Από την αρχή της ανθρωπότητας, ο άνθρωπος πάντα είχε την ανάγκη να μεταφέρει και να αποθηκεύει οτιδήποτε χρειαζόταν, έτσι ώστε να μπορεί να το χρησιμοποιεί ανά πάσα στιγμή και ώρα εύκολα και γρήγορα. Και ποιο καλύτερο αποθηκευτικό μέσο από το ιστορικό καλάθι; Τι κι αν σήμερα τα πλαστικά τάπερ έχουν κυριαρχήσει ασφυκτικά σε κουζίνες, αποθήκες και ντουλάπια; Τα χειροποίητα πλεκτά καλάθια θα κατέχουν πάντα μια ιδιαίτερη θέση στις αναμνήσεις και στην καρδιά μας, γιατί πολύ απλά είναι ένα δημιούργημα των ανθρώπινων χεριών που απαιτεί σχεδιασμό, φαντασία και δημιουργικότητα.
Χιλιοφωτογραφημένα και συνδεδεμένα με αναμνήσεις από τα παιδικά χρόνια στο χωριό, τα ελληνικά καλάθια αποτελούσαν για δεκαετίες το νούμερο ένα αντικείμενο οικιακής και επαγγελματικής χρήσης που ήταν κάτι παραπάνω από απαραίτητο για την καθημερινή ζωή. Οι μελισσάδες ζητούσαν ειδικά ψάθινα κοφίνια για τις μέλισσες, οι τυροκόμοι ήθελαν πολλά τυροβόλια για την ωρίμανση των τυριών, οι κρασάδες παρήγγελναν διαρκώς ψάθινη επικάλυψη για τις νταμιτζάνες και οι νοικοκυρές έψαχναν πανέρια για τα ψωμιά, τα φρούτα και τα αυγά.
Από τα νησιά του Αιγαίου μέχρι τα ορεινά χωριά της Πίνδου, η καλαθοπλεκτική ή αλλιώς καλαθοποιία -η δύσκολη τέχνη δημιουργίας ενός καλαθιού από ατόφιες σκληρές βέργες- αναπτύχθηκε σε πολλές περιοχές της Ελλάδας αφήνοντας ένα τεράστιο και ανεξίτηλο αποτύπωμα στην τοπική παράδοση κάθε περιοχής που χαρακτήρισε γενιές ολόκληρες. Ένα αποτύπωμα που -άγνωστο για πόσο ακόμα- διατηρείται έως σήμερα με αρκετές δυσκολίες, διακυμάνσεις και προκλήσεις σε αρκετές γωνιές της Ελλάδας από τον Έβρο μέχρι την Κρήτη
Αναζητώντας τα ίχνη της καλαθοπλεκτικής, βρεθήκαμε στο Βαρικό της Φλώρινας, ένα μικρό χωριό της Δυτικής Μακεδονίας που φημίζεται για την πολύ σημαντική καλαθοπλεκτική του παράδοση και είχαμε την ευκαιρία να μιλήσουμε με τον κύριο Θανάση, επαγγελματία καλαθοπλέκτη και μέλος οικογένειας καλαθοποιών, ο οποίος μας μίλησε για την τοπική καλαθοπλεκτική παράδοση της Φλώρινας και μας ανέλυσε όλα όσα χρειάζεται να ξέρουμε για το επάγγελμα – τέχνη που χρόνο με τον χρόνο φθίνει.
«Με το επάγγελμα του καλαθοποιού ασχολούμαι από μικρό παιδί, καθώς το επάγγελμα το ασκούσε ο πατέρας μου ενεργά εδώ και είκοσι χρόνια», μας λέει ο κύριος Θανάσης, όταν τον ρωτήσαμε ποια είναι η σχέση του με την καλαθοπλεκτική και πόσα χρόνια ασχολείται με το επάγγελμα.
«Τι είναι αυτό που κάνει τα καλάθια του Βαρικού να ξεχωρίζουν σε σχέση με καλάθια από άλλες περιοχές της Ελλάδας;», ρωτάω τον κύριο Θανάση. «Τα καλάθια του Βαρικού ξεχωρίζουν λόγω της πρώτης ύλης, της ιτιόβεργας ή αλλιώς λευκής ιτιάς, την οποία καλλιεργούμε στα χωράφια μας. Η συγκομιδή της γίνεται τον Μάιο, όπου και την αποφλοιώνουμε, με αποτέλεσμα τα καλάθια να είναι ανθεκτικά και πολύ γερά στην κατασκευή τους», απαντά ο κύριος Θανάσης.
«Και μέσα σε όλη αυτή την κατάσταση, ποια είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κλάδος;», ρωτάω εγώ. Ο κύριος Θανάσης μου απαντά ότι: «Έχουμε να αντιμετωπίσουμε τα φθηνά εισαγόμενα καλάθια, το κράτος το ίδιο που επιβαρύνει με 24% Φ.Π.Α. την τιμή του καλαθιού με αποτέλεσμα να ανεβάζει και την τιμή του και να το κάνει πιο δύσκολο στην πώλησή του. Το κράτος το ίδιο μας αντιμετωπίζει ως εμπόρους και όχι ως οικοτέχνες που καλλιεργούν και μεταποιούν το αγροτικό τους προϊόν με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι ασφαλιστικές εισφορές. Επίσης, έχουμε και το τέλος επιτηδεύματος. Όλα αυτά κάνουν το επάγγελμα να περνά δυσκολίες», τονίζει μεταξύ άλλων ο κύριος Θανάσης.
«Άραγε, υπάρχει νέος κόσμος που θέλει να ασχοληθεί με το επάγγελμα;«, ρωτάω εγώ. «Δεν υπάρχει νέος που να θέλει να ασχοληθεί με το επάγγελμα. Αν υπήρχε θα του τόνιζα τα παραπάνω, αλλά επίσης και το πόσο δύσκολο είναι να μάθει την τέχνη του καλαθοποιού, η οποία απαιτεί πολλή υπομονή και πολλές ώρες διατριβή», αναφέρει ο κύριος Θανάσης.
