Η αρχαία ελληνική γλώσσα (Άρθρο του  Ευσταθίου Λαμπριανίδη)

            Κατά καιρούς ορισμένοι  υποστηρίζουν ανερυθρίαστα ότι  τα αρχαία ελληνικά είναι γλώσσα νεκρή, ότι  πρέπει να μειωθεί ο χρόνος διδασκαλίας τους ή και ότι πρέπει να παύσει η διδασκαλία τους στα σχολεία μας. Με τον ατεκμηρίωτο ισχυρισμό τους  προκαλούν σύγχυση και, μη ηθελημένα, εθνική ζημιά.

            Τα αρχαία ελληνικά, η γλώσσα των φιλοσόφων μας, η κολώνα του πολιτισμού μας (αρχαίου και σύγχρονου), είναι γλώσσα ζωντανή. Όλες σχεδόν οι λέξεις  στη νεοελληνική γλώσσα έχουν ρίζες αρχαιοελληνικές. Αυτή είναι η ομορφιά της γλώσσας μας. Αρχαιοελληνική και νεοελληνική γλώσσα είναι «σιαμαίες».

  Στις 13-6-1993 δημοσιεύτηκε στον τύπο  κείμενο-άρθρο  του  Χρ. Χαραλαμπάκη, Καθηγητή Γλωσσολογίας στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών, με τίτλο :  Η γλώσσα της Μακεδονίας. Στο άρθρο του αυτό  ο  σπουδαίος επιστήμων  κ. Χρ. Χαραλαμπάκης μεταξύ άλλων λέγει :  «Ο καθηγητής κ. Α. Θαβώρης  εξετάζει την Ελληνική διάλεκτο  των αρχαίων Μακεδόνων  σε σύγκριση με τα  σημερινά νεοελληνικά ιδιώματα  της Μακεδονίας  για να καταλήξει στο σημαντικό συμπέρασμα  ότι χαρακτηριστικά  γνωρίσματα των νεοελληνικών ιδιωμάτων  βρίσκονται  στην αρχαία ελληνική Μακεδονική γλώσσα.  Ο τόμος  κλείνει με μια αξιοπρόσεκτη μελέτη του κ.  Γ. Ντελόπουλου, στην οποία  τονίζεται στον εν λόγω τόμο ότι   η επιβίωση χιλιάδων αρχαιοελληνικών λέξεων στον ευρύτερο μακεδονικό χώρο  μέσω των  γλωσσικών νεοελληνικών  ιδιωμάτων επιβεβαιώνει κατά τον καλύτερο τρόπο την ενότητα  της ελληνικής γλώσσας ».

 Από το ως άνω κείμενο-άρθρο του Χρ. Χαραλαμπάκη δημοσιευθέν το 1993  προκύπτει ότι και οι δύο αυτοί λαμπροί   επιστήμονές μας, ήτοι  ο αείμνηστος Αντώνιος Θαβώρης,  συμπατριώτης μας, που γεννήθηκε στο Βελβεντό Π.Ε. Κοζάνης  το 1922 αποβιώσας  στις 17-7-2022, σε ηλικία 95 ετών, που υπήρξε ομότιμος Καθηγητής  Γλωσσολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, που διετέλεσε Αντιπρύτανης στο ίδιο Πανεπιστήμιο (1973-1974), που μελέτησε το γλωσσικό ιδίωμα του τόπου καταγωγής του, και  ο Γ. Ντελόπουλος, Καθηγητής με σπουδές Ιστορίας-Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, με βάση τις επιστημονικές τους γλωσσολογικές μελέτες και έρευνες στα γλωσσικά  νεοελληνικά ιδιώματα της Ελληνικής Μακεδονίας και του ευρύτερου  μακεδονικού χώρου σε σύγκριση με την αρχαιομακεδονική ελληνική γλώσσα οδηγήθηκαν στο συμπέρασμα ότι και στα  σημερινά νεοελληνικά γλωσσικά ιδιώματα διατηρήθηκαν αρχαίοι ελληνικοί γλωσσικοί τύποι.  Οι  ξεχωριστοί αυτοί επιστήμονες αποκάλυψαν πως οι χιλιάδες  αρχαίες ελληνικές λέξεις που επιβίωσαν στα νεοελληνικά γλωσσικά ιδιώματά μας επιβεβαιώνουν με ενάργεια την διαχρονική εσωτερική ενότητα της ελληνικής γλώσσας.

          Τέτοια γλωσσικά νεοελληνικά ιδιώματα, εκτός του Βελβεντού, έχουμε στην πόλη της Κοζάνης, στη Σιάτιστα Π.Ε. Κοζάνης, στην περιοχή Ελίμειας Π.Ε. Κοζάνης,  και αλλού.

           Ας μας πουν όσοι ή όσες   στρέφουν τα πυρά τους κατά της αρχαίας ελληνικής γλώσσας πώς θα έλεγαν  τις λέξεις  «λεωφόρος», που προέρχεται ετυμ. εκ του αρχ. λαοφόρος/λεωφόρος < λαο-/λεω (< λαός/λεώς)+-φόρος <φέρω., βλ. Λεξικό  Μπαμπινιώτη, σελ. 1012,   «φιλότιμο» : (ετυμ. ουσιαστικοποιημένο ουδέτερο του αρχ. επιθ. φιλότιμος, φίλος+τιμή), βλ Λεξικό  Τεγόπουλου-Φυτράκη σελ. 1910,    «υπουργός» : εκ του αρχ. υπουργός, αρχ. σημ. υπηρέτης, βοηθός, /υπ(ο)-+-ουργός/έργον, βλ. Λεξικό Μπαμπινιώτη,  σελ. 1880, «πρωθυπουργός» : μτγν. (πρώτος +υπό +έργον, αρχ. υπουργός), (=πρώτος, πιστός υπηρέτης του λαού) ;

              Υπάρχει, ιστορικά, διαχρονική εσωτερική ενότητα της γλώσσας  μας που εδράζεται στην ετυμολογία των λέξεων.  Και αυτές ακόμη οι λέξεις που γεννιούνται  στην πορεία  του χρόνου και θα γεννηθούν στο μέλλον, γιατί είπαμε η γλώσσα μας είναι ζωντανός οργανισμός και κάθε ζωντανός οργανισμός εξελίσσεται, στηρίζονται στην υπάρχουσα στο σύνολό της γλώσσα μας, π.χ. το : «πέρα δώθε» : πέρα : εκ του αρχ. πέρα / πέραν, το δώθε: < μεσν. εδώθεν <εδώ + -θεν, επίθημα δηλωτικό προέλευσης. Βλέπε λεξικό κ. Μπαμπινιώτη σελ.1387 και 555 αντίστοιχα.

               Τις τελευταίες ημέρες ξεπρόβαλαν ως λέξεις το: «αξημέρωτα» (=προ ξημερώματος) ως  χρονικό επίρρημα, όχι ως επίθετο (βράδια αξημέρωτα), αυτό υπήρχε, το : «απροϋπόθετα» (άνευ προϋποθέσεων) ως  τροπικό επίρρημα, το : «τριδυμία» (κορωνοϊός συν γρίπη συν συγκυτιακός, αναπνευστικός  ιός).  Ο χρόνος θα δείξει, από τη συχνή ή μη χρήση τους, αν θα  τις εγκολπωθεί  η γλώσσα μας ή θα τις αποβάλει.

Άλλο χαρακτηριστικό της νεοελληνικής μας γλώσσας  είναι η   ενσωμάτωση σ΄ αυτήν  στερεότυπων αρχαιοελληνικών λέξεων, φράσεων-ρήσεων.  Λέμε στην καθημερινότητά μας π.χ. «καλησπέρα» : εκ του καλός+ εσπέρα (αρχ. εσπέρα, θηλ. του επιθ. έσπερος) «καλώς όρισες», «εμπρός ολοταχώς», «καλώς ήλθες», «καλώς»,  «εις το επανιδείν»,  «γάμος» : εκ του γαμέω-ώ (=νυμφεύομαι), «κηδεύω» : εκ του  αρχ. κήδος «φροντίδα» < κήδω/-ομαι, «συνελήφθη επ΄ αυτοφώρω»,«δώρον άδωρον», «σε εξουσιοδοτώ εν λευκώ», «υπερέβη τα εσκαμμένα», «παραβίασε ανοιχτάς θύρας», « εσκεμμένα» : (εκ του αρχ. επιρρ. εσκεμμένως), «δεν έχει το γνώθι σαυτόν». Συχνά  λέμε π.χ. : «μέτρον άριστον», «κλεινόν άστυ» «ες αύριον τα σπουδαία», «ων ουκ έστιν αριθμός», «εκ των ων ουκ άνευ», «η πενία τέχνας εγείρει» ή «η πενία τέχνας κατεργάζεται». Χρησιμοποιούμε επίσης τις ρήσεις «ηλίου φαεινότερον», «εξ όνυχος τον λέοντα», «παρέρχεται ως όναρ η ήβη», «ήλιξ ήλικα τέρπει» και πολλές άλλες.

Εξ όλων των ανωτέρω  αποδεικνύεται ότι ο ισχυρισμός ορισμένων πως  η αρχαία ελληνική γλώσσα είναι γλώσσα νεκρή  δεν ευσταθεί. Η αρχαία ελληνική γλώσσα ζει δια μέσου των αιώνων. Νέα ελληνική  και αρχαία ελληνική γλώσσα είναι  «καταδικασμένες»  σε κοινή πορεία.

Είπε ο Μένανδρος:  «Άπας ερυθριών χρηστός είναι μοι δοκεί» (= όλοι όσοι  κοκκινίζουν  μου φαίνεται   ότι είναι χρήσιμοι).  Μενάνδρου ομοπάτριοι, Απόσπ. 301

 Όταν κάποιος υποστηρίζει κάτι αβάσιμο, με βάση την ιστορία και την διαχρονικότητα, και στη συνέχεια   κοκκινίζει,  μου φαίνεται χρήσιμος. Το  ερυθρίασμα (=κοκκίνισμα)  είναι ένδειξη  μεταμέλειας.

  Προσθέτω :  «Άπας μη ερυθριών  μη χρηστός είναι  μοι  δοκεί». (=όσοι  δεν κοκκινίζουν,  μου φαίνεται  πως δεν είναι  χρήσιμοι).

 Όταν κάποιος υποστηρίζει κάτι αβάσιμο, με βάση την ιστορία και την διαχρονικότητα, ανερυθριάστως (=χωρίς να κοκκινίζει),  δεν μου φαίνεται χρήσιμος. Το  ανερυθρίασμα (μη κοκκινάδι) σημαίνει   έλλειψη μεταμέλειας.

                                                                              Κοζάνη   23-1-2023