45 χρόνια από την ανασκαφή της Βεργίνας: Ποιος είναι τελικά ο νεκρός που κείτεται στη βασιλική χρυσελεφάντινη νεκρική κλίνη; – Mια προσωπική μαρτυρία (γράφει ο Χρήστος Καφάσης)

12 Νοεμβρίου 2022
18:06

8 Νοεμβρίου 1977, ακριβώς 45 χρόνια πριν, καταγράφεται μία από τις πιο ένδοξες ημέρες της ελληνικής και όχι μόνο αρχαιολογίας και ιστορίας. Ο αρχαιολόγος Μανόλης Ανδρόνικος ανακαλύπτει στη Βεργίνα τους Βασιλικούς Τάφους της αρχαίας  νεκρόπολης των Αιγών. Η ανασκαφική προσπάθεια του Ανδρόνικου είχε αρχίσει στις 30 Αυγούστου. Μια μέρα του Οκτωβρίου η αρχαιολογική σκαπάνη κτύπησε πάνω σε έναν τάφο. Κάτω από δύσκολες ανασκαφικές συνθήκες στον χώρο εκείνο αποκαλύφθηκε τελικά ένας μακεδονικός τάφος με καμάρα και δίπλα ένας μικρότερος που μάλλον ήταν οίκημα. Η ανασκαφή προχώρησε λίγα μέτρα παραπέρα οπότε αποκαλύφθηκε η είσοδος του μεγάλου τάφου.

Ο τρόπος με τον οποίο περιγράφει ο ίδιος ο Ανδρόνικος την ανασκαφή είναι εντυπωσιακός. « Συνέχισα το σκάψιμο και σε λίγο ήμουν βέβαιος. Η πέτρα του δυτικού τοίχου ήταν στη θέση της, απείραχτη, στέρια. Είναι ασύλητος! Είναι κλειστός! Ήμουν ευτυχισμένος βαθιά. Είχα λοιπόν βρει τον πρώτο ασύλητο μακεδονικό τάφο. Εκείνη τη στιγμή δεν ενδιαφερόμουν για τίποτε άλλο. Τη νύχτα αυτή – όπως και όλες τις επόμενες – στάθηκε αδύνατο να κοιμηθώ περισσότερο από δυο τρεις ώρες. Γύρω στις 12, τα μεσάνυχτα, πήρα το αυτοκίνητο και πήγα να βεβαιωθώ αν οι φύλακες ήταν στη θέση τους. Το ίδιο έγινε και στις 2 και στις 5 το πρωί. Οπωσδήποτε, συλλογιζόμουν, μέσα στη σαρκοφάγο πρέπει να κρύβεται μια ωραία έκπληξη».

«Η μόνη δυσκολία που συναντήσαμε ήταν πως την ώρα που ανασηκώναμε το κάλυμμα, είδαμε καθαρά πια το περιεχόμενο και έπρεπε να μπορέσουμε να κρατήσουμε την ψυχραιμία μας και να συνεχίσουμε τη δουλειά μας, μόλο που τα μάτια μας είχαν θαμπωθεί απ’ αυτό που βλέπαμε και η καρδιά μας πήγαινε να σπάσει από συγκίνηση. Μέσα στη σαρκοφάγο υπήρχε μια ολόχρυση λάρνακα. Επάνω στο κάλυμμά της ένα επιβλητικό ανάγλυφο αστέρι με δεκάξι ακτίνες, και στο κέντρο του ένας ρόδακας. Με πολλή προσοχή και περισσότερη συγκίνηση ανασήκωσα το κάλυμμα με το αστέρι πιάνοντάς το από τις δυο γωνίες της μπροστινής πλευράς».

«Όλοι μας περιμέναμε να δούμε μέσα σ’ αυτήν τα καμένα οστά του νεκρού. Όμως αυτό που αντικρίσαμε στο άνοιγμά της μας έκοψε για μια ακόμη φορά την ανάσα, θάμπωσε τα μάτια μας και μας πλημμύρισε δέος: πραγματικά μέσα στη λάρνακα υπήρχαν τα καμένα οστά. Αλλά το πιο απροσδόκητο θέαμα το έδινε ένα ολόχρυσο στεφάνι από φύλλα και καρπούς βελανιδιάς που ήταν διπλωμένο και τοποθετημένο πάνω στα οστά. Ποτέ δεν είχα φανταστεί τέτοια ασύλληπτη εικόνα. Νομίζω πως δεν έχω δοκιμάσει ποτέ στη ζωή μου τέτοια αναστάτωση, ούτε και θα δοκιμάσω ποτέ άλλοτε».

(Μανόλης Ανδρόνικος, «Το Χρονικό της Βεργίνας», Εκδόσεις: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης).

Στις 25 Νοεμβρίου 1977 στο κατάμεστο κεντρικό αμφιθέατρο της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, παρουσία υπουργών, νομαρχών, δημάρχων, δημοσιογράφων, φοιτητών και διαπρεπών Ελλήνων και ξένων επιστημόνων, χτυπώντας συγκινημένος και ενθουσιασμένος τη γροθιά του στο αναλόγιο της έδρας, ο καθηγητής Αρχαιολογίας Μανόλης Ανδρόνικος έκανε την παρακάτω ανακοίνωση:  «NΑΙ, πιστεύω ακράδαντα πια ότι ο νεκρός του τάφου της Βεργίνας, είναι ο Φίλιππος Β’, πατέρας του Μεγαλέξανδρου». Τη στιγμή εκείνη δεν μπορούσε να φανταστεί πως η δήλωση αυτή θα τον στοίχειωνε μέχρι το τέλος της ζωής του.

Πίσω στο 1936 ο Μανόλης Ανδρόνικος μπαίνει στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης όπου προσωπικότητες όπως αυτή του καθηγητή Κωνσταντίνου Ρωμαίου, του κίνησαν σε πρώτο στάδιο το αρχαιολογικό του ενδιαφέρον. Ενώ ήταν φοιτητής, ο Ανδρόνικος εργάστηκε σαν βοηθός δίπλα στον Ρωμαίο στην ανασκαφή της Βεργίνας. Μεσολαβεί ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος και το 1954 με το ενδιαφέρον του για την Βεργίνα να παραμένει ακόμη ζωντανό, αποφασίζει να φύγει για την Οξφόρδη προκειμένου να μετεκπαιδευθεί στη σημαντικότερη αρχαιολογική σχολή του κόσμου και δίπλα στο μεγαλύτερο αρχαιολόγο της εποχής, τον Σερ Τζον Μπίζλι (Sir John D. Beazley). Ολοκληρώνει το μεταπτυχιακό του ένα χρόνο αργότερα, το 1955. Το 1957 ανακηρύσσεται υφηγητής της Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης με τη διατριβή «Λακωνικά ανάγλυφα». Το 1961 εκλέγεται έκτακτος καθηγητής της Β΄ έδρας Αρχαιολογίας και το 1964 τακτικός καθηγητής στην ίδια έδρα.

Τη συνέχεια την περιέγραψα παραπάνω. Από εδώ και πέρα ότι αναφέρω αποτελεί μια προφορική και μόνο μαρτυρία, αποτέλεσμα όσων άκουσα και συζήτησα για το θέμα αυτό  κατά τη διάρκεια των σπουδών μου στη Οξφόρδη.

Στις 8 Ιουνίου του 2002, βρέθηκα στο Ριφόρμ Κλαμπ έπειτα από πρόσκληση του εκλεκτού μου φίλου λόρδου Μπέλοφ με τον οποίο μοιραζόμουν την αγάπη για το μποξ, προκειμένου να δούμε το θρυλικό αγώνα ανάμεσα στον Αμερικανό Μάικ Τάισον και τον Βρετανό Λένοξ Λιούις. Ο Λιούις αγωνίστηκε έξυπνα και στον 8ο γύρο ξάπλωσε τον Τάισον, πανηγυρίζοντας μια τεράστια νίκη. Η χαρά του Μπέλοφ ήταν απερίγραπτη. Δεν ήταν μόνο φίλαθλος του μποξ αλλά και προσωπικός φίλος του Λιούις. Παρήγγειλε ένα μπουκάλι Macallan 25 Year Old Sherry Oak και συνέχισε να πανηγυρίζει σαν μικρό παιδί που κέρδισε η ομάδα του. Γυρνώντας προς το μέρος μου αναφώνησε: «Drink old sport!».

Την τελευταία φορά που είχα ακούσει τη φράση «old sport» ήταν το 2013, όταν είδα την ταινία «The Great Gatsby» με τον Ντι Κάμπριο στο ρόλο του «Μεγάλου Γκάτσμπυ».

https://ww6.0123movie.net/movie/the-great-gatsby-3036.html

(Από εδώ και πέρα μεταφράζω τον διάλογό μας ο οποίος έγινε στα αγγλικά)

«Τι σθένος» μου είπε κάποια στιγμή αναφερόμενος στο Λιούις. «Ξέρετε εσείς οι Έλληνες τι σημαίνει σθένος» συνέχισε, αν και μερικές φορές είπε «τὸ τῆς ἀνάγκης ἔστ᾽ ἀδήριτον σθένος». Θαύμασα τα άψογα αρχαία ελληνικά αλλά και την επιλογή του συγκεκριμένου στίχου από τον «Προμηθέα Δεσμώτη». «Τι εννοείτε;» τον ρώτησα. «Ποιος είναι θαμμένος στη Βεργίνα;» με ρώτησε κοιτάζοντας με μέσα στα μάτια! «Ο Φίλλιπος ο Μακεδών» του απάντησα. «Wrong old sport!» μου ανταπάντησε και θα έπαιρνα όρκο πως ήταν πιωμένος από τον τρόπο που με κοιτούσε αν δεν ήξερα πως μόλις είχαμε γεμίσει τα ποτήρια μας για δεύτερη φορά. «Ο Αλέξανδρος είναι θαμμένος εκεί» συνέχισε, «αλλά δεν βρήκατε ακόμη το σθένος να το πείτε στον κόσμο όλο!».

Είχα θυμώσει παρά εντυπωσιαστεί από τον τρόπο του, που δεν θύμιζε πια σε τίποτα τους Οξφορδιανούς τρόπους συμπεριφοράς. «Συγνώμη λόρδε μου» του είπα, «αλλά από όσο ξέρω, ο αρχαιολόγος Μανόλης Ανδρόνικος ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτορας του πανεπιστημίου της Οξφόρδης το 1986 για την ανακάλυψη του τάφου του Φιλίππου και όχι του Αλεξάνδρου. Έτσι δεν είναι;». «Σωστά», μου είπε «αλλά μη νομίζεις πως δεν είχε τις αμφιβολίες του». «Τι εννοείτε;» τον ρώτησα γεμάτος απορία τη φορά αυτή. «Μετά την τελετή αναγόρευσής του ως επιτίμου διδάκτορα του πανεπιστημίου» συνέχισε, «ακολούθησε δείπνο προς τιμήν του. Στο δείπνο αυτό, πολλοί από τους καθηγητές της αρχαιολογικής σχολής της Οξφόρδης άρχισαν με το γνωστό αγγλικό χιούμορ να τον πειράζουν λέγοντας του όμως στα σοβαρά πως θα έπρεπε κάποια στιγμή να ανακοινώσει πως έκανε λάθος και πως στη Βεργίνα είναι θαμμένος ο Αλέξανδρος και όχι ο Φίλιππος. Ο Ανδρόνικος θύμωσε και η κουβέντα τελείωσε εκεί. Όσοι όμως τον γνώριζαν διέκριναν στο βλέμμα του όχι μόνο το θυμό, αλλά και την αμφιβολία.»

 

«Η αναγόρευση του Μανόλη Ανδρόνικου ως Επίτιμου Διδάκτορα της Οξφόρδης»

Η κουβέντα μου με τον λόρδο Μπέλοφ για τον νεκρό της Βεργίνας σταμάτησε και αυτή εκεί και δεν επαναλήφθηκε ποτέ ξανά. Το 2019, 40 χρόνια μετά τη μεγάλη ανακάλυψη, ήρθε η Αρβελέρ να ταράξει τη φορά αυτή όχι μόνο το ύπνο του Βασιλιά της Μακεδονίας, αλλά και του ίδιου του Ανδρόνικου ο οποίος είχε πεθάνει το 1992, υποστηρίζοντας πως ο νεκρός που εκείτετο στη βασιλική χρυσελεφάντινη νεκρική κλίνη ήταν ο Αλέξανδρος.

https://www.youtube.com/watch?v=nDyj5VysaLI

https://www.youtube.com/watch?v=l6Qp94lm3a4

https://www.youtube.com/watch?v=PbwAGNOMYqg

20 σχόλια

  • Πολύ ενδιαφέρουσα και άκρως ανατρεπτική η προσέγγιση του κ Καφαση και του φίλου του Άγγλου Λόρδου , αφού οι πιο σοβαρές μέχρι σήμερα έρευνες παγκόσμια από ιστορικούς και αρχαιολόγους συνηγορούν στην υπόθεση ότι ο Μ Αλέξανδρος πιθανότατα θάφτηκε στην Αίγυπτο..!

    • Η κυρία Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ είπε ότι μέσα στον τάφο στην Βεργίνα, βρέθηκε ένα υλικό το οποίο ήταν κατασκευασμένο στην Αίγυπτο και στην Ελλάδα δεν υπήρχε τέτοιο υλικό εκείνη την εποχή.
      Και νομίζω πως είπε σε μία συνέντευξη της, η κυρία Αρβελέρ ότι αυτά τα είπε στον Μανόλη Ανδρόνικο και με βάση αυτό το υλικό ο τάφος αυτός πρέπει να ανήκει στον Μέγα Αλέξανδρο.
      Δεν είμαι εγώ ο ειδικός και δεν μπορώ να πω πως η κυρία Αρβελέρ κάνει λάθος, αλλά αν όντως μεταφέρθηκε η σορός του Μέγα Αλέξανδρου από την Αίγυπτο στη Βεργίνα πώς και δεν έχουμε κάποια γραπτή αφήγηση?
      Είναι δυνατόν αυτή η μεταφορά να έγινε τόσο μυστικά και να μην έγραψε κανείς κάτι?
      Προσωπικά σαν Έλληνας και Μακεδόνας Θεσσαλονικιός θα μου άρεζε πολύ, να αποδειχθεί επιστημονικά, πως στην Βεργίνα είναι θαμμένοι και ο Μέγας Αλέξανδρος και ο πατέρας του.

  • Για τον τάφο του Μ Αλεξάνδρου τα ιστορικα στοιχεία που έχουμε είναι ότι ο Πτολεμαίος ο Λάγου μετάφερε τη σωρό του στην Αίγυπτο , χωρίς να γίνει γνωστό μέχρι σήμερα ο τόπος της ταφής του.. !

  • Πολλά έχουν γραφεί για τον πιθανό τόπο της ταφής του Μ Αλεξάνδρου , αναμεσα στους οποίους περιλαμβάνεται ο λόφος του Καστά , η Βεργίνα κ. α.
    Ομως η πιο σοβαρή υπόθεση είναι ότι ο τόπος της ταφής του βρίσκεται στην Αίγυπτο , αφού η μητέρα του η Ολυμπιάδα τον θεωρούσε και διέδιδε ότι ήταν γιος του θεού Αμωνα με τον οποίο «συνευρεθη» και επομενως είχε θεϊκη καταγωγή..!

  • Ο εγωισμός γεννά μπουρδολογίες.
    Χαμηλα τον πηχυ.
    Δεν μας το είπε ο Ανδρόνικος,ο Μέγιστος,το ανακάλυψες εσύ.

  • Η ανακάλυψη του Τάφου της Βεργινας είναι ένα από τα μεγαλύτερα αρχαιολογικά επιτεύγματα στον κόσμο.
    Ο ταφος του Μεγαλου Αλεξάνδρου πάντα θα δημιουργεί σενάρια και υποθέσεις. Μακαρι να βρισκοταν καπου και να εγραφε και πανω πανω το ονομα ώστε να μην υπάρχει αμφιβολία.
    Από εκεί και πέρα όμως, ο Μανόλης Ανδρόνικος είναι ο αρχαιολογος που κράτησε στα χερια του για πρωτη φορά τα οστά που βρισκόντουσαν στον ταφο της Βεργινας.
    Υπαρχουν πολλες έρευνες που αποδεικνύουν πως ειναι τα οστα του Φιλίππου Β’. Και μαλιστα στις μερες μας που η επιστημη εχει προοδευσει τόσο γινονται συνεχώς νέες ερευνες που καταληγουν εκει.
    Ακομα και αν εκει ειναι ο ταφος του Μ.Αλεξανδρου δεν υπαρχει λογος να το κρυβουν. Ποιο το κερδος; Δημιουργουμε παντα σεναρια χωρις βαση για να λεμε πως μας κρυβουν κατι πως μας αδικουν, πως μας κοροϊδευουν.
    Ας μην ακυρώνουμε τον Μανολη Ανδρόνικο με υποθεσεις και συζητήσεις σε πηγαδακια.
    Αν ειναι να αποδειχτει κατι, ας γινει επιστημονικα.
    Ας μην παρασυρόμαστε με ψευτικη αναγκη για ενθουσιασμο και ξεχναμε τι ζουμε.
    Και φυσικα, καλα θα κανουμε να παμε να δουμε αυτον τον μοναδικο ταφο στη Βεργινα, γιατι πολλοι δεν ξερουν ουτε κατα που πεφτει.

  • Την άποψη ότι ο νεκρός της Βεργίνας είναι ο Μέγας Αλέξανδρος την διατύπωσε το 1993 ο Τριαντάφυλλος Παπαζώης στο βιβλίο του. Έκτοτε ακολούθησαν δύο άλλες εκδόσεις, η τελευταία το 2018 μετά τον θάνατό του, πάνω στην οποία βασίστηκε η θεωρία της κας Αρβελέρ όπως και η ίδια σημειώνει στην εισγωγή του βλίου της

  • Κύριε Καφάση την άποψη ότι στον τάφο ΙΙ της Βεργίνας είναι θαμένος ο Μ.Αλέξανδρος την διατύπωσε το 1993 ο Τριαντάφυλλος Παπαζώης στο βιβλίο του “Στον Φίλιππο Β’ ή στον Μ. Αλέξανδρο ανήκει ο ΙΙος βασιλικός τάφος της
    Βεργίνας”. Ακολούθησαν δύο ακόμη σχετικά βιβλία (2001, 2018) στα οποία βασίστηκε η κα Αρβελέρ (όπως γράφει στην εισαγωγή του βιβλίου της) για να διατυπώσει την σχετική άποψη της που ταυτίζεται απόλυτα με την άποψη του Παπαζώη.

    • Κυρία Παπαζώη,

      Έχετε δίκιο. Το γνωρίζω και κακώς δεν το ανέφερα μιας και έχω διαβάσει όλα τα σχετικά βιβλία του Παπαζώη. Εξάλλου το αναφέρει και η Αρβελέρ στα βίντεο που ανέβασα στο τέλος του άρθρου. Έχετε κάποια σχέση με τον σπουδαίο ιστορικό και ερευνητή;

    • Το βιβλίο αυτό που το διάβασα και κράτηση σημειώσεις, είναι εκπληκτικό!!!!!!!!! Ομολογώ πως δεν έχω διαβάσει ποτέ κάτι τόσο τεκμηριωμένο για τα ευρήματα των ανασκαφών της Βεργίνας. Έχω συγκεντρώσει πολύ υλικό από τότε που το διάβασα. Ακόμα και τα γραπτά του Μανώλη Ανδρόνικου θεωρώ πως αφήνουν πολλά αναπάντητα ερωτηματικά που στο βιβλίο αυτό απαντώνται. Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί δεν δίνουν σημασία οι αρχαιολόγοι και ιστορικοί στα όσα γράφονται εκεί. Ίσως γιατί για ακόμα μια φορά στην ιστορία, επικρατεί η άποψη που έχει διατυπωθεί από την “αυθεντία” της επιστήμης. Είμαι συνταξιούχος φυσικός και γνωρίζω πως αυτό το δέος απέναντι στην αυθεντία συσκοτίζει πολλές φορές την αλήθεια. Καμιά θεωρία συνωμοσίας ή κάτι παρεμφερές δεν βρίσκεται πίσω από την αποσιώπηση του Βιβλίου του Παπαζώη παρά μόνο η άγνοια.

  • Όταν αρρώστησε ο Μ Αλέξανδρος τον Έφεραν Κρυφά στη Ραμνούντα να πιη το Καθαρσιο ένα Νερό που εβγενε από την Καθαρσια πηγή που ηταν εκεί και μόλις το ήπιε τον (έκοψε το νερό δεν το άντεξε το σώμα και πέθανε )(το νερό δεν μπορούσε να μεταφερθη γιατί έχανε τις ιδιότητες του)(η πηγή Εχη χαθη τώρα λόγω σεισμών έχουν άνοιξη κάθετες ρωγμές βαθιές και χάθηκε το νερό)το Ερώτημα που μεταφέρθηκε από εκεί ο Αλέξανδρος Φυσικά δε Γύρισε στην Αίγυπτο!!!!

  • Ο τάφος του μεγα Αλεξάνδρου δεν θα βρεθεί ποτέ διότι είναι ζωντανός αν βρεθεί θα πεθάνει ο βασιλεύς Αλέξανδρος ζει και βασιλεύει και τον κόσμο κυριεύει τους αιώνες των αιώνων

  • Η Γλύκατζη-Αρβελέρ έκανε μια αβάσιμη τοποθέτηση, χωρίς να δώσει σοβαρά επιχειρήματα. Ο Αλέξανδρος πέθανε στη Βαβυλώνα και η επιθυμία του ήταν να ταφεί στην Αλεξάνδρεια, κάτι που προφανώς έγινε. Υπάρχουν μάλιστα αναφορές μέχρι και από περιηγητές της Πρώιμης Αραβικής Περιόδου όπως ο περίφημος γεωγράφος Αμπού Αλ Ιντρίσι, ότι επισκέφθηκαν το σημείο που αποκαλούνταν τάφος του Ισκεντέρ (Αλεξάνδρου) στο Ιστορικό Κέντρο της Αλεξάνδρειας, κοντά στο Σεράπειο. Η πιθανότητα ο Αλέξανδρος να έχει ταφεί στην Βεργίνα ή κάπου στην Μακεδονία είναι μηδαμινή. Διάφορες ανοησίες όπως οι φήμες για την Αμφίπολη έγιναν από εθνικιστικές πολιτικές δυνάμεις όπως η κυβέρνηση Σαμαρά με την περίφημη “εκπρόσωπο τάφου”, καθαρά για εσωτερική κατανάλωση και αποχαύνωση των χαχόλων με “δόξες του παρελθόντος”!

  • Γιατι να μην ειναι και στην Βασιλικη του Αγιου Μαρκου στην Βενετια ; τοσα εχουν παρει οι Φραγκοι απο διαφορες χωρες, … πιστευω οτι με τα συγχρονα μεσα που διαθετουν οι αρχαιολογοι, στο προσεχες μελλον κατι θα ερθει στο φως…για τον Μ.Αλεξανδρο

  • Να διαδοθεί το έργο του Τριαντάφυλλου Παπαζώη και να γίνει μια συζήτηση πάνω στις απόψεις που εκτίθενται στο βιβλίο του.
    Και οφείλουμε να ξεκαθαρίσουμε από την αρχή ότι δεν μιλάμε για τον τάφο του Αλέξανδρου αλλά για την ταφή του, ή μάλλον για την επαναταφή του στον χώρο της Μακεδονίας. Το βιβλίο αυτό δεν αφήνει αναπάντητα ερωτηματικά!!!!!!!!!!!!

Γράψτε απάντηση στο Μινα Ακύρωση απάντησης

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

*

Προσοχή!!! Για να δημοσιεύονται, από 'δω και στο εξής, τα σχόλιά σας, θα πρέπει να επιλέγετε, την παρακάτω επιλογή  "Διάβασα και αποδέχομαι τους Πολιτική απορρήτου  " που σημαίνει ότι διαβάσατε κι αποδέχεστε την πολιτική απορρήτου του kozan.gr. Αν, κάποια φορά, ξεχάσετε να το κάνετε θα λάβετε μια ειδοποίηση ότι δεν το πατήσατε (αρα δεν αποδεχτήκατε την πολιτική απορρήτου). Σε αυτή την περίπτωση, για να μη χαθεί το σχόλιο σας, πατήστε να γυρίσετε πίσω  και ξαναπατήστε "δημοσίευση", τσεκάροντας, προηγουμένως, την προαναφερόμενη επιλογή. Η συμπλήρωση των πεδίων όνομα, Ηλ. διεύθυνση και ιστότοπος, της παραπάνω φόρμας, δεν είναι υποχρεωτική.

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.