Καμβούνια: Δύο προτάσεις για να σωθούν (του Νικολάου Ε. Κούρα, δικηγόρου)

Τα Καμβούνια [πρώην Δήμος Καμβουνίων] βρίσκονται στο Δήμο Σερβίων, νοτιοδυτικά της Π.Ε. Κοζάνης. Αποτελούνται από τα χωριά Ελάτη, Λαζαράδες, Τρανόβαλτο, Μικρόβαλτο και Φρούριο. Η περιοχή είχε  και έχει ακόμα την τύχη να διαθέτει στο υπέδαφός της δηλ. στο Τρανόβαλτο, εξαιρετικής ποιότητας μάρμαρο  αυτό που για αρκετά χρόνια πρόσφερε εργασία, ζωή και προοπτική όχι μόνο στις επιχειρήσεις που το εκμεταλλεύονταν, αλλά και στην τοπική κοινωνία που ήταν ιδιαίτερα ζωντανή. Για όσους θυμούνται, τις δεκαετίες του 80 και 90  τα χωριά έσφυζαν από ζωή, ιδιαίτερα δε το Τρανόβαλτο όπου  δραστηριοποιούνταν αρκετές επιχειρήσεις μαρμάρου, έμοιαζε με μικρή πόλη.

Σήμερα η εικόνα είναι απογοητευτική. Οι επιχειρήσεις μαρμάρου είναι αδρανείς τα τελευταία 20 χρόνια γιατί δεν μπορούν να ανανεώσουν τις άδειες λειτουργίας των λατομείων με αποτέλεσμα το εργατικό δυναμικό και οι επιχειρηματίες να αναζητούν αλλού τύχη, ο δε πληθυσμός έχει μειωθεί δραματικά.  Τα σχολεία [ δημοτικό , γυμνάσιο] που κτίστηκαν για να στεγάσουν και να μορφώσουν τους νέους της περιοχής, πλέον έχουν ελάχιστους μαθητές, στοιχείο που είναι καθρέφτης της τοπικής κοινωνίας που μαραζώνει.

Οσοι από εμάς αγαπάμε και πονάμε τον τόπο μας, προβληματιζόμαστε για το πώς μπορούν να  σωθούν και να ζωντανέψουν τα Καμβούνια, ζήτημα που είναι υπόθεση όλων μας.  Με αφορμή και τις πρόσφατες αυτοδιοικητικές εκλογές σε Δήμο και Περιφέρεια, οι εκπρόσωποι των οποίων οφείλουν να κάνουν κάτι ουσιαστικό για την περιοχή, προτείνουμε τα εξής:

Α. ΜΑΡΜΑΡΟ ΤΡΑΝΟΒΑΛΤΟΥ. Αφού η εκμετάλλευση του μαρμάρου Τρανοβάλτου πρόσφερε ζωή και προοπτική σε όλα τα Καμβούνια, πρέπει με κάθε τρόπο να ενεργοποιηθεί εκ νέου. Το ζήτημα της μη ανανέωσης των αδειών εκμετάλλευσης των λατομείων είναι γνωστό εδώ και 20, 25 χρόνια. Μέχρι το 2018 τόσο η Κυβέρνηση, όσο και οι τοπικές αρχές [ Δήμος, Περιφέρεια] δεν έκαναν κάτι ουσιαστικό για να λυθεί το θέμα, εκτός από μνημόνια συνεργασίας των εμπλεκομένων που όμως δεν έφεραν αποτέλεσμα και η περιοχή συνέχισε να μαραζώνει. Με το νόμο 4512/2018 η Κυβέρνηση νομοθέτησε τη δυνατότητα αξιοποίησης του συνόλου των λατομείων του Τρανοβάλτου ως ενιαίο λατομείο, μάλιστα προβλέπει  ότι μπορεί το νέο λατομείο, που θα τηρεί πλέον τους αυστηρούς περιβαλλοντικούς αλλά και ορθολογικούς όρους εξόρυξης, να εκμισθωθεί από το Δήμο Σερβίων που είναι ιδιοκτήτης του εδάφους κατευθείαν σε νέο συνεταιρισμό ντόπιων λατόμων, στοιχείο πολύ σημαντικό, αφού έτσι ολόκληρο το λατομείο θα μπορούσε να παραμείνει στα χέρια των επιχειρήσεων της περιοχής και τα Καμβούνια θα ζωντάνευαν επειδή θα προσέλκυαν εργατικό δυναμικό [ αυτό που ήδη έφυγε] και θα είχε νέα οικονομική και κοινωνική προοπτική. Αν δεν μισθωθεί το λατομείο στο συνεταιρισμό λατόμων της περιοχής, θα πρέπει να γίνει δημόσιος πλειοδοτικός διαγωνισμός.   Δυστυχώς υπάρχει σημαντική καθυστέρηση από την πλευρά των ντόπιων λατόμων  και όσο αυτή υπάρχει,  η περιοχή καθυστερεί.  Μετά την ψήφιση του ν. 4512/18 που έθεσε το νόμιμο πλαίσιο λειτουργίας των λατομείων Τρανοβάλτου, οργανώθηκαν είτε με πρωτοβουλία του Δημάρχου Σερβίων [ πρώην και νυν] είτε με πρωτοβουλία του νέου Περιφερειάρχη που τότε βρίσκονταν σε άλλη διοικητική θέση, πολλές  συναντήσεις μεταξύ των επιχειρήσεων μαρμάρου και των τοπικών αρχών τόσο στην Κοζάνη στα γραφεία της ΑΝΚΟ κυρίως, αλλά και στο Δήμο Σερβίων, όπως βέβαια και στο Τρανόβαλτο. Κοινή συνισταμένη των συναντήσεων αυτών, ήταν αυτό που προβλέπει  ο νόμος: Ιδρυση συνεταιρισμού ντόπιων λατόμων για την απευθείας εκμίσθωση του λατομείου Τρανοβάλτου σε αυτόν. Με αρκετή καθυστέρηση από την πλευρά των επιχειρηματιών τελικά ιδρύθηκε ο συνεταιρισμός ΠΡΑΞΙΤΕΛΗΣ στις 30-3-2021. Αντί όμως να ξεκινήσει η διαδικασία εκμίσθωσης του λατομείου στον νέο συνεταιρισμό, εμφανίσθηκε και δεύτερος συνεταιρισμός που ιδρύθηκε αργότερα και  διεκδικεί το λατομείο, οδηγώντας σε αδιέξοδο το ζήτημα επίλυσης του μαρμάρου Τρανοβάλτου, αφού το λατομείο – όπως προβλέπει ο νόμος – μπορεί να μισθωθεί μόνο σε ένα φορέα – συνεταιρισμό. Ετσι όλοι μας παρατηρούμε το εξής τραγικό για τον τόπο μας: Οι ίδιοι οι λατόμοι ενώ θα μπορούσαν να οργανωθούν σε ενιαίο συνεταιρισμό και να δώσουν ζωή στις επιχειρήσεις τους και κατ’ επέκταση σε όλα τα Καμβούνια, διαφωνούν και συγκρούονται, συμβάλλοντας στη συνεχιζόμενη παρακμή του τόπου μας. Αν οι εναπομείναντες κάτοικοι  εγκαταλείψουν τα χωριά μας, δεν θα έχει νόημα  κανένα μέτρο ή απόφαση για τα μάρμαρα Τρανοβάλτου. Οι νέες αυτοδιοικητικές αρχές δηλ.  ο Δήμος Σερβίων και η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, οφείλουν και πρέπει να ζητήσουν από τους λατόμους του Τρανοβάλτου είτε να συντομεύσουν στην οργάνωσή τους σε ενιαίο συνεταιρισμό, είτε  – εφόσον οι λατόμοι καθυστερούν- να προχωρήσουν σε δημόσιο διαγωνισμό για την εκμίσθωση του λατομείου, δεδομένου ότι δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο. Η έναρξη λειτουργίας του λατομείου Τρανοβάλτου  είναι το απαραίτητο οξυγόνο για να ζωντανέψει η περιοχή των Καμβουνίων και να επιστρέψει η ελπίδα σε όλους μας για τον τόπο μας.

Β. ΟΔΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ. Χαρακτηριστικό των Καμβουνίων είναι η δύσκολη οδική πρόσβαση. Ανηφορικός δρόμος με συνεχείς επικίνδυνες στροφές, λάκκος της Κατερίν’ς κλπ, δρόμος χαραγμένος πάνω σε παλιά μονοπάτια, ανήλιος. Το χειμώνα οι δυσκολίες αυξάνονται. Η επικοινωνία και οι μεταφορές έχουν αυξημένο κόστος λόγω της μεγάλης χιλιομετρικής απόστασης.  Τα τελευταία 50 χρόνια έγιναν ελάχιστες παρεμβάσεις, οι οποίες δεν έλυσαν το πρόβλημα της οδικής απομόνωσης της περιοχής μας. Μετά τον σεισμό του 1995 στην ευρύτερη περιοχή Κοζάνης – Γρεβενών, ο γράφων ως μέλος του Κοινοτικού Συμβουλίου Τρανοβάλτου  επισκέφτηκα τον Νομάρχη Κοζάνης [ πρώτος αιρετός] και στο πλαίσιο του γενικότερου προβληματισμού για την ενίσχυση της ανάπτυξης της περιοχής μας, πρότεινα την κατασκευή ενός νέου δρόμου που σε πρώτη φάση θα ξεκινά από το Τρανόβαλτο, θα περνά δυτικά από το Μικρόβαλτο δίπλα από το εργοστάσιο της ΜΑΒΕ και θα καταλήγει λίγο πριν το Ρύμνιο. Ο δρόμος αυτός είναι περίπου 5 χιλιόμετρα σχεδόν ευθεία. Μειώνει την απόσταση αρκετά χιλιόμετρα, αφού καταργεί τη διαδρομή από το λάκκο της Κατερίν΄ς και ως σύγχρονος δρόμος  θα παρέχει ασφάλεια και λιγότερο χρόνο, αλλά και κόστος μεταφορικό κάτι που ενδιαφέρει τη λειτουργία των επιχειρήσεων, πέραν το ότι όλη η περιοχή έρχεται πιο κοντά στην Εγνατία οδό και στην Κοζάνη. Ο τότε Νομάρχης ζήτησε τη γνώμη κάποιου προϊσταμένου των αρμοδίων υπηρεσιών, ο οποίος αποφάνθηκε σε λίγα δευτερόλεπτα ενώπιόν μου ότι δεν μπορεί να κατασκευαστεί τέτοιος δρόμος. Ανέφερα ότι στην περιοχή υπάρχουν ήδη 2,3 αγροτικοί χωματόδρομοι στην ίδια κατεύθυνση. Η πρόταση ξεχάστηκε και μαζί ξεχάστηκε η έξοδος από τον οδική απομόνωση των Καμβουνίων για σχεδόν 30 χρόνια. Σήμερα, φαίνεται ότι η αντίληψη του νέου Δημάρχου Σερβίων και του Περιφερειάρχη ίσως είναι διαφορετική. Η άμεση υλοποίηση του νέου δρόμου Τρανόβαλτο – ΜΑΒΕ – Ρύμνιο είναι κάτι παραπάνω από ζωτικής σημασίας για τα Καμβούνια. Ακόμη και αυτό το μικρό τμήμα των 5 χιλιομέτρων αν κατασκευαστεί, η περιοχή μας έρχεται πιο κοντά και στην Κοζάνη, αλλά και στα Σέρβια, αφού θα μπορεί να προσεγγίζει την έδρα του Δήμου από την παραλίμνια οδό. Εχει όμως και μια μελλοντική σπουδαιότητα, αφού αν σχεδιαστεί ως την Ελάτη και πιο πέρα προς Δεσκάτη, μπορεί να συνδέσει  τα Καμβούνια, αλλά και τα Σέρβια και την Κοζάνη με τον άξονα κεντρικής Ελλάδας [ Ε 65]  που κατασκευάζεται τώρα, λύνοντας για πάντα το πρόβλημα της οδικής απομόνωσης των Καμβουνίων και δημιουργώντας μια διαδρομή πνοής και τουριστικής αξιοποίησης της περιοχής μας.

Η έναρξη αξιοποίησης του λατομείου Τρανοβάλτου και η κατασκευή του νέου δρόμου Τρανόβαλτο – ΜΑΒΕ- Ρύμνιο μπορούν να συμβάλλουν καίρια στην ανάπτυξη όλων των Καμβουνίων και να δώσουν ελπίδα σε μια περιοχή που η φύση της πρόσφερε ομορφιά και δυνατότητες.

Κοζάνη  24-10-2023