Το υδρογόνο είναι καθ’ οδόν (Tου Γιώργου Χατζημαρκάκη)

Τα έτη 2020 έως 2022 οδηγούμαστε σε μια νέα εποχή καμπής. Η πανδημία του COVID-19 και η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία σηματοδοτούν ιστορικά ορόσημα που τείνουν να αλλάξουν και να αναπροσαρμόσουν το παγκόσμιο σκηνικό. Το παγκόσμιο εμπόριο με τη σημερινή του μορφή θα έχει νέες δομές, καθώς οι αλυσίδες εφοδιασμού έχουν διακοπεί απότομα σε ορισμένες περιπτώσεις ή οι ροές ενέργειας θα δομηθούν διαφορετικά με στοχευμένο τρόπο. Η λέξη εταιρική σχέση αξιών συμπληρώνει ή αντικαθιστά τις καθιερωμένες εμπορικές εταιρικές σχέσεις. Ταυτόχρονα, υπάρχει η ευκαιρία να αντιμετωπιστεί το υπερκείμενο πρόβλημα της κλιματικής κρίσης περισσότερο ή λιγότερο συγχρονισμένα. Οι ειδικές συνθήκες οδηγούν σε επιτάχυνση αυτής της διαδικασίας με πολύ μεγαλύτερη δυναμική.

Σε αυτό το πλαίσιο, το Υδρογόνο παίζει έναν πολύ ασυνήθιστο και μέχρι τώρα απροσδόκητο ρόλο. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στην αντικατάσταση του ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Αντί απλώς να αξιοποιεί τα κοιτάσματα φυσικού αερίου άλλων χωρών προέλευσης, η Ευρωπαϊκή Ένωση συμφώνησε επίσης σε μια στρατηγική υδρογόνου, η οποία εφαρμόζεται τώρα με επιταχυνόμενους ρυθμούς.

Το υδρογόνο είναι ένα αέριο που μπορεί να παραχθεί χρησιμοποιώντας ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Μπορεί να χρησιμοποιήσει την υπάρχουσα υποδομή φυσικού αερίου με διαχειρίσιμες πρόσθετες επενδύσεις. Μπορεί έτσι να συμπληρώσει και να ανακουφίσει τις ενεργειακές ανάγκες του πλανήτη, φέρνοντας τεράστιες επιπλέον ποσότητες ανανεώσιμης ενέργειας στο σύστημά μας. Μπορεί επίσης να ενισχύσει την ανθεκτικότητα του οικονομικού και ενεργειακού μας συστήματος, καθώς οι χώρες παραγωγής υδρογόνου είναι πιο διαφορετικές και περισσότερες από ό,τι για το φυσικό αέριο.

Επιπλέον, το υδρογόνο δεν λαμβάνεται γραμμικά, δηλαδή με βάση τα απολιθωμένα στοιχεία, τα οποία στη συνέχεια εκπέμπονται, αλλά μπορούν να σχηματιστούν με κυκλικό τρόπο: Με την αιολική και την ηλιακή ενέργεια, το υδρογόνο μπορεί να σχηματιστεί από το νερό, το οποίο στη συνέχεια γίνεται ξανά νερό σε συνδυασμό με οξυγόνο. Δημιουργείται έτσι ένας αέναος κύκλος, ο οποίος καθοδηγείται από την ατελείωτη διαθεσιμότητα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Αυτό που ήταν απλώς η φαντασία λίγων γνωστών και υποστηρικτών της οικονομίας του υδρογόνου γίνεται τώρα απτή πραγματικότητα. Οι εξωτερικοί κραδασμοί που αναφέρθηκαν παραπάνω – η πανδημία και ο πόλεμος στην Ουκρανία – έχουν θέσει ιδιαίτερα την Ευρωπαϊκή Ένωση σε μια κατάσταση που συνδυάζει στοχευμένη δράση με ταχύτητα.

Μετά το ξέσπασμα της πανδημίας, αποφασίστηκε σε χρόνο ρεκόρ η στρατηγική για το υδρογόνο, οι αντίστοιχες νομοθετικές βάσεις και μια συγκεκριμένη στρατηγική υλοποίησης με την REPowerEU. Σύμφωνα με αυτό, μέχρι το 2030 θα πρέπει να παράγονται συνολικά 20 εκατομμύρια τόνοι ανανεώσιμου υδρογόνου ετησίως. Αυτό είναι ένα τεράστιο ποσό, που ισοδυναμεί με έναν αυξητικό παράγοντα 100 με τον οποίο η παραγωγή υδρογόνου πρόκειται να αυξηθεί τα επόμενα οκτώ χρόνια. Αυτό θα είναι εφικτό μόνο εάν διασφαλιστεί η κατάλληλη επενδυτική ασφάλεια μέσω νομικού πλαισίου.

Ταυτόχρονα, όμως, πρέπει να γίνουν και σημαντικές δημόσιες επενδύσεις για την παροχή υποδομών. Αυτό περιλαμβάνει, για παράδειγμα, επενδύσεις σε λιμάνια που θα είναι οι πρώτοι σταθμοί παραλαβής και αποθήκευσης για εισαγόμενο υδρογόνο.

Θα αφορά επίσης τη δημιουργία τερματικών σταθμών υγρού αερίου ικανά για υδρογόνο ή την απευθείας επένδυση σε αντίστοιχους τερματικούς σταθμούς υδρογόνου. Επιπλέον, τα συστήματα αγωγών πρέπει να προσαρμοστούν ή να ανανεωθούν ανάλογα.

Σε τελική ανάλυση, θα πρέπει επίσης να ρυθμιστεί ανάλογα η κατανάλωση υδρογόνου και σε πολλές περιπτώσεις να καταστεί δυνατή η κατανάλωση. Οι υποδομές είναι επίσης σημαντικές εδώ, όπως η παροχή πρατηρίων καυσίμων για επαγγελματικά οχήματα και αργότερα και για αυτοκίνητα.

Η οικονομία και η βιομηχανία του υδρογόνου είναι έτοιμες να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα για την εφαρμογή των σχεδιαζόμενων μέτρων. Για παράδειγμα, αμέσως μετά την αρχική ανακοίνωση της REPowerEU, ευρωπαίοι κατασκευαστές ηλεκτρολυτικών συσκευών συναντήθηκαν για να συζητήσουν μια συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την ενίσχυση αυτής της θεμελιώδης τεχνολογίας σε βιομηχανική κλίμακα.

Αυτή η τεχνολογία προσφέρει επίσης μια ευκαιρία επέκτασης και διασφάλισης της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας. Σύντομα θα παραχθούν ηλεκτρολύτες σε πολλά μέρη της Ευρώπης που δεν έχουν ακόμη επηρεαστεί από αυτή την εξέλιξη.

Υπάρχουν λοιπόν τεράστιες ευκαιρίες ανάπτυξης για πολλές περιοχές που σήμερα παραπονιούνται για ανάπτυξη κάτω του μέσου όρου. Γενικά, το θέμα του υδρογόνου θα δημιουργήσει νέες δομές και θεμελιωδώς νέα οικονομική δυναμική.

Είναι πλέον απαραίτητο οι υπεύθυνοι λήψης πολιτικών αποφάσεων και οι κοινωνικοί παράγοντες να επιταχύνουν τις διαδικασίες και να λαμβάνουν αποφάσεις γρήγορα. Οι συνθήκες-πλαίσιο γίνονται εμφανείς, ήδη γίνονται οι πρώτες μεγάλες επενδύσεις και σύντομα θα ξεκινήσει ο αγώνας για την επιτάχυνση της παραγωγής των απαραίτητων τεχνολογιών.

Η Ελλάδα θα μπορούσε πολύ γρήγορα και εύκολα να γίνει γίγαντας της οικονομίας του υδρογόνου καθώς είναι μια ευλογημένη χώρα με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τόσο ηλιακή όσο και αιολική. Σε αυτό το βαθμό, εντός της ΕΕ, αυτό ισχύει μόνο για την Πορτογαλία, μια χώρα που ήδη κινείται δυναμικά προς το μέλλον του υδρογόνου. Αλλά η Ελλάδα είναι επίσης βασικός κόμβος για τον ενεργειακό εφοδιασμό από περιοχές του κόσμου όπου το υδρογόνο θα παράγεται πολύ φθηνά, ιδιαίτερα τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική. Ο ελληνικός εμπορικός στόλος δημιουργεί ευκαιρίες εισαγωγής αυτού του υδρογόνου σε καθαρή μορφή ή με τη μορφή παραγώγων όπως η αμμωνία από τις περιοχές παραγωγής στα ευρωπαϊκά λιμάνια. Η μετατροπή του ελληνικού θαλάσσιου εμπορικού στόλου γίνεται λοιπόν προτεραιότητα για ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση και ταυτόχρονα ανοίγει ευκαιρίες για την Ελλάδα.

Η οικονομία του υδρογόνου είναι έτοιμη, το υδρογόνο είναι καθ’ οδόν. Θα αλλάξει το ενεργειακό μας σύστημα και μερικές φορές ακόμη και το κοινωνικό μας σύστημα. Αυτά είναι πολύ καλά νέα για όλους όσους αναζητούν μεγαλύτερη ενεργειακή ανεξαρτησία και λιγότερες ορυκτές πρώτες ύλες!

* Ο κ. Γιώργος Χατζημαρκάκης είναι CEO στην Hydrogen Europe και εργάζεται εκεί από το 2016. Πριν ήταν εκπρόσωπος της Infineon Technologies στις Βρυξέλλες και μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (2004 – 2014), μεταξύ άλλων στην Επιτροπή ITRE (Βιομηχανία, Τεχνολογία, Έρευνα και Ενέργεια) όπου συνείσφερε να τεθεί ο ακρογωνιαίος λίθος για την πρώτη και τη δεύτερη κοινή επιχείρηση για το υδρογόνο και τις κυψέλες καυσίμου. Βραβεύτηκε με το «Hydrogen Person of the Year» στα World Hydrogen Awards 2022.

(Το άρθρο περιλαμβάνεται στον τόμο Greek Energy 2022 του energypress)