Νεοκοινοτισμός και αυτοδιοίκηση, το στοίχημα της απλής αναλογικής (του Χάρη Κουζιάκη)

 Πραγματοποιήθηκε από 9 έως 11 Ιουνίου στην Βαρκελώνη διεθνής συνάντηση με την ονομασία «Fearless cities” (Ατρόμητες πόλεις) www.fearlesscities.com στην οποία συμμετείχαν εκατοντάδες συλλογικότητες από όλο τον κόσμο ενώ από την Ελλάδα συμμετείχε η Ρένα Δούρου Περιφερειάρχης Αττικής. Η συνάντηση είχε ως στόχο να δημιουργηθούν σχέσεις μεταξύ των συλλογικοτήτων, κυρίως αυτοδιοικητικών, να παρουσιαστούν καλές πρακτικές λειτουργίας και οργάνωσης και να μπουν οι βάσεις για την εφαρμογή “νεοκοινοτικών” πολιτικών σχεδίων εμπνευσμένων από την αρχή ότι “η Δημοκρατία γεννήθηκε σε τοπικό επίπεδο και από εκεί μπορούμε να την ξανακερδίσουμε”. Η πρόσκληση για τη συνάντηση αυτή θεωρούσε ότι “Τώρα είναι η στιγμή να αποδείξουμε τις δυνατότητες των πόλεων  να αντισταθούν στο μίσος και να προωθήσουν τη δημοκρατική μεταμόρφωση σε ολόκληρο τον κόσμο. Μπροστά στο μίσος, στους τοίχους και στα σύνορα, θα οικοδομήσουμε παγκόσμια δίκτυα αλληλεγγύης και ελπίδας μεταξύ των αστικών κέντρων και των πολιτών”, η πραγματοποίηση και μόνο μιας τέτοιας συνάντησης με τόσο αισιόδοξο στόχο είναι από μόνο του ένα σημαντικό πολιτικό γεγονός και η επίδρασή του θα φανεί στο μέλλον, όμως τι είναι ο νεοκοινοτισμός και ποια η δυνατότητα εφαρμογής του στη σύγχρονη ελληνική αυτοδιοικητική πραγματικότητα;Ο νεοκοινοτισμός ως όρος και πολιτικό ρεύμα γεννήθηκε στην Ισπανία μετά το 2010 μέσα από το κίνημα των αγανακτισμένων και των πλατειών και αντλεί τις ιδεολογικές του αναφορές από τον κοινοτισμό[i]. Αντιμετωπίζει τις προκλήσεις της άσκησης εξουσίας με ρεαλιστικό τρόπο έχοντας πάντα ανοιχτό το ζήτημα της σχέσης μεταξύ κινημάτων και θεσμών αφού ελλοχεύει ο κίνδυνος της αλλοτρίωσης – θεσμοποίησης του κινήματος ειδικά μέσα στους χώρους εξουσίας. Το ζητούμενο είναι να ξαναέρθει η πολιτική ανάμεσα στους ανθρώπους και η συμμετοχή να γίνει καθημερινή πρακτική. Λαϊκές συνελεύσεις, τοπικά δημοψηφίσματα, συμμετοχικός προϋπολογισμός και πολιτικό πρόγραμμα ως εργαλεία άσκησης δημοκρατικής εξουσίας και ρεαλιστικής αντιμετώπισης των προβλημάτων ενός δήμου με σεβασμό στην ατομικότητα και την διαφορετικότητα και τη συνολική αποδοχή ενός Κώδικα αξιών και πολιτικής δεοντολογίας.Την τριετία 2011-2013, την εποχή που όλοι στην Ισπανία διαδήλωναν, δημιουργούνται πολλά σχήματα με κυριότερο αυτό των Podemos η πανεθνική εμβέλεια όμως του οποίου του στερεί πρακτικά την άμεση σχέση με τον πολίτη. Εμβληματικότερο σχήμα όμως σίγουρα απoτελεί το ¨Barcelona en comu” (Βαρκελώνη από κοινού) μια κίνηση που αποτέλεσε το οργανωμένο πολιτικό σχήμα μιας συλλογικότητας που έκανε την εμφάνιση της δημοσιεύοντας τη διακήρυξη με τίτλο «Guanyem Barcelona” (Κερδίζουμε στη Βαρκελώνη), συγκέντρωσε τις απαραίτητες υπογραφές για τη συμμετοχή στις εκλογές στο δήμο Βαρκελώνης, εξέλεξε ως επικεφαλής την ακτιβίστρια  Άντα Κολάου, συμμετείχε στις δημοτικές εκλογές του 2015 και τις κέρδισε. Είναι το κρίσιμο εκείνο σημείο που το κίνημα μετονομάζεται σε θεσμό και το κατεστημένο περιμένει στη γωνία για το στραβοπάτημα και την κατάρρευση. Το ισπανικό εκλογικό σύστημα δυσκολεύει την αυτοδυναμία στην αυτοδιοίκηση και το «Barcelona en comu” παρά το ότι είναι πρώτη δύναμη έχει 11 δημοτικούς συμβούλους στους 41. Αναζητήθηκαν και βρέθηκαν πολιτικές συμμαχίες για να είναι εφικτή η διακυβέρνηση του δήμου και έγιναν άμεσες ενέργειες με ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς, διαφάνεια, κοινωνική και περιβαλλοντική πολιτική, νέους παιδικούς σταθμούς, κατοικίες για άστεγους και πολίτες υπό έξωση, όρια στην ανεξέλεγκτη τουριστικοποίηση, πρόσκληση για υποδοχή προσφύγων και άλλα πολλά. Όλα αυτά έγιναν με την ενεργή συμμετοχή και τις προτάσεις πολιτών και συλλογικοτήτων. Μπορεί κάτι παρόμοιο να γίνει και στην Ελλάδα;Το παράδειγμα της Βαρκελώνης ακολουθήθηκε και από αλλά αυτοδιοικητικά σχήματα σε όλο τον κόσμο από το Βαλπαραΐσο της Χιλής μέχρι τη Νάπολη της Ιταλίας με μεγάλη ή μικρή επιτυχία ενώ στην Ελλάδα διαχρονικά, παρά τις όποιες προσπάθειες, ανασταλτικό παράγοντα αποτελεί το ιδιόμορφο εκλογικό σύστημα που στο βωμό της αποκαλούμενης κυβερνησιμότητας δίνει την απόλυτη κυριαρχία (3/5 του δημοτικού συμβουλίου) στην πλειοψηφούσα παράταξη.Με τη νέα πρόταση αναθεώρησης του θεσμικού πλαισίου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, εκτός όλων των άλλων, εισάγεται η εφαρμογή της απλής αναλογικής στην εκλογή των δημοτικών-περιφερειακών συμβούλων από κάθε παράταξη και την εκλογή δημάρχου-περιφερειάρχη ως επικεφαλής παράταξης είτε από την πρώτη Κυριακή είτε την δεύτερη με το 50%+1 των ψήφων. Ταυτόχρονα προτείνεται η απλούστευση της διαδικασίας σχηματισμού συνδυασμών, η ενεργοποίηση του συμμετοχικού προϋπολογισμού, η ενίσχυση των τοπικών δημοψηφισμάτων, η εισαγωγή θεμάτων προς συζήτηση στο Δημοτικό συμβούλιο με πρωτοβουλία πολιτών, η θεσμοθέτηση των τοπικών συνελεύσεων στις τοπικές κοινότητες και των συνελεύσεων γειτονιάς στις Δημοτικές κοινότητες καθώς και η ιδιαίτερη διαδικασία διαβούλευσης σε ειδικές περιπτώσεις μεγάλων αναπτυξιακών πρωτοβουλιών. Σε κάθε περίπτωση πρόθεση είναι να ενισχυθούν οι αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες που απαιτούν αντίστοιχη πολιτική κουλτούρα σύγκλισης, συναίνεσης και σύνθεσης απόψεων γεγονός που θα προκαλέσει μεγάλη αναταραχή στις παγιωμένες πολιτικές πρακτικές τόσο μεταξύ των αιρετών όσο και σε επίπεδο κοινωνιών και θα συμβάλει στη δημιουργία συμμετοχικών και πολυσυλλεκτικών αυτοδιοικητικών σχημάτων, ενδεχομένως νεοκοινοτικών.Το στοίχημα είναι μεγάλο, η σημαντική αυτή αλλαγή στον τρόπο διοίκησης και λήψης αποφάσεων σε αυτοδιοικητικό επίπεδο μπορεί να δημιουργήσει ένα νέο πολιτικό τοπίο και να διαμορφώσει νέες πολιτικές οντότητες, ενημερωμένους ενεργούς πολίτες με διάθεση συμμετοχής, παρέμβασης και ελέγχου της κάθε εξουσίας.Η πόλη είναι ένας  χώρος εμπειρίας και δράσης τον οποίο γνωρίζουμε και στον οποίο συμμετέχουμε καθημερινά, που όχι μόνο συμβολίζει αλλά και ενσαρκώνει τα κοινά. Η πολιτική μπορεί να έρθει πλέον σε τοπικό επίπεδο και να προτείνει νέες ριζοσπαστικές μεθοδολογίες σκέψης, προσέγγισης και οργάνωσης. Η πόλη έχει τη δύναμη να διαλύει δίπολα και αντιφάσεις μεταξύ δρόμου και κράτους, μικρής και μεγάλης κλίμακας, τοπικού και παγκόσμιου. Όπως καταλήγει η διακήρυξη του Guanyem Barcelona  ”αν έχουμε την δύναμη να φανταστούμε μία διαφορετική πόλη, τότε έχουμε την δύναμη να την μετασχηματίσουμε” ήρθε πιστεύω ο καιρός να φανταστούμε και τις δικές μας πόλεις και τους δικούς μας δήμους διαφορετικά, να αποδεχτούμε την πρόκληση και να τους αλλάξουμε. 

Χάρης Κουζιάκης

[i] Ο κοινοτισμός αποτελεί την κατά δήμο, κατά περιφέρεια και κατά κράτος καθολική λήψη αποφάσεων από τους πολίτες μέσα από θεσμούς που έχουν δημιουργηθεί από τους ίδιους τους πολίτες ως ενεργά υποκείμενα (κοινοτικές πολιτικοοικονομικές δομές και αρχές, δημοψηφίσματα και συνελεύσεις). Πρόκειται δηλαδή για την μόνη ιστορικά εκδοχή εφαρμοσμένης άμεσης δημοκρατίας, και προσλαμβάνει την αμεσοδημοκρατική οργάνωση σε κάθε μορφή πολιτειακής κοινότητας (χωριό, δήμος, περιφέρεια, κράτος, κοινότητα κρατικών οντοτήτων). https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CE%BF%CF%84%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82