μπορεί να επιμείνετε ακόμη περισσότερο και να μπείτε σε έναν φαύλο κύκλο που εσείς θα το λέτε σαν να το επιβεβαιώνετε και το παιδί σας θα νευριάζει ακόμη περισσότερο. Η συγκεκριμένη φράση νευριάζει πολύ τους εφήβους καθώς νιώθουν ότι υποτιμάμε εμείς οι ενήλικοι όλο αυτό που νιώθουν και απλά το ρίχνουμε στην εφηβεία. Νιώθουν ότι δεν τους ακούμε στην πραγματικότητα, τι θέλουν να μας πουν, τι εννοούν, γιατί νιώθουν έτσι κλπ. Νιώθουν σαν να μην δίνουμε την πρέπουσα σημασία σε αυτό που μας λένε και απλά θα πούμε ότι είναι στην εφηβεία και εκεί θα τελειώσουν όλα. Πολλοί έφηβοι, όταν έρχονται σε εμάς τους ειδικούς θα μας πουν ένα βίωμα τους που στο τέλος θα συνοδεύεται από το «Μην μου πεις κι εσύ ότι είναι της εφηβείας, δεν θα το αντέξω». Το να τα ρίχνουμε όλα στην «εφηβεία» και να τελειώνουμε την κουβέντα, περνάμε το μήνυμα ότι δεν είναι σημαντικοί, ότι δεν χρειάζεται να δώσουμε σημασία σε αυτά που μας λένε.
Πρόταση:
Όταν θα έρθει το παιδί σας και θα σας μιλήσει, εκμυστηρευτεί, μοιραστεί κάτι σημαντικό ακούστε το προσεκτικά. Δεν χρειάζεται πάντοτε να απαντήσετε σε αυτό που θα σας πει. Μπορεί απλώς να θέλει να το μοιραστεί με κάποιον. Μπορεί να μην έχει ανάγκη να ακούσει την γνώμη σας, αλλά απλώς να το βγάλει από μέσα του. Αποφύγετε την συγκεκριμένη έκφραση και προσπαθήστε να καταλάβετε τι θέλει να σας πει ακόμη κι αν εσείς θεωρείτε το λόγο χαζό, ανούσιο. Ναι είναι στην εφηβεία τους και τα πράγματα με τα οποία ασχολούνται μπορεί εμάς στην ενήλικη ζωή μας να μας φαίνονται χαζά και μικρά. Γι αυτούς, όμως δεν είναι. Είναι σημαντικά και πρέπει να το σεβαστούμε αυτό. Ακούστε, λοιπόν, λίγο παραπάνω το παιδί σας όχι για να του απαντήσετε αλλά για να καταλάβετε τι θέλει να σας πει.
- «Το ξέρω ότι έχεις δυνατότητες, γι’ αυτό επιμένω»
Μπορεί το παιδί σας να είναι πιο ώριμο για την ηλικία του και να έχει καταφέρει να κάνει πολλά πράγματα που άλλα παιδιά στην ηλικία του δυσκολευόντουσαν. Αυτό, δυστυχώς, ενέχει την παγίδα του να δημιουργήσουμε υψηλότερες προσδοκίες για το παιδί και χωρίς να το καταλάβουμε να του το περάσουμε. Πολλές φορές μπορεί να έχετε πιάσει τον εαυτό σας να λέει «Μα αφού ξέρω ότι μπορείς», «εσύ δεν έχεις ανάγκη θα τα καταφέρεις», «καλά κολώνεις εσύ; Ε αυτό δεν το περίμενα να το ακούσω από εσένα», «Καλά εσύ έχεις καταφέρει άλλα πιο δύσκολα». Όλα αυτά δίνουν στο παιδί το μήνυμα ότι δεν έχει δικαίωμα να μην μπορεί. Δεν έχει το δικαίωμα να μην θέλει. Πάντα θα πρέπει να προσπαθεί γιατί οι άλλοι περιμένουν από αυτό το καλύτερο. Κι εκεί εγκλωβίζονται οι έφηβοι. Ακούμε εφήβους να μας λένε «πρέπει να το κάνω γιατί όλοι μου λένε ότι μπορώ. Κι αν όμως δεν μπορώ;». Επίσης, πολλοί έφηβοι μας λένε πως «Οι γονείς μου ενώ μου λένε ότι δεν πειράζει και να αποτύχω… όταν αποτυγχάνω έρχονται και με ρωτάνε μα γιατί; Τι έγινε; εσύ μπορούσες…». Αυτά είναι τα λεγόμενα «διπλά μηνύματα». Ενώ λεκτικά μπορεί να λέτε στο παιδί ότι δεν σας πειράζει και να μην τα πάει καλά κάπου, με το ύφος σας ή τις ερωτήσεις σας δείχνετε ότι μάλλον σας πείραξε. Οι έφηβοι έτσι νιώθουν ότι σας απογοητεύουν. Και μόλις το νιώσουν αυτό, βάζουν τα δυνατά τους να μην σας ξανααπογοητεύσουν και να σας έχουν πάντα ευχαριστημένους. Αυτό, ωστόσο, είναι πολύ δύσκολο για τους εφήβους καθώς δεν ακούν τις δικές τους ανάγκες, καταπιέζουν τα συναισθήματα τους και μειώνουν την αξία του εαυτού τους.
Πρόταση:
Τονίστε στο παιδί σας ότι έχει δικαίωμα κάποιες φορές να μην μπορεί ή ακόμη και να μην θέλει. Αποφύγετε τις παραπάνω εκφράσεις και τονίστε το πόσο σημαντικό είναι να ρωτάνε τον εαυτό τους «εγώ τώρα αυτό για ποιον το κάνω;» κι όταν η απάντηση είναι «για τους γονείς» τότε να το ξανασκεφτούν. Ακόμη κι αν οι δυνατότητες του παιδιού είναι περισσότερες για την ηλικία του, μην το πιέζετε να τις αξιοποιήσει όλες. Ένα παιδί που είναι 14 ετών και μιλάει σαν να είναι 18 ετών, σίγουρα είναι πιο ώριμο από την ηλικία του, ωστόσο, το να αναμένουμε από αυτό να συμπεριφέρετε παντού σαν 18 ετών επειδή απλά είναι πιο ώριμο είναι σαν να ακρωτηριάζουμε την εφηβική του πλευρά. Μην ξεχνάτε ότι είναι 14. Όχι 18. Άσχετα αν μιλάει σαν 18. Αυτή είναι μια πολλή μεγάλη παγίδα στην οποία πέφτετε οι γονείς. Γιατί το 14χρονο παιδί σας μπορεί να κάνει κάτι που είναι οκ για την πραγματική του ηλικία, επειδή όμως εσείς απαιτείτε να συμπεριφέρεται σαν 18, θεωρείτε τη συμπεριφορά του ανώριμη και μπορεί να το επιπλήξετε κιόλας. Κι εκεί δημιουργείτε η αίσθηση στο παιδί ότι σας απογοητεύει.
- «Εγω για το καλό σου το λέω»
Πόση καταπίεση τελικά κρύβει αυτή η φράση; πόσες τύψεις και ενοχές δημιουργούνται στον/ην έφηβο/η όταν ξεστομίζεται αυτή η φράση! Ξέρετε πολλές φορές, όταν ρωτάω τους εφήβους τι κάνουν οι γονείς τους και δεν τους αρέσει καθόλου μου λένε διάφορα και στο τέλος συνήθως λένε «… βέβαια το κάνουν για το καλό μου». Κι εκεί καταλαβαίνω ότι στο όνομα αυτού αναγκάζουν τον εαυτό τους να κάνουν τόσα πολλά που δεν θέλουν και καταπιέζουν τόσο πολύ τα συναισθήματα τους. Κι εκεί τους ρωτάω «επειδή κάποιος κάνει κάτι για το καλό σου εσύ δεν έχεις δικαίωμα να μην σου αρέσει;». Δεν το έχουν σκεφτεί ποτέ έτσι. Πολλοί βέβαια έφηβοι νευριάζουν κιόλας και λένε «και που ξέρει αυτός το καλό μου; αν με κάνει να νιώθω χάλια μάλλον δεν είναι για το καλό μου… αλλά βέβαια πάντα είναι εγωιστές σκέφτονται μόνο τον εαυτούλη τους». Κι εκεί κρύβεται μια αλήθεια. Συνήθως, χρησιμοποιούμε αυτή τη φράση οι ενήλικες, περισσότερο χειριστικά. Για να κάνουν αυτό που ΕΜΕΙΣ θέλουμε. Δεν σκεφτόμαστε ότι μπορεί γι αυτούς να είναι δύσκολο, να μην τους αρέσει, να μην θέλουν απλώς. Αυτό μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες για την αυτοεκτίμηση του παιδιού, καθώς του περνάμε το μήνυμα ότι εσύ δεν είσαι ικανός να ξέρεις το καλό σου. Δεν έχεις άποψη και γνώμη και πρέπει να κάνει αυτό που εγώ σου λέω. Εσύ δεν έχεις προσωπικότητα. Έτσι, δυστυχώς, μπορεί να ακρωτηριαστεί η αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμησή του και να μην ενδυναμωθεί η προσωπικότητα, αυτονομία και ανεξαρτησία του και μετέπειτα στην ενήλικη ζωή του.
Πρόταση:
Αποφύγετε τη συγκεκριμένη φράση και αντί αυτής ρωτήστε να μάθετε τι θα ήθελε το παιδί. Ακόμη κι αν δεν συμφωνείτε με την επιλογή του, προσπαθήστε να μάθετε γιατί το θέλει, τι του προσφέρει αυτό που θέλει. Έτσι δείχνετε ότι ενδιαφέρεστε και είστε έτοιμοι να ακούσετε πράγματα, Δώστε του επιλογές ώστε να νιώσει ότι αυτός είναι ο κύριος του εαυτού του. Επίσης, ξεκαθαρίστε του ότι έχει δικαίωμα να πει ότι κάτι δεν του αρέσει και πως αυτό δεν θα σας πληγώσει αλλά αντιθέτως θα χαρείτε να δείτε ότι έχει το θάρρος να εκφράσει και να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Είναι σημαντικό να νιώσει ο/η έφηβος/η ότι το να διαφωνήσει μαζί σας δεν είναι κακό ούτε ότι θα σταματήσετε να νοιάζεστε και να τον αγαπάτε επειδή δεν έκανε αυτό που εσείς θέλετε.
- «Εγώ σε ξέρω καλύτερα κι από εσένα»
Συνήθως αυτή τη φράση την λένε πιο συχνά οι μαμάδες. Στους/ις εφήβους/ες, η αλήθεια είναι ότι δεν αρέσει καθόλου η συγκεκριμένη φράση. Όταν το λέτε αυτό στα παιδιά σας είναι σαν τους λέτε ότι «εσύ δεν είσαι ικανός να ξέρεις». Αυτό υποβαθμίζει τον εαυτό τους και πολλοί έφηβοι μπορεί να μπουν και στην διαδικασία να μην εμπιστεύονται τον εαυτό τους ή και να τον αμφισβητούν. Η πεποίθηση «είναι παιδί μου, άρα το ξέρω καλύτερα» είναι λανθασμένη καθώς δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τον άλλον άνθρωπο καλύτερα από τον ίδιο. Δεν είμαστε μέσα στο μυαλό του, δεν μπορούμε να ξέρουμε τι θέλει και τι σκέφτεται. Οι έφηβοι νευριάζουν πολύ με τη συγκεκριμένη φράση καθώς τη θεωρούν χειριστική αλλά και χωρίς νόημα. «δεν γίνεται να με ξέρει καλύτερα… βασικά δεν έχει ιδέα το πώς νιώθω» αυτή είναι μια φράση που ακούω πολύ συχνά από τους εφήβους συνοδευόμενη από την ακόλουθη «και το χειρότερο είναι ότι δεν θέλει καν να μάθει πως νιώθω. Νομίζει πως ξέρει και πάει με αυτό. Αυτό είναι το χειρότερο και μια απόδειξη ότι δεν με ξέρει. Και μόνο που το λέει αυτό δείχνει πως δεν με ξέρει».
Πρόταση:
Καλό θα ήταν να αντικαταστήσετε αυτή τη φράση με «δεν μπορώ να ξέρω πως νιώθεις και τι έχεις ανάγκη αλλά είμαι εδώ να ακούσω και να βοηθήσω όπως μπορώ» ή «δεν ξέρω πως νιώθεις και τι σκέφτεσαι αλλά ξέρω ότι θέλω πολύ να σε βοηθήσω… τι θα μπορούσα εγώ να κάνω για να νιώσεις καλύτερα;». μπορεί σε αυτή την ερώτηση ο/η έφηβος/η να απαντήσει «θέλω να φύγεις από το δωμάτιο». Αν θέλει αυτό τότε αυτό θα πρέπει να κάνετε γιατί έτσι δείχνετε ότι σέβεστε αυτό που έχει ανάγκη. Εάν εσείς επιμείνετε τότε τον πιέζετε και ο/η έφηβος/η νιώθει ότι δεν γίνεται κατανοητός και παραβιάζονται οι ανάγκες του.
- «Εγώ είμαι φίλος/η με το παιδί μου»
Πολλοί γονείς μπορεί να επιδιώκετε να γίνεται «φίλοι» με το παιδί σας. Ωστόσο, αυτό είναι κάτι που εμείς οι ειδικοί δεν το συνιστούμε καθώς δημιουργείται σύγχυση ρόλων. Ο ρόλος του γονέα είναι να είναι γονέας και όχι φίλος. Ο ρόλος του φίλου είναι πολύ διαφορετικός με διαφορετικά όρια, τα οποία δεν μπορούν να υπάρξουν μεταξύ γονέα και παιδιού. Είναι εξαιρετικά σημαντικό το παιδί να μπορεί να αντιληφθεί τον ρόλο του γονέα και να μην έρχεται σε σύγχυση για το που υπάρχουν τα όρια. Συνήθως, οι γονείς έχετε την τάση να θέλετε να γίνεται φίλοι για να έχετε μεγαλύτερη πρόσβαση στο τι βιώνει το παιδί σας ώστε να μπορέσετε να το βοηθήσετε στο μέγιστο. Ωστόσο, κάποιες φορές παραβιάζονται τα όρια με αποτέλεσμα τελικά αυτή η σχέση να καταστρέφεται αντί να γίνεται καλύτερη. Άλλωστε, και οι ίδιοι οι έφηβοι δεν θέλουν να γίνουν φίλοι με τους γονείς τους και είναι κάτι που το λένε και ανοιχτά «τώρα ο μπαμπάς μου το παίζει κουλ και νομίζει θα γίνουμε φίλοι… δεν γίνεται αυτό, απορώ πως το πιστεύει». Αυτό το ακούω πολύ συχνά από εφήβους οι οποίοι εγκλωβίζονται σε μια τέτοια σχέση.
Πρόταση:
Αρχικά, θα πρέπει εσείς ως γονείς να κατανοήσετε ότι δεν γίνεται αλλά δεν είναι και καλό να γίνεται φίλοι με το παιδί σας καθώς έτσι μπορεί να τους μεταφέρετε κι εσείς τα δικά σας προβλήματα, τα οποία το παιδί δεν είναι σε θέση αλλά και δουλειά του να διαχειριστεί. Προσπαθήστε να παραμείνετε στον ρόλο του υποστηρικτικού γονέα που γνωρίζει μέχρι που μπορεί και είναι καλό να παρέμβει.
Ελπίζω να σας φάνηκε βοηθητικό το άρθρο μου!
Ευχαριστώ πολύ που το διαβάσατε δεν το θεωρώ καθόλου αυτονόητο!
Πηνελόπη Μελίδου
MSc Ψυχολόγος Υγείας
Κέντρο Συμβουλευτικής & Ψυχολογικής Υποστήριξης παιδιών, εφήβων & ενηλίκων
Βας. Σοφίας 30, Πτολεμαίδα
2463400494
Πολύ πολύ σημαντικά αυτά που γράφετε,έχω γιο στην προ εφηβεία κ θέλει υπομονή κ κατανόηση σε πολλά πράγματα, όντως κάποια από αυτά που γράφετε δυστυχώς έχω παρατηρήσει ότι τα λέμε ,ευχαριστούμε πολύ για της συμβουλές σας.
Καλημέρα ευχαριστούμε για τις χρήσιμες συμβουλές σας.